Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2024-04-23, godz. 20:45 Średniowieczne znaleziska na budowie metra Średniowieczne znaleziska na budowie warszawskiego metra. To fragmenty zdobionej ceramiki, kości zwierzęce i osełka. Najnowszych archeologicznych odkryć dokonano… » więcej 2024-04-23, godz. 10:35 Olbrzymie lotniskowce, bombowce i myśliwce oraz wozy bojowe można podziwiać w nyskim muzeum "Nysa 1945 - wystawa modelarska" to najnowsza ekspozycja tej placówki. Składają się na nią prace siedmiu modelarzy. O jej genezie mówi dyrektor placówki… » więcej 2024-04-23, godz. 09:00 460 lat temu urodził się William Szekspir, angielski dramaturg, poeta i aktor 460 lat temu - 23 kwietnia 1564 roku - urodził się William Szekspir, angielski dramaturg, poeta i aktor, uważany za geniusza pióra i teatru. Dziś przypada… » więcej 2024-04-23, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 23 kwietnia » więcej 2024-04-23, godz. 18:18 Jedyne dzieło van Gogha w polskiej kolekcji „Wiejskie chaty pośród drzew” można oglądać od 26 kwietnia Jedyny w polskich zbiorach obraz Vincenta van Gogha, czyli "Wiejskie chaty pośród drzew" będzie można oglądać od 26 kwietnia na wystawie w Muzeum Jana Pawła… » więcej 2024-04-22, godz. 23:42 Od 21 maja Pałac Rzeczypospolitej będzie dostępny dla zwiedzających Pałac Rzeczypospolitej w Warszawie z unikatowym zbiorami Biblioteki Narodowej stanie się dostępny dla zwiedzających. Po remoncie zabytek będzie można zwiedzać… » więcej 2024-04-22, godz. 11:00 30 lat temu zmarł Richard Nixon, prezydent USA w latach "zimnej wojny" 30 lat temu, 22 kwietnia 1994 roku, zmarł Richard Nixon, republikanin, 37. prezydent USA w latach "zimnej wojny", od 1969 do 1974, wybrany na dwie, kolejne kadencje… » więcej 2024-04-22, godz. 09:00 79. rocznica oswobodzenia KL Sachsenhausen 79 lat temu - 22 kwietnia 1945 roku - polscy i sowieccy żołnierze weszli do niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego w miejscowości Sachsenhausen… » więcej 2024-04-22, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 22 kwietnia » więcej 2024-04-21, godz. 11:00 79 lat temu oddziały 2. Korpusu Polskiego zajęły Bolonię 79 lat temu - 21 kwietnia 1945 roku - oddziały 2. Korpusu Polskiego walczące na froncie włoskim zajęły Bolonię. Miasto zostało wyzwolone w ramach operacji… » więcej
1011121314
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »