Otwarta w środę z udziałem wicepremiera, ministra kultury, prof. Piotra Glińskiego wystawa „Utracone/Odzyskane. Z kolekcji wrocławskich” to kolejna ekspozycja z cyklu „Utracone/Odzyskane”, w ramach którego prezentowane są wybrane obiekty należące do najcenniejszych strat wojennych odzyskanych w ostatnich latach dzięki staraniom resortu kultury. Tym razem inauguracja wystawy ma szczególny charakter, ponieważ podczas wernisażu zaprezentowano i przekazano do zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu dwa kolejne obrazy, które niedawno zostały odzyskane: „Most Augusta w Dreźnie” Gotthardta Kuehla z ok. 1900 roku oraz „Marchijskie wrzosowisko” autorstwa Karla Kaysera-Eichberga, namalowane ok. 1910 roku.

Obraz Gotthardta Kuehla (1850–1915) „Most Augusta w Dreźnie” (ok. 1900 r., tempera, deska) podarował do Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu w 1907 r. wrocławski kolekcjoner Conrad Fischer. Przekazał on instytucji swoje bogate zbiory malarstwa i rzeźby. Ostatnia archiwalna wzmianka o obiekcie odnotowuje wywiezienie go do składnicy w Kamieńcu Ząbkowickim w lipcu 1942 r. Obraz został odzyskany w 2021 r. dzięki współpracy MKiDN z Art Loss Register, organizacją prowadzącą największą na świecie bazę danych o skradzionych dziełach sztuki.

Drugie z odzyskanych dzieł to obraz Karla Kaysera-Eichberga (1873–1964) „Märkische Heide” („Marchijskie wrzosowisko”) (ok. 1910 r. (przed 1913 r.), olej na tekturze). Dzieło zostało przekazane przez Śląskie Stowarzyszenie Artystów jako depozyt do zbiorów Śląskiego Muzeum Sztuk Pięknych we Wrocławiu 18 lutego 1913 r. Po likwidacji w 1939 r. Śląskiego Stowarzyszenia Artystów obraz został oficjalnie włączony do zbiorów muzeum. W marcu 1944 r. umieszczony został na liście ewakuacyjnej do składnicy w Kamieńcu Ząbkowickim. To ostatnia wzmianka archiwalna o obiekcie przed jego zaginięciem. Obraz został dobrowolnie zwrócony przez dotychczasowych posiadaczy, którzy dopiero niedawno odkryli jego pochodzenie.

Ze wszystkich krajów europejskich w następstwie II wojny światowej to właśnie Polska utraciła najwięcej ze swego materialnego dziedzictwa. Liczbę polskich strat wojennych szacowano tuż po wojnie na ponad pół miliona zabytków ruchomych o wartości ówczesnych kilkudziesięciu miliardów dolarów. Za straty wojenne uważa się ruchome dobra kultury ze zbiorów publicznych, kościelnych i prywatnych, utracone w wyniku II wojny światowej z terenów Polski w jej granicach po 1945 roku.

Po zakończeniu II wojny światowej, na mocy decyzji podjętych na konferencjach w Teheranie, Jałcie i Poczdamie, byłe niemieckie ziemie obejmujące Śląsk, Pomorze, część Prus Wschodnich oraz Wolne Miasto Gdańsk zostały przekazane Polsce. Zgodnie z prawem międzynarodowym, dzieła sztuki utracone z terenów zwanych tuż po wojnie Ziemiami Odzyskanymi podlegają restytucji do miejsca ich pochodzenia.

Baza strat wojennych prowadzona przez działający w resorcie kultury Departament Restytucji Dóbr Kultury zawiera obecnie ponad 65 tysięcy rekordów i jest na bieżąco aktualizowana oraz uzupełniana, m.in. dzięki prowadzonym przez muzea badaniom proweniencyjnym zbiorów.

Działania restytucyjne Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego doprowadziły w ostatnich ponad 6 latach do odzyskania ponad 600 obiektów. W toku jest 125 spraw restytucyjnych w 14 krajach na świecie. Muzeum Narodowe we Wrocławiu, z którego pochodzi większość prezentowanych na wystawie eksponatów, jest obecnie drugim największym beneficjentem działań restytucyjnych podejmowanych przez resort kultury, jeśli wziąć pod uwagę liczbę odzyskanych obiektów.

Wystawa będzie prezentowana w Kordegardzie – Galerii Narodowego Centrum Kultury do 31 lipca. (PAP)

msz/ aszw/