Przyczyną kryzysu było nieprzejednane stanowisko Demokratycznej Partii Unionistów (DUP), największej partii unionistycznej w Irlandii Północnej, która w lutym 2022 r. opuściła tamtejszy rząd, protestując przeciwko faktycznej granicy celnej, która powstała po brexicie między Irlandią Północną a Wielką Brytanią (tj. Anglią, Szkocją i Walią). DUP argumentowała, że utrudnia to handel, a także podważa status prowincji jako części Zjednoczonego Królestwa.

Ponieważ zgodnie z porozumieniem wielkopiątkowym, które kończyło konflikt w prowincji, w skład rządu muszą wchodzić zarówno największa partia unionistyczna, jak i republikańska, protest DUP skutecznie sparaliżował funkcjonowanie wszystkich północnoirlandzkich władz. We wtorek DUP i brytyjski rząd zawarły porozumienie, które jest odpowiedzią na obiekcje tej partii i ma pozwolić na jej powrót do rządu. W środę brytyjski rząd opublikował jego treść.

Porozumienie przewiduje, że towary wysyłane do Irlandii Północnej z pozostałej części Zjednoczonego Królestwa, które mają w niej pozostać, nie będą poddawane żadnym kontrolom, z wyjątkiem sytuacji, gdy brytyjskie władze uznają, iż eksport ten stawowi ryzyko z powodu działalności przestępczej, przemytu, nadużywania systemu lub możliwości przenoszenia chorób. Natomiast w przypadku towarów, które poprzez Irlandię Północną trafiać będą na jednolity rynek UE, uproszczone zostaną formalności.

Drugą kluczową sprawą jest to, że unijne regulacje nie będą automatycznie obowiązywać w Irlandii Północnej, jak to jest obecnie, lecz tylko wówczas jeśli je zatwierdzi tamtejsze Zgromadzenie (parlament).

Ustalenia te oznaczają zmiany dotychczasowych uzgodnień z UE, w tym ram windsorskich, zawartego na początku zeszłego roku porozumienia między Londynem a Brukselą, które było częściową odpowiedzią na problemy w handlu z Irlandią Północną, ale jak wskazują brytyjskie media, ustalenia między brytyjskim rządem a DUP były konsultowane z Brukselą i nie będzie ona zgłaszać żadnych obiekcji.

Przedstawione w środę porozumienie ma w czwartek zostać zatwierdzone przez brytyjską Izbę Gmin, co pozwoliłoby na zwołanie na sobotę posiedzenia Zgromadzenia Irlandii Północnej i na powołanie rządu prowincji w poniedziałek.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ mal/