Rejs badawczy w ramach Programu Rozpoznania Geologicznego Oceanów (PRoGeO) odbył się w sierpniu i we wrześniu 2022 r.; dotyczył głównie zdalnych pomiarów dna.

"Wieloletni +Program Rozpoznania Geologicznego Oceanów+ (PRoGeO) obejmuje rozpoznanie wybranych stref dna oceanicznego wód międzynarodowych w okresie 2017–2033 i ma na celu zabezpieczenie dostępu do złóż kluczowych surowców mineralnych w przyszłości" - wyjaśniło Ministerstwo Klimatu i Środowiska (MKiŚ), odpowiadając PAP na pytania dotyczące efektów tego programu w związku z upływem pięciu lat od jego rozpoczęcia.

"Jednymi z najważniejszych osiągnięć rejsu jest zmapowanie w wysokiej rozdzielczości obszaru Grzbietu Śródatlantyckiego, potwierdzenie dwóch nowych dla nauki obszarów perspektywicznych dla wystąpień siarczków polimetalicznych oraz pozyskanie danych pomiarowych roztworów hydrotermalnych" - wskazał resort. Jak dodał, na podstawie uzyskanych wyników będą typowane obszary "szczególnego zainteresowania", a także planowane kolejne rejsy naukowo-badawcze.

Ministerstwo zastrzegło, że dokładna charakterystyka tych perspektywicznych obszarów, "potencjalnie bogatych w złoża metali", będzie możliwa po przeprowadzeniu kolejnych rejsów i pobraniu próbek. Jak dodano, po przeprowadzeniu wszystkich zaplanowanych badań w ramach 15-letniego kontraktu poszukiwawczego możliwe będzie podjęcie decyzji o ewentualnych dalszych pracach zmierzających do eksploatacji tych zasobów.

12 lutego 2018 r. Minister Środowiska podpisał 15-letnią umowę z Międzynarodową Organizacją Dna Morskiego (MODM) w sprawie poszukiwań siarczków polimetalicznych w obrębie Grzbietu Śródatlantyckiego. "W ramach umowy z MODM, Polska posiada prawo do działki na Oceanie Atlantyckim, położonej w strefie Grzbietu Śródatlantyckiego, gdzie prowadzone są badania w zakresie identyfikacji i rozpoznania siarczków polimetalicznych, które są atrakcyjne ekonomicznie ze względu na wysokie stężenia metali, takich jak miedź, ołów, cynk, złoto, srebro oraz pierwiastki użyteczne technologicznie m.in. bizmut, german, ind czy selen" - zaznaczyło ministerstwo klimatu.

Umowa reguluje zakres prac badawczych w obrębie obszaru o łącznej powierzchni 10 tys. km kw. i "obejmuje kompleksowe rozpoznanie warunków środowiskowych, identyfikację wystąpień siarczków polimetalicznych oraz rozwój technologii". Kluczowym zadaniem programu - jak dodano - jest rozpoznanie uwarunkowań geologicznych dna oceanicznego.

MKiŚ przypomniało, że rejsy na obszarze polskiej koncesji badawczej, w ramach pierwszego, 5-letniego etapu PRoGeO, Główny Geolog Kraju powierzył Państwowemu Instytutowi Geologicznemu - Państwowemu Instytutowi Badawczemu (PIG-PIB) w grudniu 2020 r. W lipcu 2022 r. podpisano umowę wykonawczą z firmą Ocean Floor Geophysics (OFG) z Kanady.

Na pytanie PAP, czy w związku z obecną sytuacją geopolityczną planowane są szersze prace w ramach tego programu badań, ministerstwo zaznaczyło, że dalsze kroki i plany związane z poszerzeniem wiedzy o obszarach głębokomorskich będą podejmowane po analizie danych uzyskanych podczas pierwszego rejsu.

W Polityce Surowcowej Państwa (PSP2050) podkreślono, że "przejście na czystą energię przyniesie nowe wyzwania związane z zabezpieczeniem dostaw surowców koniecznych do transformacji energetycznej. Budowa odnawialnych źródeł energii od paneli słonecznych po turbiny wiatrowe, produkcja samochodów elektrycznych oraz nowych sieci energetycznych wymaga dostaw większej ilości surowców niż na potrzeby energetyki konwencjonalnej".

Resort klimatu zwrócił uwagę na panującą na świecie "silną geograficzną koncentrację" wydobycia i przetwarzania minerałów, które odgrywają kluczową rolę w rozwoju światowych gospodarek, w tym nowoczesnych technologii związanych m.in. z technologiami zeroemisyjnymi. Wskazał też na zmienność cen, malejące zasoby lądowe czy zaburzenia łańcuchów dostaw, które są potencjalnymi przeszkodami w bezpiecznym dostępie do kluczowych surowców.

Ministerstwo klimatu zaznaczyło, że Polska bierze też udział w pracach MODM, będącej agendą Organizacji Narodów Zjednoczonych. Dodał, że przygotowywane i negocjowane są przepisy umożliwiające w przyszłości wydobycie surowców metalicznych z dna oceanicznego na wodach międzynarodowych poza jurysdykcją państw. Polska - jak podkreślono - ma realny wpływ na kształt końcowych zapisów, jako członek Rady MODM. MKiŚ wskazało jednocześnie, że realizacja zapisów umowy z MODM odbywa się we współpracy z międzynarodowymi ośrodkami badawczymi oraz agencjami rządowymi, "co przekłada się bezpośrednio na pozycję Polski na arenie międzynarodowej oraz udział w kluczowych międzynarodowych grupach roboczych".

PAP pytywała również, jakie kwoty już pochłonęły badania w ramach PRoGeO, a jakich potrzeba na ich rozwój w 2023 r. i do końca trwania programu, czyli do 2033 roku.

Według resortu całkowity koszt realizacji programu w ciągu 15 lat wyniesie do 530 mln 583 tys. zł; z tego 720 tys. zł ma pochodzić z budżetu państwa, a 529 mln 863 tys. zł - z Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (NFOŚiGW). Jak dodano, do tej pory na realizację programu z NFOŚiGW przeznaczono 560 tys. zł.

Ministerstwo podało, że pełne wydatki, uwzględniające 2022 rok, będą znane po zamknięciu obecnego roku budżetowego; założono jednak, że będzie to kwota rzędu około 20 mln zł. "Zgodnie ze szczegółowym planem finansowym programu, w 2023 r. na realizację programu przewidziano środki z budżetu państwa w wysokości 40 tys. zł oraz środki pozabudżetowe z NFOŚiGW w wysokości 32 mln 454 tys. zł" - wyliczyło MKiŚ. (PAP)

autor: Anna Bytniewska

ab/ pad/