„Efektem powstania dokumentacji jest wstępny projekt ekspozycji, która będzie prezentowana w bloku 15. na terenie byłego Auschwitz I. Planowany termin oddania wystawy to koniec 2023 r. Projekt nowej wystawy polskiej w Miejscu Pamięci Auschwitz jest finansowany dzięki nadzwyczajnemu wsparciu Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego” – poinformował w czwartek PAP rzecznik Muzeum Auschwitz Bartosz Bartyzel.

Paweł Sawicki z biura prasowego muzeum podkreślił, że ekspozycja ma stanowić rozszerzenie wystawy głównej i w sposób szczególny skupi się na losach Polaków w KL Auschwitz. „Przedstawi historię więźniów obozu rejestrowanych jako polityczni, ale także wszystkie inne kategorie osadzonych w nim obywateli polskich – w tym polskich Żydów, kierowanych do Auschwitz na zagładę” – wskazał.

Projekt wstępny powstał na bazie pracy, która zwyciężyła w konkursie na opracowanie koncepcji wystawy.

„Projekt pokazuje, w jaki sposób projektanci wykorzystają przestrzeń powstałą w historycznym poobozowym budynku. Ukazano w nim elementy dotyczące zarówno prezentowania treści i narracji wystawienniczej, jak i wielu rozwiązań architektonicznych, konstrukcyjnych oraz konserwatorskich, które będą uwzględnione w trakcie tworzenia docelowego projektu wykonawczego” – powiedział cytowany w komunikacie muzeum koordynator prac nad wystawą Robert Płaczek.

Zdaniem autorów koncepcji z konsorcjum firm Adventure, Koza Nostra Studio i Biura Usług Architektonicznych „Profil", które wygrało konkurs, punktem wyjścia jest możliwość emocjonalnego przeżywania ekspozycji. „Utrzymany został przewodni motyw aranżacji, zbudowanej z prostych form geometrycznych o zróżnicowanym zagęszczeniu. Wrażenie ograniczonej wolności, której w czasach funkcjonowania obozu nie doświadczano w ogóle, potęgowane jest poprzez nawiązanie w strukturze oraz identyfikacji wizualnej do poetyckiej wizji kolejnych kręgów piekła Dantego Alighieri” – wskazali autorzy projektu.

Jak podkreślili, „w kolejnych salach poziomu 0 zagęszczają się, wraz z każdym kolejnym krokiem, zadaszone struktury ekspozycyjne”. „Narastające uczucie przytłoczenia potęguje wydźwięk treści dotyczących wojny, okupacji i obozowej traumy. Trzeci segment korytarza mieści nawiązanie do obecnie istniejącej w budynku instalacji artystycznej, symbolizującej więźniów obozu” – czytamy. Autorem instalacji jest nieżyjący już były wiezień Auschwitz i Buchenwaldu, a po wojnie malarz, scenograf i reżyser, profesor warszawskiej ASP Józef Szajna.

Robert Płaczek powiedział, że wszystkie elementy uwzględnione w projekcie wstępnym zostały zaproponowane tak, by zapewnić ich trwałość i łatwość w obsłudze oraz użytkowaniu. „Szczegółowe rozwiązania projektowe będą rozwijane, uzupełniane i w razie potrzeby dopracowywane na kolejnych etapach prac projektowych, po uzgodnieniu i w ścisłej współpracy z muzeum” – dodał.

Dyrektor Muzeum Auschwitz Piotr Cywiński przypomniał, że w KL Auschwitz zostało uwięzionych ponad 140 tys. polskich więźniów. „Prawie połowa zginęła lub została zamordowana. Niemcy deportowali do obozu na zagładę także ok. 300 tysięcy polskich Żydów. Wielu Romów, których tu zamordowano, także pochodziło z przedwojennych terenów Rzeczypospolitej. O ich losach opowiemy w nowej ekspozycji” – wyjaśnił.

Cywiński zaznaczył, że Auschwitz znany jest w świecie przede wszystkim jako miejsce Holokaustu, jednak należy pamiętać, że Niemcy utworzyli ten obóz na początku wojny dla polskich więźniów politycznych. „To fundamentalne, by w Miejscu Pamięci pokazywać całość wielowymiarowej historii tego miejsca, dlatego tak ważne jest utworzenie nowej polskiej wystawy narodowej” – powiedział.

Autorem scenariusza ekspozycji jest dr Piotr Setkiewicz, kierownik Centrum Badań Muzeum Auschwitz.

„Wystawa mówiła będzie o początkach wojny i okupacji niemieckiej w Polsce, zobrazuje skalę prześladowań i okrucieństwa, a także planowość dokonywanych przez niemiecką policję aresztowań. Omówione zostaną też mechanizmy deportacji polskich Żydów, kategorie polskich więźniów KL Auschwitz, przyczyny ich śmierci w obozie, a także temat wyzwolenia i budowania pamięci po wojnie” – wskazał Setkiewicz.

Naukowiec powiedział, że druga część wystawy dotyczyła będzie zarówno historii Oświęcimia w czasie II wojny światowej – realiów okupacji, wysiedleń, aktywności firmy IG Farbenindustrie, a także niemieckich planów przebudowy miasta – jak i pomocy niesionej z narażeniem życia więźniom KL Auschwitz przez „Ludzi Dobrej Woli”, czyli Polaków mieszkających w pobliżu tzw. strefy interesów obozu. Był to obszar 40 km kw. izolujących teren obozowy od świata zewnętrznego. Całość zakończy wykaz ponad 1,2 tys. nazwisk osób pomagającym więźniom” – podał Piotr Setkiewicz.

Dotychczasowa polska wystawa narodowa prezentowana jest w bloku 15 na terenie byłego obozu Auschwitz I od 1985 r. Ekspozycja „Walka i martyrologia narodu polskiego w latach 1939-1945” jest obecnie jedną z najstarszych ekspozycji prezentowanych na terenie Miejsca Pamięci.

Niemcy założyli obóz Auschwitz w 1940 r., aby więzić w nim Polaków. Pierwszy transport polskich więźniów politycznych, liczący 728 osób, przybył do Auschwitz z więzienia w Tarnowie 14 czerwca 1940 r. Polacy stanowili drugą, pod względem liczby osób deportowanych do obozu, grupę więźniów. Auschwitz II-Birkenau powstał dwa lata później. Stał się miejscem zagłady Żydów. W kompleksie obozowym funkcjonowała także sieć podobozów.

W Auschwitz Niemcy zgładzili co najmniej 1,1 mln ludzi, głównie Żydów. Z ponad 140 tys. Polaków deportowanych do obozu zgładzonych została połowa. (PAP)

Autor: Marek Szafrański

szf/ dki/