Radio Opole » Śląsk po powstaniach » Posłuchaj odcinków » Konwencja Górnośląska
2022-08-17, 06:20 Autor: Bolesław Bezeg

Konwencja Górnośląska

Przypomnijmy, że w przeprowadzonym w marcu 1921 roku plebiscycie za Polską opowiedziało się 672 obwodów, a za Niemcami 837 obwodów wyborczych. Za Polską opowiedziały się gminy wiejskie, za Niemcami górnośląskie miasta. Nie sprzyjało to łatwemu podziałowi spornego terytorium.
Śląsk po Powstaniach - 17 sierpnia 2022
W efekcie prac obradującej w Opolu Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku powstały dwa projekty podziału śląska. Projekt brytyjsko-włoski zakładał przyznanie Polsce jedynie części powiatów pszczyńskiego, rybnickiego i małych skrawków powiatu.

Po zakończeniu powstania, dzięki staraniom dążącej do osłabienia Niemiec Francji przyznano Polsce Katowice, Królewską Hutę, Siemianowice Śląskie, Świętochłowice oraz powiaty: pszczyński, katowicki, większe części bytomskiego wiejskiego, lublinieckiego, rybnickiego, tarnogórskiego i zabrskiego oraz skrawki powiatów bytomskiego miejskiego, raciborskiego i gliwickiego.

Z punktu widzenia gospodarczego spór zakończył się więc sukcesem Polski, ale w granicach Niemiec znalazło się co najmniej 530 tysięcy osób deklarujących narodowość polską. Blisko 200 tysięcy z nich wkrótce skorzystało z możliwości sprzedaży swoich domów i przesiedlenia do Polski.

Blisko 350 tysięcy pozostało w Niemczech licząc na respektowanie praw mniejszości określonych w zawartej w maju 1922 roku w Genewie konwencji dla Górnego Śląska.
Konwencję genewską w sprawie Górnego Śląska podpisaną 15 maja 1922 r. przez reprezentantów Polski i Niemiec, obu stronom narzucili alianci. Obie strony treść aktu przyjęły z wielką niechęcią.

Konwencja określała sposób podziału Górnego Śląska pomiędzy oba walczące o Śląsk państwa. Jej zadaniem było także uregulowanie wzajemnych stosunków między zamieszkującymi Górny Śląsk Polakami i Niemcami.

Po przeprowadzonym wiosną 1921 roku plebiscycie i wywołanym niekorzystnym dla Polski projektem podziału Śląska trzecim powstaniu śląskim alianci zdecydowali się uwzględnić część polskich postulatów. W efekcie podział Śląska określony w konwencji genewskiej był znacznie korzystniejszy dla Polski niż wcześniej proponowano. Mimo to większa część spornego terytorium rejencji opolskiej pozostała w granicach Niemiec a wraz z nią co najmniej pół miliona mieszkańców uważających się za Polaków.

Autorzy Konwencji starali się przewidzieć wszystkie sporne obszary jakie mogły się pojawić w trakcie tworzenia nowego ład państwowego na Górnym Śląsku szczególnie w kontekście stoczonych tu trzech powstańczych wojen i bezpardonowej walce propagandowej przed plebiscytem. W ponad 600 artykułach szczegółowo ustalono prawa mieszkańców, kwestie przyznania obywatelstwa oraz socjalne.

Dla zapewnienia względnej niezależności rozstrzygnięć w sprawach szczególnie spornych, pod auspicjami Ligi Narodów powołano międzynarodowe organy rozjemcze, do których obywatele zarówno Polski jak i Niemiec mogli się odwoływać lub składać skargi na władze państwowe. Były to Górnośląska Komisja Mieszana w Katowicach i Trybunał Rozjemczy w Bytomiu.

24 maja 1922 roku Sejm Rzeczpospolitej Polskiej przyjął ustawę ratyfikującą konwencję podpisaną w Genewie 15 maja 1922 roku.

Uroczyste przejęcie terenów rejencji opolskiej przekazanych Polsce miało miejsce w czerwcu 1922 r. W tym samym czasie do Opola wróciły wojska niemieckie.

20 czerwca 1922 r. nastąpił ostateczny podział rejencji opolskiej pomiędzy Polskę i Niemcy. Tego dnia regularne polskie oddziały wkroczyły na Górny Śląsk, a niemieckie do części Opolszczyzny przyznanej Niemcom. Był to ostatni wytyczony po I wojnie światowej odcinek granicy Polski.
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »