Akcja "Żonkile" organizowana przez Muzeum Historii Żydów Polskim POLIN ma na celu propagowanie wiedzy na temat powstania w getcie warszawskim. Żonkil stał się symbolem pamięci wydarzeń z wiosny 1943 r. dzięki ostatniemu przywódcy zrywu Markowi Edelmanowi, który co roku składał bukiet żółtych kwiatów pod Pomnikiem Bohaterów Getta w rocznicę wybuchu powstania.

"Celem Muzeum POLIN, które tę akcję wymyśliło i zainicjowało jest przede wszystkim upamiętnienie tej rocznicy i uświadomienie mieszkańcom Warszawy, że stolica jest miastem dwóch powstań – warszawskiego i powstania w getcie. Oczywiście oprócz samej rocznicy chcemy też upamiętnić bohaterów, którzy walczyli w kwietniowym zrywie. W tym roku zdecydowaliśmy się na akcję tematyczną poświęconą także pamięci kobiet, które walczyły w getcie warszawskim” – opowiadała PAP koordynatorka akcji "Żonkile" Zofia Bojańczyk.

Jak zaznaczyła, w kontekście tego powstania pojawiają się z reguły nazwiska walczących w nim mężczyzn. "A trzeba pamiętać, że uczestniczyły w nim także kobiety, które nie były jedynie sanitariuszkami czy osobami prowadzącymi kuchnie ludowe. Były również kobiety, często bardzo młode, które ramię w ramię z kolegami walczyły w powstaniu z bronią w ręku, były łączniczkami, nosiły w płaszczach granaty. Wykazywały się niebywałą odwagą, ale też w sposób bardzo skromny mówiły o tym doświadczeniu. Te, które przeżyły nawet nie nazywały tego bohaterstwem. I im chcemy zadedykować tę rocznicę i program towarzyszący akcji +Żonkile+" - mówiła.

"Jeżeli chodzi o samą akcję to mamy nadzieję, że w przeciwieństwie do sytuacji z zeszłego roku, naszych wolontariuszy będzie można jednak spotkać na ulicach Warszawy. Oczywiście akcję organizujemy w bardzo ograniczonej, weźmie w niej udział 80 naszych stałych wolontariuszy, z którymi od lat współpracujemy. I mam nadzieję, że pomimo pandemii uda nam się te żonkile rozdawać przy stacjach metra Politechnika, Centrum, Świętokrzyska, Ratusz Arsenał, na dwóch dworcach – Centralnym i Wileńskim oraz oczywiście przed Muzeum POLIN, podczas uroczystości złożenia wieńców przed Pomnikiem Bohaterów Getta" – zapowiadała Bojańczyk.

W papierowe przypinki w kształcie żonkili będzie się można także zaopatrzyć w zupełnie nowy sposób. „W przestrzeni Warszawy, w wybranych lokalizacjach, stanie pięć +żonkilomatów+, czyli słupów, do których będą przytwierdzone papierowe żonkile. Będzie je można w sposób bezpieczny pobrać, zdezynfekować ręce ze znajdujących się obok pojemników i wpiąć przypinki, jako symbol pamięci o powstaniu w getcie. +Żonkilomaty+ staną przy Rondzie Waszyngtona, na rogu ul. Marszałkowskiej i Hożej, na rogu al. Solidarności i ul. Żelaznej, na pl. Wilsona oraz na rogu ul. Puławskiej i Różanej" - wymieniała.

Na stronie Muzeum POLIN udostępniany jest także szablon do samodzielnego złożenia papierowego żonkila. "Zachęcamy do robienia sobie z nim zdjęć, oznaczania hasztagami #ŁączyNasPamięć i #AkcjaŻonkile i udostępnienia w mediach społecznościowych. To propozycja dla osób, które nie chcą lub nie mogą wychodzić z domu 19 kwietnia. Dla użytkowników mediów społecznościowych będą też nakładki na zdjęcia profilowe, upamiętniające rocznicę. Komplety żonkilowych naklejek zostaną dodane do +Newsweeka+ 12 kwietnia, +Tygodnika Powszechnego+ 14 kwietnia i do stołecznego wydania +Gazety Wyborczej+ 16 kwietnia" – powiedziała Bojańczyk. Ze strony Muzeum można także pobrać i wydrukować specjalną rocznicową grafikę i powiesić w widocznym miejscu np. w oknie.

Przy metrze Centrum o powstaniu w getcie przypominać ma również mural z wizerunkiem dziewięciu żydowskich kobiet, które walczyły w zrywie oraz wspierały powstańców poza murami getta, zdobywając broń i prowadząc akcje dywersyjne. Mural zaprojektowali Anna Koźbiel-Walas oraz Adam Walas przy współpracy wolontariuszek i wolontariuszy Muzeum POLIN.

"Akcja jest nie tylko warszawska. Już od lutego zachęcamy szkoły i instytucje z całej Polski do zgłoszenia swojego udziału. Zgłaszający się dostają pakiet materiałów edukacyjnych, warsztatów, scenariuszy, kart pracy, dzięki którym można przygotować zajęcia dla dzieci i młodzieży. Oczywiście materiały są dostosowane do poszczególnych grup wiekowych. W tym roku mamy absolutny rekord zgłoszonych szkół, do tej pory ponad 2,6 tys. z całego kraju oraz ponad 500 bibliotek i instytucji" – zaznaczyła Bojańczyk.

