Bawełna poddawana jest obróbce w celu uzyskania celulozy, niezbędnej przy produkcji m.in. prochu strzelniczego i amunicji - zarówno małego kalibru, jak też do ładunków czołgowych i pocisków lotniczych. Celuloza objęta jest sankcjami państw UE - produkt ten może być eksportowany do Rosji tylko wtedy, gdy nie jest przeznaczony do celów wojskowych.

W 2020 r. władze Uzbekistanu podpisały umowę ze znajdującą się w stolicy rosyjskiego Tatarstanu Kazańską Fabryką Prochu. Rosja zobowiązała się dostarczać Uzbekistanowi proch strzelniczy i uruchomić produkcję w tym kraju, a Uzbekistan z kolei zobowiązał się dostarczać Rosji bawełnianą celulozę. Jednak fabryka ta kupowała uzbecką bawełnę od 2019 r. Wówczas zakupiła w środkowoazjatyckim kraju 48 ton surowca na kwotę 60 tys. USD, w 2023 r. już 1225 ton za 2,1 mln USD - poinformowała BBC.

Kazańska Fabryka Prochu objęta jest unijnymi sankcjami. Kupuje ona bawełnę m.in. od podmiotu pod nazwą Fergana Chemical Plant. Jej właścicielami są dwaj obywatele Rosji - Rustam Muminow i Michaił Głuchow. Ten pierwszy kontroluje też inną firmę, dostarczającą do Rosji surowiec służący do produkcji broni - Raw Materials Celulose (w 2023 r. dostarczył co najmniej 253 tony bawełny do innej rosyjskiej fabryki broni w Tambowie). Muminow jest również wspólnikiem spółki Alliance Capital z siedzibą w Warszawie, w której prezesem zarządu jest Rosjanka Victoria Bonkovska - dodaje BBC.

Ze strony KRS wynika, że główną działalnością Alliance Capital są "roboty związane z budową obiektów inżynierii wodnej i lądowej", a spółka w 2022 roku wykazała stratę. Rosyjski serwis BBC ustalił, że Victoria Bonkovska jest najprawdopodobniej córką Rustama Muminowa, właściciela Fergana Chemical Plant.

BBC zwróciła też uwagę na etyczny aspekt eksportu bawełny z Uzbekistanu. Gospodarka tego środkowoazjatyckiego państwa w dużej mierze opiera się na eksporcie tego surowca. W roku 2020 uprawy bawełny zajmowały ponad milion hektarów - jedną czwartą wszystkich gruntów ornych w państwie. Do jej zbioru od dziesięcioleci wykorzystywana jest praca przymusowa. W sezonie zbiorów nawet dwa miliony ludzi udaje się na pola - zazwyczaj nie dobrowolnie. Międzynarodowa Organizacja Pracy stwierdziła, że jest to największa sezonowa mobilizacja pracowników na świecie.

Do zbiorów wysyłani są studenci i pracownicy sektora budżetowego. Przez dziesięciolecia do zbiorów wysyłano także dzieci - rok szkolny tradycyjnie zaczynał się od "zielonej szkoły", trwającej aż do końca zbiorów. Dzięki naciskom obrońców praw człowieka po śmierci pierwszego prezydenta Uzbekistanu Islama Karimowa w 2016 r. zaprzestano tych praktyk. Miał na to wpływ także bojkot uzbeckiej bawełny przez światowe marki odzieżowe.

BBC poinformowała, że bawełna sprowadzana z Uzbekistanu stanowi połowę importu tego surowca do Rosji. Pozostałą część - zaznacza serwis - Rosja sprowadza z innego środkowoazjatyckiego kraju, Kazachstanu. (PAP)

sm/ adj/