Radio Opole » Kraj i świat
2022-08-15, 06:00 Autor: PAP

Gniewosz plamisty - nadal skrajnie zagrożony i niedostatecznie chroniony

Po 20 latach ochrony gniewosz plamisty jest nadal jednym z najrzadszych gadów występujących w Polsce, a stan jego populacji jest krytyczny. Przyrodnicy analizują parametry siedlisk tego węża. Dane gromadzą dzięki tzw. nauce obywatelskiej.

W 2001 roku gniewosz plamisty trafił do pierwszego wydania Polskiej Czerwonej Księgi Zwierząt jako gatunek wyjątkowo zagrożony i narażony na wyginięcie. Wdrożono działania mające na celu jego lepszą ochronę: poza zakazem zabijania i odławiania nakazano ustalenie stref ochrony ostoi, miejsc rozrodu i regularnego przebywania osobników tego gatunku. Po 20 latach naukowcy mówią, że niewiele się zmieniło. Gniewosz to nadal jeden z najrzadszych gadów występujących w Polsce, a jego populacja jest zagrożona.


„Gniewosz plamisty to bardzo ciekawy przypadek. Jest niezwykle rzadki, a do tego bardzo trudny do badania, przez co słabo rozpoznany - mówi Stanisław Bury z Wydziału Biologii Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz członek Towarzystwa Herpetologicznego NATRIX. - Przez wiele lat właściwie nie było wiadomo, gdzie i w jakich ilościach wąż ten występuje na terenie naszego kraju”.


Przypomniał on, że kiedy na początku lat 2000 powstawała Polska Czerwona Księga Zwierząt, w skali Polski znano zaledwie kilkanaście stanowisk, w których liczebność gniewosza przekraczała 10 osobników. Dlatego w 2016 r. Towarzystwo Herpetologiczne NATRIX rozpoczęło projekt gromadzenia danych na temat występowania gniewosza plamistego w Polsce, oparty o tzw. naukę obywatelską (ang. citizen science).


„Uruchamiając ten projekt wyszliśmy z założenia, że nauka obywatelska to najlepsze narzędzie do prowadzenia tego typu badań. Po pierwsze: aktywizuje ludzi, aby zwracali uwagę na to, co wokół nich żyje, a po drugie - pobudza świadomość i wrażliwość przyrodniczą społeczeństwa. Jest to szczególnie ważne teraz, gdy wiele gatunków, które żyją w naszym otoczeniu, może niedługo wyginąć. Póki są, warto je obserwować. Nadal jest bowiem wiele osób, które bezmyślnie zabijają przedstawicieli nawet najrzadszych gatunków - zauważa Aleksandra Kolanek, prezeska Towarzystwa i koordynatorka projektu. - Po drugie: nauka obywatelska pozwala skuteczniej +zmapować+ występowanie gatunku, a to dlatego, że naukowców badających gady jest niewielu i nie są w stanie dotrzeć wszędzie tam, gdzie dociera przeciętny obywatel, zaopatrzony w smartfon z możliwością zrobienia zdjęcia”.


Projekt okazał się skutecznym narzędziem - podsumowują przyrodnicy. W ciągu pięciu lat jego trwania zebrano informacje na temat 1196 obserwacji gniewosza, zlokalizowanych nierównomiernie na terenie całego kraju.


„Ostatecznie okazało się, że w Polsce jest sporo miejsc, gdzie gniewosz plamisty bytuje. Jednak mimo tego nie możemy niestety powiedzieć, że ma się u nas dobrze, a przynajmniej lepiej niż przed 20 laty - mówi Bury. - Chodzi o to, że wzrost liczby obserwacji gniewosza plamistego jest ściśle związany z liczbą osób zaangażowanych w gromadzenie i przekazywanie danych. Ten gwałtowny wzrost należy więc interpretować jako przejaw efektywności nauki obywatelskiej, a nie zwiększenia liczebności lub rozszerzania zasięgu gniewosza”.


Dalsza analiza zebranych wyników pozwoliła stwierdzić, że nadal - tak, jak 20 lat wcześniej, w zdecydowanej większości przypadków liczebność gniewoszy w obrębie danego stanowiska nie przekracza 10 osobników. Są także miejsca, w których stwierdzono pojedyncze osobniki. Zdaniem naukowców może to oznaczać, że populacje gniewosza giną, wymierają. Tak niska liczebność jest bowiem podstawowym czynnik ryzyka zaniku gatunku na danym obszarze.


Co ważne, spośród wszystkich 1196 stanowisk, na których wykryto obecność gniewosza, tylko 3 okazały się być objęte skierowaną na ten właśnie gatunek ochroną (strefy ochrony ostoi), a 110 znajdowało się w obrębie rezerwatu przyrody bądź parku narodowego. Oznacza to - podkreślają członkowie Towarzystwa NATRIX - że ponad 90 proc. stanowisk bytowania tego skrajnie zagrożonego węża, nie jest skutecznie chronionych!


Przyrodnicy zauważają, że w Polsce istnieje duży problem z tworzeniem faktycznych stref ochrony ostoi; rozwój obszarów chronionych przebiega w niezwykle powolni albo wręcz wcale. "Na przykład od roku 2001 nie powołano u nas ani jednego nowego parku narodowego, a od 2016 roku nie zwiększono powierzchni parków już istniejących" - zaznaczają.


