"Jesteśmy przekonani, że traktat ten odnosi się do wszystkich kwestii podniesionych przez lordów w Sądzie Najwyższym i ściśle współpracowaliśmy z naszymi partnerami z Rwandy, aby to zapewnić. Naprawdę mam nadzieję, że możemy się szybko posunąć naprzód" - powiedział we wtorek w Kigali brytyjski minister spraw wewnętrznych James Cleverly.

Nowy traktat jest reakcją na orzeczenie brytyjskiego Sądu Najwyższego z połowy listopada, który uznał, że plan deportowania do Rwandy nielegalnych imigrantów jest niezgodny z prawem. Sędziowie wyrazili obawy co do systemu sądowniczego w Rwandzie wskazując, że istnieje realne ryzyko, iż osoby, które nie otrzymają azylu będą odsyłane do krajów pochodzenia.

Jak przekazało po podpisaniu traktatu ministerstwo spraw wewnętrznych, znalazły się w nim zapisy gwarantujące, że osoby deportowane nie będą później odsyłane przez władze Rwandy do krajów pochodzenia lub innych krajów, w których groziłyby im prześladowania. Ponadto ustanowiona zostanie procedura odwoławcza w rwandyjskim systemie sądowniczym w celu rozpatrywania wyjątkowych przypadków, gdy rząd Rwandy zdecyduje się na deportację osoby ubiegającej się o azyl, np. gdy taka osoba popełni w Rwandzie przestępstwo. Rozprawom apelacyjnym będą przewodniczyć sędziowie brytyjscy i z krajów Wspólnoty Narodów wraz z sędziami rwandyjskimi.

Cleverly nie chciał dać gwarancji, że pierwsi nielegalni imigranci zostaną deportowani do Rwandy przed przyszłorocznymi wyborami w Wielkiej Brytanii, ale powiedział, że "nie widzi powodu, dla którego nie miałoby się tak stać". "Zamierzamy zatrzymać łodzie tak szybko, jak to możliwe. Nie zamierzam wyznaczać terminu. Chcę to zrobić jak najszybciej" - dodał.

Pierwszy traktat z Rwandą w sprawie deportacji nielegalnych imigrantów brytyjski rząd zawarł w kwietniu zeszłego roku. Zgodnie z umową, do Rwandy mogliby być wysyłani wszyscy nielegalni imigranci ubiegający się o azyl, niezależnie od ich narodowości. Tam byłyby rozpatrywane ich wnioski o azyl i jeśli mieliby podstawy do jego przyznania, otrzymywaliby go - ale w Rwandzie, a nie w Wielkiej Brytanii. Ci, którzy azylu by nie dostali, mogliby albo ubiegać się o pobyt w Rwandzie na innych zasadach lub byliby odsyłani do kraju pochodzenia lub innego bezpiecznego kraju trzeciego.

Mimo że z tytułu tej umowy Wielka Brytania przekazała Rwandzie już 140 mln funtów, nie trafiła tam jeszcze ani jedna osoba. Pierwszym lotem deportacyjnym, w czerwcu 2022 roku, miało polecieć 47 osób, lecz wskutek odwołań składanych przez prawników na pokładzie samolotu znalazło się tylko siedmiu nielegalnych imigrantów. Samolot nie wystartował jednak w ogóle, ponieważ odlot został wstrzymany przez Europejski Trybunał Praw Człowieka w Strasburgu, który orzekł, że brytyjscy sędziowie muszą najpierw zbadać zgodność całego planu z prawem.

W grudniu zeszłego roku Wysoki Trybunał, będący pierwszą instancją uznał, że wprawdzie te konkretne osoby nie miały możliwości przedstawić swoich argumentów, ale sam plan deportacji jest zgodny z prawem. Przeciwnicy planu odwołali się do Sądu Apelacyjnego, który pod koniec czerwca tego roku uznał, choć niejednomyślnie, że Rwanda nie może być uważana za bezpieczny kraj, zatem dopóki rząd nie wykaże, iż deportowani tam nie będą narażeni na ryzyko ich odesłania do kraju, z którego uciekli, cały plan jest niezgodny z prawem. W połowie listopada Sąd Najwyższy podtrzymał - i to jednomyślnie - obiekcje wyrażone przez Sąd Apelacyjny.

Brytyjski rząd liczy, że możliwość szybkiej deportacji do Rwandy będzie czynnikiem zniechęcającym potencjalnych nielegalnych imigrantów przed podejmowaniem prób przedostania się do Wielkiej Brytanii, ale podkreśla, że jest to jedno z kilku działań podejmowanych w celu zatrzymania przepraw małymi łodziami przez La Manche. Te działania faktycznie zaczynają przynosić efekty, bo liczba tych, którzy się przedostali w tym roku wyraźnie spadła w porównaniu z ubiegłym. Przez pierwsze 11 miesięcy tego roku tą drogą nielegalnie przedostało się 28 360 osób, podczas gdy w analogicznym okresie 2022 r. było ich 44 030.

Z Londynu Bartłomiej Niedziński (PAP)

bjn/ adj/