Udostępniony na stronie Archiwów Państwowych w Opolu zbiór pieczęci to efekt pracy Aleksandy Starczewskiej-Wojnar z AP w Opolu, która odnalazła i skatalogowała odciski pieczęci gminnych stosowanych na Górnym Śląsku przez sołtysów w latach 1772-1945, między innymi dzięki współpracy z niemieckim Geheimes Staatsarchiv Preußischer Kulturbesitz w Berlinie i czeskim Archiwum Ziemskim w Opawie.

"W czasach, gdy Śląsk był częścią Prus, każda wieś była gminą, a kierujący nią sołtys miał jasno określone kompetencje i powinności, zawarte między innymi w wiejskiej ordynacji policyjnej i instrukcji dla sołtysów wiejskich. Sołtys był także przewodniczącym sądu wiejskiego, który zajmował się rozstrzyganiem spraw mniejszej wagi z zakresu prawa cywilnego i karnego. Uprawnienia sołtysa do zarządu gminą obejmowały jednocześnie kompetencje urzędnika państwowego i samorządowego, więc był to urząd stosunkowo ważny" - wyjaśnia Starczewska-Wojnar.

Dokumenty wydawane przez sołtysów były opatrywane pieczęciami. Jak wykazują badania opolskiego oddziału AP i zgromadzone na stronie wizerunki pieczęci, część z nich zmieniała z czasem swoją formę, choć pomimo upływu lat, nadal można odczytać zawartą na nich symbolikę.

"Wizerunek, który został utrwalony na pieczęci gminnej, jest dla współczesnego obserwatora czytelnym znakiem tego, co dla naszych przodków było ważne w życiu codziennym, jakie prace dominowały w wiejskim kalendarzu i jak je wykonywano, jakimi narzędziami się przy tym posługiwano, jakie zjawiska mogły temu towarzyszyć. Rzadziej, choć zapewne z dumą, prezentowano owoce codziennego wysiłku: np. ryby złowione przez miejscowych rybaków lub rozmaite wytwory, jakie powstawały w danej wsi w ramach działalności rzemieślniczej czy przemysłowej. Istotną częścią umieszczonych na pieczęci wyobrażeń są też takie, które odwołują się do sfery duchowej, religijnej. Są to postaci świętych, sprawujących szczególną opiekę nad mieszkańcami danej wsi, oko Opatrzności, które nie tylko obserwuje i ocenia ludzkie postępki, ale i nie pomija krzywd, jakie spotykają człowieka" - wyjaśnia autorka strony.

Co ciekawe, stosunkowo niewielka część pieczęci zawiera motywy państwowe czy związane z przynależnością danej wsi do osoby lub zgromadzenia zakonnego. Z czasem symbole na pieczęciach były wypierane przez pieczęcie napisowe. (PAP)

Autor: Marek Szczepanik

masz/ robs/