W przypadku gniewosza problem wydaje się szczególnie nasilony, gdyż - z niewyjaśnionych powodów - prawna ochrona tych zwierząt jest słabsza, niż pozostałych gatunków zagrożonych. Obecnie istnieją w kraju zaledwie 3 strefy ochronne gniewosza, podczas gdy w przypadku ptaków jest ich ponad 3 tysiące, a w przypadku pozostałych dwóch gatunków równie zagrożonych gadów (czyli żółwia błotnego i węża Eskulapa) - łącznie 36.


Przyrodnicy przypominają, że „ikonicznym przykładem lekceważenia potrzeby ochrony populacji i siedlisk tego gatunku jest krakowski Zakrzówek. Wszystkie dotychczasowe wnioski o objęcie tego stanowiska ochroną strefową zostały odrzucone, pomimo przytłaczającej ilości argumentów wskazujących na regularność występowania i rozrodu gniewosza w tym miejscu, a jednocześnie wysoki stopień zagrożenia stanowiska zabudową”.


Wszystkie osoby chętne do włączenia się w akcję mogą nadsyłać informacje o swoich obserwacjach na adres: towarzystwo.natrix@gmail.com. Lokalizacja obserwacji powinna być określona jak najdokładniej, najlepiej w postaci współrzędnych. Przyrodnicy udostępnili na swojej stronie internetowej instrukcję wideo (https://www.facebook.com/th.natrix/posts/2341824042563253?notif_id=1560507648510061), dzięki której można dowiedzieć się, jak pozyskać współrzędne geograficzne bez odbiornika GPS.


Zarejestrowani użytkownicy mogą także zgłaszać swoje raporty przez stronę: ornitho.pl. (PAP)


Katarzyna Czechowicz


kap/ zan/


Więcej na ten temat - w serwisie nauka.pap.pl


Kraj i świat

2024-06-17, godz. 21:30 ME 2024 - media: mistrzostwa mogą zrobić więcej dla Europy niż jakiekolwiek przemówienia polityczne 'Nastroje są gigantyczne. Kibice w pierwszych dniach sprawiają, że piłkarskie mistrzostwa Europy są wielkim świętem. Dni takie jak te w Monachium, Berlinie… » więcej 2024-06-17, godz. 21:30 ME 2024 - Belgia - Słowacja 0:1 (opinie) Po meczu Belgia - Słowacja (0:1) powiedzieli: Domenico Tedesco (trener reprezentacji Belgii): 'Wiedziałem, że kiedyś w końcu przegramy mecz. Niestety wydarzyło… » więcej 2024-06-17, godz. 21:20 Ekstraklasa piłkarska - Legia rozpoczęła przygotowania do nowego sezonu Piłkarze Legii Warszawa w poniedziałek w ośrodku treningowym w Książenicach przeszli badania lekarskie i rozpoczęli przygotowania do nowego sezonu. W sobotę… » więcej 2024-06-17, godz. 21:20 PE koszykarzy – Trefl zadebiutuje na zapleczu Euroligi Koszykarze Trefla Sopot, którzy w niedzielę zdobyli mistrzostwo Polski pokonując obrońcę tytułu King Szczecin 4-3, będą występować w sezonie 2024/25… » więcej 2024-06-17, godz. 21:10 Kuba/ Rosyjskie okręty odpływają z Hawany Rosyjskie okręty wojenne zaczęły w poniedziałek odpływać z Hawany, stolicy Kuby, gdzie przebywały od 12 czerwca - podała stacja CNN. Komentatorzy oceniali… » więcej 2024-06-17, godz. 21:10 Mazowieckie/ Policjant opiekuje się rannym boćkiem - ptak zamieszkał w jego ogrodzie W Zgagowie niedaleko Sierpca mieszkańcy znaleźli przy drodze bociana z widocznym urazem skrzydła i powiadomili o tym posterunek policji. Na miejscu wraz z pracownikami… » więcej 2024-06-17, godz. 21:00 Węgry/ Burmistrz Budapesztu, który wygrał wybory, wnioskuje o ich powtórzenie Burmistrz Budapesztu Gergely Karacsony, który wygrał wybory samorządowe różnicą kilkudziesięciu głosów, złożył w poniedziałek wniosek do Sądu Najwyższego… » więcej 2024-06-17, godz. 20:50 Rosja/ Niemiecki Instytut Historyczny w Moskwie uznany za organizację „niepożądaną” Niemiecki Instytut Historyczny w Moskwie (DHI Moskau) został uznany za organizację niepożądaną - powiadomiło w poniedziałek Radio Wolna Europa. Ministerstwo… » więcej 2024-06-17, godz. 20:50 Ekstraklasa piłkarska – Zagłębie wznowiło treningi Piłkarze grającego w ekstraklasie KGHM Zagłębia Lubin rozpoczęli przygotowania do nowego sezonu. W pierwszych zajęciach wzięło udział 20 piłkarzy. Z… » więcej 2024-06-17, godz. 20:50 Strefa Gazy/ UNRWA: liczba osób przebywających w Rafah zmniejszyła się z 1,4 mln do 65 tys. W ciągu ostatnich sześciu tygodni, odkąd w mieście Rafah na południu Strefy Gazy trwają walki z izraelską armią, liczba chroniących się tam Palestyńczyków… » więcej
1234567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »