W wydarzeniu uczestniczyli m.in. ambasador RP w Królestwie Niderlandów Marcin Czepelak, dyrektor Muzeum Historii Polski Robert Kostro, prezes Memoriału Maczka w Bredzie Richard Tieskens, burmistrz Bredy Paul Depla, Dowódca Generalny Rodzajów Sił Zbrojnych gen. Jarosław Mika.

Otwarcie Memoriału Generała Maczka w Bredzie oraz prezentacja ściany multimedialnej odbyły się w ramach obchodów 77. rocznicy wyzwolenia Bredy przez żołnierzy generała Stanisława Maczka – 1. Dywizji Pancernej Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie.

Dyrektor MHP powiedział, że, "bohaterowie bitwy pod Bredą odeszli, ale pamięć o generale Maczku i 1. Dywizji Pancernej jest w Bredzie wciąż żywa". "Pielęgnowana jest przez drugie i trzecie pokolenie, przez tych, którzy o wojnie i wyzwoleniu wiedzą od swoich rodziców i dziadków" - wskazał.

Jak mówił, "dowodem na to jest wystawa, którą możemy dziś podziwiać". "Miejsce Pamięci Generała Maczka to inicjatywa realizowana przez dzieci i wnuki wyzwolonych i wyzwolicieli, uczestników i świadków chwalebnych dni października 1944 roku. Inicjatywa, która ma służyć przyszłym pokoleniom, które nie mogą mieć możliwości i przemawiania bezpośrednio do świadków zostały zabrane przez organizacje z Bredy, dbające o pamięć o 1. Dywizji Pancernej. Za tę inicjatywę serdecznie dziękuję. Wierzę, że wyrażam wdzięczność nie swoim, ale wszystkim Polakom. Dziękuję Breda, dziękuję Holandii!" - powiedział dyrektor Kostro.

Przypomniał, że MHP trzy lata temu otrzymało zaproszenie do wzięcia udziału w tym projekcie. "Dzięki wsparciu finansowemu polskiego Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu mogliśmy przyczynić się do stworzenia tej wystawy, a w szczególności do przygotowania wielkiej multimedialnej ściany, która przedstawia wojenne historie sześciu żołnierzy, którzy uczestniczyli w wyzwoleniu Bredy. Chcieliśmy w ten sposób pokazać twarze i osobiste historie żołnierzy oraz pokazać, jak skomplikowane były polskie drogi wojenne" - wskazał dyrektor MHP.

Podziękował także wszystkim osobom, które przyczyniły się do zrealizowania tego projektu.

Burmistrz Bredy Paul Breda wskazał, że głównym celem istnienia Memoriału Generała Maczka jest, by "pamiętać, czcić, ale także edukować".

Ocenił, że "wspólna przeszłość, silne więzi i przyjaźnie, to jest to, co łączy Polskę i Bredę, już od 77 lat".

"Mam nadzieję, że ta podróż będzie kontynuowana, że współpraca będzie trwała, ponieważ jest wiele nowych pomysłów, które powinny ujrzeć światło dzienne" - podkreślił.

List do uczestników uroczystości skierował także wicepremier, minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu Piotr Gliński. Odczytał go ambasador RP w Królestwie Niderlandów.

"Ofiarność i poświęcenie polskich żołnierzy z 1. Dywizji Pancernej pod dowództwem generała Stanisława Maczka na stałe zapisały się w historii Bredy oraz w historii relacji polsko-niderlandzkich. Dla wielu żołnierzy miasto to stało się ich miastem – miejscem, z którym pozostali związani do końca życia" - przypomniał w liście Gliński.

Wskazał, że "dziś głównym świadectwem ofiarności Polaków są oczywiście dwa cmentarze w Bredzie". "Ale ogromną rolę w kultywowaniu pamięci o polskich żołnierzach i ich dowódcy odgrywa także Memoriał Maczka w Bredzie" - podkreślił.

Wyraził wdzięczność partnerom tego przedsięwzięcia – Fundacji Breda-Polen 1939-1945, która odpowiadała za budowę nowej siedziby muzeum oraz Muzeum Historii Polski, które stworzyło niezwykłą multimedialną ekspozycję, w trzech wersjach językowych.

"To, co państwo widzicie, to największa multimedialna instalacja na terenie Niderlandów. Na ogromnym ekranie odwiedzający Muzeum będą mogli zapoznać się z historią, losami i wojennym szlakiem żołnierzy 1. Dywizji Pancernej, na czele z generałem Stanisławem Maczkiem. Animacje zostały uzupełnione, często filmami wcześniej niepublikowanymi, zdjęciami z archiwów rodzinnych" - zwrócił uwagę minister kultury, dziedzictwa narodowego i sportu.

Podziękował twórcom ekspozycji – Muzeum Historii Polski, na czele z dyrektorem Robertem Kostro oraz wszystkim osobom zaangażowanym w techniczną realizację projektu po stronie niderlandzkiej. "Dzięki państwa pracy pamięć o bohaterstwie polskich żołnierzy nie zagaśnie i będzie podtrzymywana wśród kolejnych pokoleń Holendrów, Polaków i gości z całego świata, odwiedzających Muzeum. Cieszę się także, że to właśnie Ministerstwo Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu, którym mam zaszczyt kierować, finansowo przyczyniło się do powstania ekspozycji" - napisał Gliński.

Dodał, że ma nadzieję, iż "polsko-niderlandzka współpraca w przygotowaniu nowej ekspozycji w Memoriale Maczka w Bredzie będzie kontynuowana". "Jesteśmy to winni wszystkim naszym wspólnym bohaterom – żołnierzom 1. Dywizji Pancernej generała Maczka. Oby pamięć o nich nigdy nie zagasła" - podkreślił.

W trakcie uroczystości ambasador RP w Królestwie Niderlandów wręczył odznaczenia osobom zasłużonym w krzewienie w Holandii pamięci o żołnierzach 1. Dywizji Pancernej gen. Maczka oraz dbałość o ich groby. Odznaczenia otrzymali: Bożena Rijnbout-Sawicka, Frans Ruczyński oraz Ilse Thuy-van de Velde.

Interaktywna ściana multimedialna jest elementem wystawy stałej Memoriału Generała Maczka w Bredzie. Ściana o wymiarach 3 x 9 metrów to największa tego typu instalacja w Holandii. Całość została opracowana w trzech wersjach językowych: niderlandzkiej, angielskiej i polskiej. Dużą część ściany zajmuje mapa Europy, na której są wyświetlane animacje opowiadające o losy sześciu żołnierzy 1. Dywizji Pancernej – generała Stanisława Maczka, Jana Buli, Stanisława Dancewicza, Kazimierza Matejczyka, Ludwika Staszka oraz Władysława Kohutnickiego – od wybuchu wojny, do jej zakończenia. Wspólnym mianownikiem tych historii jest Breda. To właśnie tam, lub w okolicach, podkomendni generała osiedlali się po wojnie, albo jak Maczek, zostali pochowani.

Wszystkie opowieści składają się z relacji żołnierzy, czytane przez lektorów opowiadają o kolejnych etapach ich wojennych losów. Każdy fragment jest ilustrowany zdjęciami, w tym często niepublikowanymi dotąd fotografiami pochodzącymi z rodzinnych zbiorów, oraz kronikami wojennymi, szerzej wykorzystywanymi dotąd jedynie na potrzeby mobilnej wystawy "Generał Stanisław Maczek i jego żołnierze", stworzonej przez Muzeum Historii Polski w 2019 roku.

Prace nad wystawą stałą Memoriału Maczka w Bredzie trwały do połowy 2020 roku. Wcześniejsze odsłonięcie ściany multimedialnej uniemożliwiła pandemia.

Projekt został zrealizowany we współpracy z Fundacją Breda–Polen 1939–1945, która odpowiadała za rozpoczętą w maju 2019 roku budowę nowej siedziby muzeum.

Ściana multimedialna jest elementem dużego, międzynarodowego projektu Muzeum Historii Polski przybliżającego historię 1. Dywizji Pancernej. Częścią projektu jest wystawa mobilna "Generał Stanisław Maczek i jego żołnierze", która była prezentowana m.in. w Warszawie, Bredzie, Wrocławiu i Gdyni. Powstała także wystawa internetowa "Czarne Diabły", dostępna na platformie Google Arts & Culture oraz dwa filmy: dokument w reżyserii Rafała Geremka "Niepokonany. Opowieść o generale Stanisławie Maczku" i miniatura Agaty Mianowskiej "Marian na wojnie. Animowana historia Mariana Walentynowicza".

Ściana multimedialna została dofinansowana ze środków Ministerstwa Kultury, Dziedzictwa Narodowego i Sportu.

Z Bredy Katarzyna Krzykowska (PAP)

Autorka: Katarzyna Krzykowska

ksi/ robs/