Radio Opole » Na Linii Korfantego » Felietony » 'Na Linii Korfantego' 18.03.2021
2021-03-18, 15:54 Autor: Bolesław Bezeg

"Na Linii Korfantego" 18.03.2021

O tym, że na Górnym Śląsku odbędzie się plebiscyt powszechnie wiedziano już od czerwca 1919 roku czyli od ogłoszenia postanowień pokoju wersalskiego, ale początkowo nikt nie wiedział kiedy odbędzie się ten plebiscyt, ani na jakich zasadach przeprowadzone zostanie samo głosowanie. Przygotowanie plebiscytu zlecono ulokowanej w Opolu Międzysojuszniczej Komisji Rządzącej i Plebiscytowej na Górnym Śląsku.
Prace nad regulaminem plebiscytu rozpoczęły się latem 1920 roku i w toku kolejnych jesiennych sesji roboczych opracowano regulamin plebiscytowy, który został ostatecznie przyjęty przez Komisję w ostatnich dniach grudnia 1920 roku, a ogłoszono go 5 stycznia 1921 roku.
Regulamin stanowił, że uprawnionymi do głosowania będą osoby, które dnia 1 stycznia 1921 r. miały ukończony 20 rok życia oraz spełniały warunki kwalifikujące je do jednej z czterech kategorii głosujących.

- Do kategorii A należały osoby urodzone i mieszkające w obrębie obszaru plebiscytowego.
- Do kategorii B należeli tzw. emigranci, czyli osoby urodzone w obrębie obszaru plebiscytowego, ale już w nim nie mieszkające.
- Do kategorii C zakwalifikowano osoby, które nie urodziły się w obrębie obszaru plebiscytowego, ale osiedliły się na jego terenie przed 1 stycznia 1904 r.
- Kategorię D przydzielono osobom wysiedlonym przez władze niemieckie z terenu plebiscytowego przed rokiem 1920.

W myśl regulaminu do udziału w głosowaniu było uprawnionych 1 221 274 osoby, z których 19,3 proc. czyli 191 308 osób stanowili emigranci. Plebiscyt miał się odbyć w 1573 gminach, w powiatach: bytomskim, katowickim, gliwickim, tarnogórskim, rybnickim, pszczyńskim, strzeleckim, opolskim, lublinieckim, kozielskim, kluczborskim, głubczyckim i części powiatu prudnickiego. Regulamin ten został ogłoszony w częściach w "Gazecie Urzędowej Górnego Śląska".

W myśl ordynacji wyborczej nad przebiegiem głosowania w poszczególnych gminach miały czuwać powołane w tym celu tzw. komisje parytetyczne składające się z Niemców i Polaków i tu pojawił się nieprzewidziany problem. W wielu wiejskich gminach zabrakło urzędników do obsadzenia miejsc przynależnych niemieckim mężom zaufania. Gminy te musiały więc wyasygnować pieniądze na opłacenie kosztów przyjazdów członków komisji z miast.

Zadaniem komisji parytetycznych oprócz nadzorowania samego głosowania było ustalenie ostatecznych list osób dopuszczonych do głosowania. Ich praca trwała zatem kilka tygodni. Aby mieć pewność, że w dniu głosowania na pewno dana osoba zostanie do niego dopuszczona, należało wcześniej przyjść do swojej komisji i sprawdzić czy się jest na liście głosujących. Jeśli nie, to trzeba było wystąpić o dopisanie do listy, jednocześnie dowodząc swojego prawa do oddania głosu. Wymagało to zatem przynajmniej jednej wcześniejszej wizyty w siedzibie obwodowej komisji. Aby zapewnić możliwość dopełnienia tych wszystkich formalności emigrantom, w wielu miejscowościach zorganizowano dla nich całą infrastrukturę.

Tak wspomina tę sytuację działacz Polskiego Komisariatu Plebiscytowego w tarnowskich Górach autor wielokrotnie wznawianych pamiętników z okresu powstań śląskich Jan Nowak: „Do Tarnowskich Gór już przedtem przybyło ok. 5000 emigrantów ze wszystkich stron świata, zgłoszonych, sprawdzonych, opłaconych, podpłaconych, i utrzymywanych przez niemieckie biuro plebiscytowe. Ponieważ nie można było dla wszystkich znaleźć kwater, umieszczono pewną część w osobno na ten cel wybudowanych barakach w ogrodzie dworcowym, tuż po prawej stronie przed dworcem. Emigrantów zgłoszonych przez biuro polskie było tylko 50.”

W końcu lutego 1921 r. Międzysojusznicza Komisja Rządząca i Plebiscytowa na Górnym Śląsku ogłosiła wreszcie długo wyczekiwany termin plebiscytu. Datę głosowania ustalono na niedzielę 20 marca 1921 r.
Posłuchaj "Na Linii Korfantego" 18.03.2021

Zobacz także

2021-04-06, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 06.04.2021 Wchodząca w skład powstańczej grupy Północ grupa "Butrym", nad ranem 3 maja 1921 roku po dwugodzinnej walce opanowała Mikulczyce i Tarnowskie Góry. Miasto… » więcej 2021-04-02, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 02.04.2021 Omawiany w poprzednim odcinku typowy scenariusz lokalnego wybuchu powstania odwrotnie zrealizował się w Gliwicach, które mieli zająć miejscowi powstańcy… » więcej 2021-04-01, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 01.04.2021 Wybuch III powstania śląskiego całkowicie zaskoczył Niemców. Chociaż liczyli się z taką możliwością, rozbudowywali swoje bojówki i gromadzili broń… » więcej 2021-03-31, godz. 10:00 "Na Linii Korfantego" 31.03.2021 100 lat temu dzień 3 maja wypadł we wtorek. Tego dnia od wczesnych godzin rannych oddziały powstańcze realizowały postawione im zadania i w większości wypadków… » więcej 2021-03-30, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 30.03.2021 Na trzy tygodnie zanim ustalono ostateczny termin wybuchu III powstania śląskiego, ale gdy znano już wyniki plebiscytu i alianckie propozycje podziału Śląska… » więcej 2021-03-29, godz. 11:45 "Na Linii Korfantego" 29.03.2021 W piątek 29 kwietnia Korfanty otrzymał tajną wiadomość z Londynu, gdzie wówczas obradowała Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Wersalu, iż przyjęto… » więcej 2021-03-26, godz. 12:05 "Na Linii Korfantego" 26.03.2021 Niemcy również nie zaniedbywali zbrojenia swoich zwolenników. Zaraz po drugim powstaniu przystąpili do tworzenia nowej konspiracyjnej organizacji bojowej zwanej… » więcej 2021-03-25, godz. 11:58 "Na Linii Korfantego" 25.03.2021 Gdy obradująca w Paryżu Rada Ambasadorów zaczęła skłaniać się do przyjęcia włosko-brytyjskiego projektu podziału Górnego Śląska, który był zdecydowanie… » więcej 2021-03-24, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 24.03.2021 Wśród polskich żołnierzy, którzy już od jesieni 1920 roku planowali szczegółowo akcję rozpoczęcia III powstania śląskiego był ojciec wybitnego poety… » więcej 2021-03-23, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 23.03.2021 Zanim jednak opowiemy o samym powstaniu, należy przedstawić najważniejszych aktorów dramatu. Wśród nich jednym z pierwszych był Michał Grażyński, powstaniec… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »