PFAS - związki perfluoroalkilowe oraz polifluoroalkilowe – to syntetyczne związki fluoroorganiczne, w których cząsteczce jest wiele atomów fluoru przyłączonych do łańcucha alkilowego. Nie występują naturalnie, znajdują szerokie zastosowanie w przemyśle odzieżowym, motoryzacyjnym, budowlanym, komputerowym, a także spożywczym. PFAS łatwo przedostają się do powietrza, kurzu czy ziemi uprawnej.

Tylko niewielka część spośród tysięcy PFAS została przetestowana pod kątem toksyczności, a wszystkie są albo wyjątkowo trwałe w środowisku, albo rozkładają się na inne, wyjątkowo trwałe PFAS.

Niektóre PFAS mogą sprzyjać otyłości i mieć związek z poważnymi szkodami zdrowotnymi, od raka po cięższe skutki COVID-19. Nawet nowsze PFAS początkowo uznawane za bezpieczne często później okazywały się szkodliwe zdrowia.

Około jednej czwartej dzieci w USA nosi szkolne mundurki. Jedna piąta szkół publicznych w Stanach Zjednoczonych wymaga mundurków, przy czym najbardziej popularne są one w szkołach podstawowych i o niskich dochodach. Jeszcze bardziej powszechne w szkołach katolickich i innych szkołach prywatnych w USA i Kanadzie.

Naukowcy z amerykańskiego Indiana University oraz kanadyjskiego University of Toronto wykryli PFAS we wszystkich testowanych przez nich „plamoodpornych” mundurkach szkolnych dziewięciu popularnych marek. Większość produktów miała stężenia tak wysokie, jak spotykane w odzieży outdoorowej.

„PFAS nie są pożądane w żadnym ubraniu, ale ich użycie w mundurkach szkolnych jest szczególnie niepokojące” – powiedziała Marta Venier, starsza autorka badania i profesor na Indiana University. - „Mundurki szkolne są nawet osiem godzin dziennie noszone bezpośrednio na skórze przez dzieci, szczególnie narażone na ich szkodliwe działanie”.

PFAS zawarte w mundurkach mogą byc wchłanianie przez skórę dzieci, a także na skutek jedzenis niemytymi rękami, wkładania rąk do ust i wsuwania fragmentów odzieży do ust przez młodsze dzieci. Alkohole fluorotelomerowe, które były głównym rodzajem PFAS występującym w mundurkach, stwarzają również ryzyko wdychania. Ponadto mundurki poddane obróbce PFAS są źródłem zanieczyszczenia środowiska, gdy są noszone, prane, wyrzucane lub poddawane recyklingowi.

„Nie znam żadnego rodzica, który ceniłby odporność na plamy bardziej niż zdrowie swojego dziecka” – powiedziała współautorka badań (DOI: 10.1021/acs.est.2c02111), prof. Miriam Diamond na University of Toronto.

Omawiane odkrycia pojawiły się w momencie, gdy w Nowym Jorku i Kalifornii posuwają się naprzód prace nad ustawodawstwem mającym na celu stopniowe wycofywanie PFAS z tekstyliów – w tym mundurków szkolnych. Ustawy S6291A (nowojorska) i AB1817 (kalifornijska) przeszły już przez legislatury i oczekuje się, że wkrótce zostaną podpisane przez gubernatorów.

„Aby chronić nasze dzieci i przyszłe pokolenia, cała klasa PFAS powinna zostać wyeliminowana z mundurków szkolnych i wszystkich innych produktów, w których nie są one niezbędne” – powiedziała Arlene Blum, współautorka i dyrektor wykonawczy Green Science Policy Institute. - „Producenci mogą zapobiegać szkodom, odchodząc od PFAS tak szybko, jak to możliwe”.

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ zan/