Akcję jak co roku wsparli ambasadorzy. W tym roku to reporter Mariusz Szczygieł; piosenkarka Kayah; aktor Bartosz Bielenia oraz aktorki Magdalena Boczarska i Katarzyna Zielińska. Mariusz Szczygieł podkreślił w rozmowie z PAP, że czuje się "kimś w rodzaju reporterskiego syna" Hanny Krall. "A jej najsławniejszą książką, pierwszą jaką przeczytałem, było +Zdążyć przed Panem Bogiem+, czyli rzecz o powstaniu w getcie warszawskim, gdzie bohaterem jest Marek Edelman. I Hanna Krall zawsze powołuje się na Edelmana jako na swój autorytet. Zawsze mówiła, że jeśli nie wiedziała, jak postąpić albo miała jakieś wątpliwości, to pytała właśnie jego" - opowiadał.

"Mogę powiedzieć, że moja wizja powstania w getcie to wizja właśnie z tej książki i na niej się wychowałem. Kiedy zaproponowano mi bycie ambasadorem akcji +Żonkile+ uznałem, że mam taką powinność, by się w to zaangażować, wobec tych ludzi, o których czytałem, ale także wobec mojej ulubionej polskiej autorki. Edelman w książce Krall podkreśla, że w tym powstaniu nie chodziło o to, żeby zwyciężyć, tylko by nie być bierną ofiarą, zginąć w boju. Chodziło o wybór innego sposobu umierania, to była walka o godność" – zaznaczył Szczygieł.

Przyznał, że ta lektura zrobiła na nim ogromne wrażenie i w jego ocenie ważne jest, by przypominać, a niekiedy może dopiero informować o tamtych wydarzeniach. "Jestem teraz na takim etapie życia zawodowego, że widzę, iż oddziałuję na ludzi nie tylko książkami, ale także tym co codziennie piszę na Instagramie. Mam tam taką swoją +minigazetę+. I muszę przyznać, że zdarzyło mi się nie raz, że na spotkaniach autorskich pojawiali się ludzie, którzy nie czytali żadnej mojej książki, ale przyszli, bo czytają mojego Instagrama. I wydaje mi się, że jest szansa bym dotarł z tematem powstania w getcie do osób, które może słabo go znają lub być może nawet wcale" - zauważył.

"Kiedyś reporter Wojciech Tochman zapytał Hannę Krall, dlaczego mamy czytać o Zagładzie, a ona odpowiedziała +żeby się przestraszyć+. I wydaje mi się, że im więcej +przestraszonych+ Zagładą, tym mniej zła wokół. A dzisiaj, kiedy się dowiaduję, że ktoś bliski w mojej rodzinie, lat 23, należący do jednego z radykalnych prawicowych ugrupowań młodzieżowych ma kubek z Hitlerem i zegarek ze swastyką na cyferblacie, to choćby był tylko jeden taki człowiek, a wiem, że nie jest tylko jeden, to uważam, że jest dużo do zrobienia i dużo osób do +przestraszenia+" - podkreślił.

Obchody rocznicy wybuchu powstania w getcie warszawskim w tym roku rozpoczną się już 18 kwietnia. "O godz. 18 zapraszamy na dyskusję na żywo na naszym Facebooku pt. +Jakby wybuchło to razem te mną i tyle+. To cytat z jednej z bohaterek, która przeżyła i po wojnie wyjechała do Izraela. I tak opisywała swoje doświadczenia z powstania w getcie. Wspominała, że nosiła granaty w płaszczu i zapytana czy się nie bała, odpowiadała, że nie i że gdyby wybuchły to +by wybuchły razem z nią i tyle+. Będzie to dyskusja o kobietach walczących podczas powstania – zarówno w samym getcie, jak i tych, które wspierały zryw poza murami. Rozmowę poprowadzi Sylwia Chutnik, a jej rozmówczyniami będą pracowniczka naukowa ŻIH Karolina Szymaniak i artystka Zuzanna Hertzberg" – mówiła Bojańczyk.

"W dniu rocznicy przygotowaliśmy całą gamę wydarzeń, począwszy od naszych filmów edukacyjnych, które są adresowane do dzieci i młodzieży. W tym roku po raz pierwszy mamy działania dla młodszych dzieci z klas 1-3. Będą to opowiadania, które w bardzo subtelny sposób poruszają temat Zagłady, straty, bardziej skupiając się na tym czym jest empatia, jak ważna jest przyjaźń i solidarność w takich trudnych czasach. O godz. 12 zapraszamy na transmisję na żywo spod Pomnika Bohaterów Getta, gdzie mam nadzieję mimo pandemii uda się zorganizować ceremonię złożenia wieńców. O godz. 15 nasza przewodniczka Katarzyna Jankowska poprowadzi filmowe oprowadzanie pt. +W sukience i mundurze+ poświęcone kobietom, które brały udział w powstaniu w getcie warszawskim" - wyliczała.

O godz. 18 również na Facebooku odbędzie się na żywo rozmowa Krystyny Budnickiej z dziennikarzem Mikołajem Grynbergiem. "Pani Krystyna jest jedną z niewielu osób, które przeżyły getto warszawskie. Ona pamięta tamte wydarzenia z perspektywy kilkuletniej dziewczynki, która widziała śmierć rodziców i przez całe powstanie ukrywała się w kanałach. I to świadectwo swojego doświadczenia w getcie przekazuje kolejnym pokoleniom. Na zakończenie o godz. 20.30 koncert online Pawła Szamburskiego i Joanny Halszki Sokołowskiej poświęcony kobietom getta pt. +Córki, matki, robotnice+. Będzie podczas niego można usłyszeć m.in. kołysanki żydowskie" – dodała Bojańczyk. (PAP)

autor: Anna Kondek-Dyoniziak

akn/ aszw/