Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2024-04-28, godz. 11:00 77 lat temu rozpoczęła się akcja "Wisła" 77 lat temu, 28 kwietnia 1947 roku, rozpoczęła się akcji "Wisła" - przesiedlanie ludności ukraińskiej z terenów południowo-wschodniej Polski. Operacja… » więcej 2024-04-28, godz. 09:00 Sto lat temu rozpoczął działalność Bank Polski Spółka Akcyjna Sto lat temu, 28 kwietnia 1924 roku, rozpoczął działalność Bank Polski Spółka Akcyjna, bank centralny odrodzonej Rzeczpospolitej. Jego utworzenie było… » więcej 2024-04-28, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 28 kwietnia » więcej 2024-04-27, godz. 15:33 82 lata temu do KL Auschwitz dotarł pierwszy transport Polek 82 lata temu - 27 kwietnia 1942 roku - do niemieckiego hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz dotarł pierwszy transport Polek - 127 więźniarek politycznych… » więcej 2024-04-27, godz. 09:00 Mija 10. rocznica kanonizacji Jana Pawła II i Jana XXIII Dziesięć lat temu, 27 kwietnia 2014 roku, zostali kanonizowani dwaj papieże: Polak - Jan Paweł II i Jan XXIII - Włoch. Po raz pierwszy w historii, jednocześnie… » więcej 2024-04-27, godz. 07:00 Kalendarium historyczne 27 kwietnia » więcej 2024-04-26, godz. 15:00 81 lat temu rotmistrz Witold Pilecki uciekł z Auschwitz 81 lat temu, w nocy z 26 na 27 kwietnia 1943 roku, z niemieckiego nazistowskiego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau uciekł rotmistrz Witold Pilecki, autor… » więcej 2024-04-26, godz. 13:00 5 lat temu zmarł Abraham Izaak Segal, ocalony z Holokaustu przez Polaków Pięć lat temu, 26 kwietnia 2019 roku, zmarł Abraham Izaak Segal, ocalony z Holokaustu przez Polaków. Był propagatorem powstania Muzeum Polaków Ratujących… » więcej 2024-04-26, godz. 11:00 Mija 38 lat od katastrofy w elektrowni atomowej w Czarnobylu 38 lat temu doszło do katastrofy w elektrowni atomowej w Czarnobylu na Ukrainie. W nocy z 25 na 26 kwietnia 1986 roku o godzinie 1.23 nastąpiła awaria reaktora… » więcej 2024-04-26, godz. 09:00 Wilno: otwarto wystawę interaktywną poświęconą powstaniu styczniowemu Wystawę interaktywną poświęconą powstaniu styczniowemu można od dziś oglądać na dziedzińcu Muzeum Narodowego-Pałacu Wielkich Książąt Litewskich w… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »