Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Zwycięstwo pod Orszą
2022-09-10, 07:21 Autor: Bolesław Bezeg

Zwycięstwo pod Orszą

Bitwa pod Orszą. Autor nieznany
Bitwa pod Orszą. Autor nieznany
Przedwczoraj minęła 506 rocznica bitwy pod Orszą – wielkiego zwycięstwa militarnego, które dość wyjątkowo zostało w pewnym stopniu wykorzystane także politycznie.
Z Historycznego Punktu Widzenia 10 września 2022
W warszawskim muzeum narodowym eksponowany jest wyjątkowy dla naszej historii obraz „Bitwa pod Orszą”. Nie ma pewności kiedy dokładnie został namalowany, badacze datę jego powstania lokują w okresie pomiędzy pięć a 25 lat po bitwie.

Nie wiadomo też kto jest autorem, choć artysta umieścił na obrazie swój autoportret jako obserwatora bitwy, który bez broni towarzyszy polskim wojskom i przy użyciu ramki z palców kadruje panoramę przyszłego dzieła. Historycy sztuki twierdzą, że autor dzieła pochodził ze szkoły renesansowego malarza niemieckiego Łukasza Cranacha Starszego. Niektórzy uważają, że autorem obrazu „Bitwa pod Orszą” był niemiecki malarz Hans Krell, który mógł towarzyszyć polskim wojskom pod Orszą.   

Z pewnością obraz został wykonany na zamówienie króla Zygmunta Starego, który chciał aby odwiedzający go zagraniczni dyplomaci pamiętali o militarnej potędze polskiego władcy. W tym samym celu Zygmunt Stary zaraz po otrzymaniu meldunku o zwycięstwie rozesłał listy z opisem bitwy do papieża, cesarza austriackiego, wielkiego mistrza Krzyżaków, a nawet weneckiego doży.

Bitwa pod Orszą stoczona została 9 września 1514 roku wtoku kampanii podczas której hetman wielki litewski Konstanty Ostrogski walczył z najazdem wojsk Wielkiego Księstwa Moskiewskiego dowodzonym przez bojara Iwana Czeladina. W toku trwającej od dwóch lat wojny po trzech kolejnych oblężeniach 30 lipca 1514 roku wojska moskiewskie zdobyły Smoleńsk, który był wówczas najważniejszą litewską twierdzą broniącą wschodniej granicy kraju.

Hetman Konstanty Ostrogski szykował właśnie wyprawę z odsieczą dla pogranicznej twierdzy, ale gdy dotarła do niego wieść o kapitulacji Smoleńska celem wyprawy stało się odzyskanie twierdzy.

Zdobycie przez    moskwiczan Smoleńska stało się sygnałem do sojuszu wszystkich polskich jawnych i ukrytych wrogów. W sierpniu 1514 roku doszło do powstania tzw. ligi antyjagiellońskiej, do której przystąpił wielki książę moskiewski Wasyl III, cesarz niemiecki Maksymilian Habsburg i wielki mistrz krzyżacki Albrecht Hohenzollern. Członkowie ligi zaplanowali wspólną wyprawę na Polskę i Litwę, która miała nastąpić w roku 1515 i miała doprowadzić do rozbioru państwa polsko-litewskiego na 250 lat wcześniej niż to ostatecznie miało miejsce.

Tradycyjnie polsko-litewska wyprawa wojenna hetmana Ostrogskiego podjęta została znacznie mniejszymi siłami niż dysponowali wrogowie. Przeciwko polsko-litewskiemu korpusowi liczącemu około 30 tysięcy ludzi moskiewski książę Wasyl III Rurykowicz wysłał dowodzony przez bojara Iwana Czeladina korpus 80 tysięcy jazdy.

Moskiewska przewaga liczebna była zatem prawie trzykrotna, ale w tym wypadku dużą rolę odegrał udział w wyprawie polskich artylerzystów i 3000 śląskich piechurów, którzy w krytycznym momencie bitwy ogniem swoich rusznic zatrzymali szarżę moskiewskiej kawalerii.

W kolejnej fazie bitwy hetman Ostrogski pozorowaną ucieczką polskiej jazdy wciągnął moskiewską jazdę do wąwozu, na którego zboczach czekała polska piechota i artyleria. Trzecią fazą starcia był nieskoordynowany dynamiczny odwrót wojsk moskiewskich.

Było to jedno z największych polskich zwycięstw w historii i pod wieloma względami można je porównać do bitwy pod Warszawą z sierpnia 1920 roku. Przyparte do wielkiej rzeki znacznie mniejsze siły polskie zmusiły do odwrotu wielką moskiewską konną armię. W efekcie rozesłania mocno przesadzonych informacji o skali zwycięstwa liga antyjagiellońska rozpadła się i zamiast rozbiorów doszło do zjazdu władców w Wiedniu.

Sukces militarny został zatem wykorzystany propagandowo i politycznie. Nie udało się natomiast odzyskać Smoleńska i król musiał pomyśleć o nowej linii obrony przesuniętej znacznie na zachód granicy rzeczpospolitej obojga narodów. Zdecydowano wówczas o budowie linii twierdz w okolicach dzisiejszej wschodniej granicy Białorusi. Kluczową fortyfikacją zaprojektowanej wówczas linii obrony stała się Orsza, którą zaczęto wówczas silnie fortyfikować. Aby skłonić mieszkańców Orszy do wydatków na fortyfikacje i uzbrojenie król na 10 lat zwolnił miasto z podatków.

Smoleńsk wrócił do rzeczpospolitej dopiero po 103 latach – po pokoju w Dywilinie w roku 1618, ale to już zupełnie inna historia.

Zobacz także

2022-04-30, godz. 07:26 Święty Papież Trzy dni temu – w minioną środę obchodziliśmy ósmą rocznicę kanonizacji papieża Jana Pawła II, 27 kwietnia 2014 roku odbyła się w Watykanie msza kanonizacyjna… » więcej 2022-04-24, godz. 08:25 Wielki Kazimierz Jutro przypada 689 rocznica koronacji na króla Polski królewicza Kazimierza, który przeszedł do historii z przydomkiem Wielki. Odbyło się to 25 kwietnia… » więcej 2022-04-23, godz. 07:46 Petlury misja nieudana Wczoraj minęła 102 rocznica zawarcia przez rząd polski umowy politycznej z reprezentującym Ukraińską Republikę Ludową Symonem Petlurą otwierając ostatni… » więcej 2022-04-18, godz. 08:25 Monarchia czy republika? W początkach XX wieku, a więc stosunkowo niedawno bo ledwie 104 lata temu, kiedy rozważano odzyskanie przez Polskę niepodległości, dla większości stronnictw… » więcej 2022-04-17, godz. 08:26 Wielkanocna koronacja Wielkanoc to dzień, w którym na przestrzeni dziejów możni tego świata lubili wyznaczać termin ważnych wydarzeń. Całkiem sporo koronacji miało miejsce… » więcej 2022-04-16, godz. 07:22 Jak zawrócić z drogi do Emaus Dziś Wielka Sobota – jedyny dzień w roku, podczas którego w Kościele Katolickim nie odprawia się mszy, a jedynie krótkie nabożeństwa święcenia pok… » więcej 2022-04-10, godz. 08:20 Decydujące starcie 281 lat temu 10 kwietnia 1741 roku obok wsi Małujowice niedaleko Brzegu doszło do bitwy, w której Prusacy pokonali armię austriacką. W efekcie Śląsk przeszedł… » więcej 2022-04-09, godz. 07:20 Gdzie ta bitwa? 781 lat temu 9 kwietnia 1241 roku na Śląsku doszło do największej bitwy podczas pierwszego mongolskiego najazdu na Polskę, znanej w historii jako bitwa pod… » więcej 2022-04-03, godz. 08:25 Towarzysze Karola IV Pojutrze przypada 667 rocznica koronacji cesarskiej Karola IV Luksemburskiego. W uroczystości tej wziął udział m.in. opolski książę Bolesław Pierworod… » więcej 2022-04-02, godz. 07:20 Pamięć serca Dziś mija 17 lat od 2 kwietnia 2005 roku, kiedy świat przeżywał odejście świętego papieża Jana Pawła II. » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »