„Fotoplastikon Warszawski to magiczne miejsce, przestrzeń, do której ludzie przychodzą po to, aby popatrzeć na świat, którego już nie ma” – powiedział PAP Jan Ołdakowski, dyrektor Muzeum Powstania Warszawskiego.

Szczyt popularności fotoplastikonów przypada na koniec XIX i początek XX w. Początkowo Fotoplastikon Warszawski ukazywał rzeczy bardzo dziwne z punktu widzenia mieszkańców Warszawy. Jak wyjaśnił Jan Ołdakowski, „Fotoplastykon Warszawski pozyskiwał zdjęcia w ten sposób, że aparaty ze szklanymi kliszami dostawali marynarze”. „Dzięki temu możemy oglądać ważne wydarzenia, jak otwarcie Kanału Sueskiego w 1869 roku – są to zresztą najstarsze zdjęcia w kolekcji Fotoplastikonu Warszawskiego. Możemy również zobaczyć zdjęcia z portów Dalekiego Wschodu – Japonii, Indochin – jak i miejsca, które opisywał Joseph Conrad w swojej prozie” – powiedział dyrektor MPW. Zastrzegł, że „te zdjęcia nie zawsze są genialne techniczne, bo robili je marynarze, ale pokazują daleki świat, którego już nie ma”.

Wystawa, która będzie dostępna od soboty, ukazuje 48 fotografii pochodzących z jesieni 1927 r. Jest to pierwsza warszawska kolekcja z tego okresu w zbiorach Fotoplastikonu Warszawskiego. „Jest to reportaż, w którym widać, że już nie chodzi o pokazanie czegoś zaskakującego, bo w tym czasie to kina przyciągały tych ludzi, którzy chcieli uczestniczyć we wrażeniu wizualnym. Na wystawie będzie można zatem zobaczyć chłodnym okiem ówczesną Warszawę” – zaznaczył dyrektor MPW.

Prezentowane zdjęcia, które nie były do tej pory pokazywane, ukazują różnorodność Warszawy. „Zobaczymy na nich zarówno biedę Nalewek, jak i reprezentacyjne rejony ówczesnej Warszawy, jak chociażby Aleje Ujazdowskie z pięknie ubranymi ludźmi, gmach Teatru Wielkiego, wielkomiejską Marszałkowską czy Ogród Saski” – powiedział Jan Ołdakowski.

Szklane negatywy w formacie 4,5x10,7 cm zostały podzielone przez autora zdjęć na osiem zestawów, z czego zachowało się siedem. Wszystkie pochodzą z kolekcji 116 stereoskopowych fotografii zakupionych na aukcjach internetowych przez Tomasza Bielawskiego – kolekcjonera i pasjonata stereoskopii, właściciela największego w Polsce zbioru aparatów, przeglądarek i fotografii stereoskopowej, a także autora wielu wystaw indywidualnych i zbiorowych w Fotoplastikonie Warszawskim.

Internetowy sprzedawca nie znał pochodzenia zdjęć, nie wiadomo więc nic o ich autorze – poza tym, że był Francuzem, który zwiedzając Europę, odwiedził Polskę i Warszawę. Z ujęć i podpisów można wywnioskować, że w Wołominie miał znajomych albo rodzinę, których fotografował będąc w Warszawie.

„Zapraszamy na podróż w czasie do Warszawy sprzed wojny. Są miejsca, które zmieniły się całkowicie, które zmiotła wojna, i dzisiaj wyglądają już inaczej. Na szczęście są też takie miejsca, które wciąż wyglądają tak samo jak na tych zdjęciach z 1927 r.” – zaznaczył dyrektor MPW.

Fotoplastikon Warszawski działa nieprzerwanie od 1905 r. w zabytkowej kamienicy Hoserów w Alejach Jerozolimskich 51. Przez cały okres swojej działalności obiekt pozostawał w rękach prywatnych, choć nieraz musiał odnajdywać się w zupełnie nowej roli: był punktem konspiracyjnym w latach okupacji, mekką bikiniarzy przełomu lat pięćdziesiątych i sześćdziesiątych, a pod koniec XX w. miejscem niemal zupełnie zapomnianym.

W 2008 r. Fotoplastikon został otoczony opieką przez Muzeum Powstania Warszawskiego, co zaowocowało jego powrotem na mapę kulturalną stolicy poprzez prezentację szerokiej publiczności unikatowej kolekcji fotografii stereoskopowych.

W zbiorach Fotoplastikonu Warszawskiego znajduje się ponad 10 tys. trójwymiarowych fotografii – od zdjęć dokumentujących egzotyczne podróże po świecie z przełomu XIX i XX w., przez kadry pokazujące Warszawę w różnych okresach historycznych, aż po współczesne prace znanych autorów.

W 2021 r. Muzeum przeprowadziło remont i aranżację nowych pomieszczeń, dzięki czemu przestrzeń Fotoplastikonu powiększyła się m.in. o nową salę wystawienniczą, pracownię fotograficzną i archiwum, które dają możliwość rozszerzenia działalności kulturalnej, edukacyjnej i warsztatowej, a także organizację zajęć z varsavianistami, fotografikami i animatorami kultury. Fotoplastikon to również scena dla kameralnych koncertów, częsty punkt gier miejskich, miejsce warsztatów, lekcji muzealnych, wykładów i konferencji, a także oryginalna sceneria dla filmów, programów i reportaży o starej Warszawie.(PAP)

Autorka: Anna Kruszyńska

akr/ skp/