Czym jest prokalcytonina (PCT)?

Prokalcytonina (PCT) to prohormon kalcytoniny, hormonu wydzielanego przez komórki C tarczycy. W warunkach fizjologicznych PCT pełni funkcję prekursora kalcytoniny, która wraz z parathormonem i kalcytrolem reguluje gospodarkę wapniowo-fosforanową w organizmie. W przypadku stanu zapalnego prokalcytonina zaczyna być syntetyzowana przez inne komórki, takie jak makrofagi, monocyty czy hepatocyty.

Kiedy w organizmie pojawia się czynnik zapalny, prowadzi to do gwałtownego wzrostu wydzielania prokalcytoniny. Jej podwyższone stężenie we krwi jest zatem swoistym markerem infekcji, szczególnie tej o etiologii bakteryjnej. Wzrost poziomu PCT następuje już po 3–4 godzinach od zadziałania czynnika infekcyjnego, osiągając szczyt po 6–8 godzinach, a w ciągu 72 godzin wraca do wartości prawidłowych.

Normy prokalcytoniny

U zdrowych dorosłych osób stężenie prokalcytoniny w surowicy krwi mieści się w zakresie poniżej 0,1 ng/ml. Wartości pomiędzy 0,5–2 ng/ml mogą świadczyć o ograniczonym, miejscowym zakażeniu bakteryjnym. Natomiast PCT powyżej normy, które przekracza 2 ng/ml, jest typowe dla uogólnionych, rozsianych infekcji bakteryjnych, zakażeń grzybiczych lub malarii.

Warto podkreślić, że w pierwszych dwóch dobach życia noworodka fizjologicznie obserwuje się wyższe stężenia PCT, dochodzące nawet do 21 ng/ml. Dopiero od trzeciej doby wartości referencyjne dla dorosłych stają się aktualne.

Zastosowanie prokalcytoniny w praktyce klinicznej

Oznaczanie poziomu prokalcytoniny znajduje szerokie zastosowanie w różnych dziedzinach medycyny.

Diagnostyka infekcji

Badanie PCT pozwala na wczesne rozpoznanie zakażenia bakteryjnego, jeszcze zanim pojawią się widoczne objawy kliniczne. Dzięki temu możliwe jest szybkie wdrożenie właściwego leczenia, co znacząco poprawia rokowania pacjenta. Prokalcytonina umożliwia także różnicowanie infekcji bakteryjnych od wirusowych, co ma istotne znaczenie w doborze odpowiedniej terapii.

Monitorowanie przebiegu i leczenia zakażeń

Obserwacja dynamiki zmian stężenia PCT dostarcza cennych informacji na temat skuteczności zastosowanego leczenia. Obniżanie się poziomu prokalcytoniny świadczy o poprawie stanu pacjenta i prawidłowym przebiegu terapii, natomiast jego utrzymywanie się lub dalszy wzrost może wskazywać na niewystarczającą skuteczność leczenia.

Ocena ciężkości infekcji

Istnieje ścisła korelacja między wysokością stężenia PCT a ciężkością przebiegu zakażenia. Podwyższone wartości powyżej 2 ng/ml są charakterystyczne dla uogólnionych, rozsianych infekcji, takich jak posocznica czy wstrząs septyczny. Oznaczanie PCT umożliwia zatem ocenę stopnia zaawansowania procesu chorobowego.

Monitorowanie pacjentów z grup ryzyka

Badanie PCT znajduje zastosowanie w monitorowaniu stanu pacjentów podatnych na rozwój ciężkich zakażeń, m.in. po zabiegach operacyjnych, przeszczepach narządów lub u chorych leczonych immunosupresyjnie. Pozwala to na wczesne wykrycie ewentualnych powikłań infekcyjnych. Prokalcytonina a inne markery stanu zapalnego W diagnostyce infekcji PCT jest coraz częściej wykorzystywana jako alternatywa lub uzupełnienie innych powszechnie stosowanych markerów stanu zapalnego, takich jak białko C-reaktywne (CRP), odczyn Biernackiego (OB) czy liczba leukocytów.

W porównaniu do tych parametrów oznaczanie poziomu prokalcytoniny wykazuje szereg istotnych zalet:

• PCT jest bardziej swoistym i czułym markerem infekcji bakteryjnej;
• wzrost PCT następuje wcześniej niż wzrost CRP i OB;
• PCT jest mniej podatna na wpływ różnych czynników, np. ciąży, wysiłku fizycznego, stanu nawodnienia;
• dynamika zmian stężenia PCT lepiej odzwierciedla przebieg i skuteczność leczenia.

Dlatego też PCT jest obecnie uważana za bardziej wiarygodny i użyteczny wskaźnik w diagnostyce i monitorowaniu przebiegu zakażeń, zwłaszcza w ciężkich, uogólnionych postaciach, takich jak posocznica.