"Kijowski cmentarz Bajkowa niewielu osobom kojarzy się z polską historią. Tymczasem Polacy, którzy w XIX i XX w. mieszkali w Kijowie, w istotny sposób zapisali się w historii tego miasta. Śladem ich obecności są nie tylko budynki, dzieła sztuki i architektury, zbiory archiwalne i biblioteczne, ale także kaplice i groby na cmentarzu założonym w 1834 r. na terenach należących niegdyś do rosyjskiego generała Siergieja Bajkowa" - czytamy w informacji przesłanej PAP przez rzecznika prasowego Instytutu "Polonika" Lukrecję Jaszewską.

Plenerowa ekspozycja "Nekropolia na Bajkowej Górze. Polskie ślady na cmentarzu w Kijowie" składa się z 10 plansz zestawionych względem siebie w sposób nawiązujący do układu pomników i alejek cmentarza. "Tablice swoim kształtem przypominają pomniki wieńczące mogiły" - napisano.

Na planszach znajdują się zdjęcia cmentarza autorstwa Norberta Piwowarczyka, które uzupełniają ilustracje archiwalne oraz zdjęcia dokumentacyjne opatrzone komentarzem historyka sztuki i inwentaryzatora dr. Bartłomieja Gutowskiego.

Cmentarz Bajkowa w Kijowie o powierzchni ok. 63,5 ha położony jest na wschodnim zboczu Góry Bajkowa i funkcjonuje od 1834 r. Otoczony jest charakterystycznym XIX-wiecznym murem z czerwonej cegły. "W podzielonej na dwie części nekropolii – starej i nowej – pierwotnie wyznaczono cztery kwatery: luterańską, polską (katolicką), prawosławną i żydowską. Ponadto w głębi cmentarza zlokalizowano kwaterę polskich legionistów – żołnierzy 1 Dywizji Piechoty Legionów, którzy polegli w walkach o Kijów w 1920 r." - napisano w informacji.

Jak zaznaczono w informacji, w polskiej kwaterze znajduje się obecnie ok. 600 nagrobków z okresu 1833?2020, a najstarszy z nich, upamiętniający Joannę Czekanowską, pochodzi z ok. 1835 r.

"W XIX w. na cmentarzu Bajkowa wystawiono ok. 200 nagrobków, w pierwszej połowie XX w. ok. 300, a w drugiej połowie ? ok. 80" - przypomniano, dodając, że "pomniki te mają dla kultury polskiej szczególną wartość jako materialne dziedzictwo kulturowe o cechach historyczno-artystycznych".

"Wśród zacniejszych spoczywających tu Polaków, zasłużonych dla życia kulturalnego i gospodarczego dawnego Kijowa, wymienić trzeba malarza Wilhelma Kotarbińskiego (zm. 1921) – przedstawiciela polskiego akademizmu, romantyzmu i secesji; Antoniego Włodzimierza Wysokowicza (1854–1912) – wybitnego bakteriologa i patologa oraz Włodzimierza Wysockiego (zm. 1894) – wziętego fotografa kijowskiego i poetę" - napisano. "W XX w. cmentarz Bajkowa stał się ukraińską nekropolią narodową, niemal panteonem wybitnych osobistości – polityków, pisarzy, naukowców i postaci kultury" - dodano.

"Wystawy plenerowe przygotowywane przez Instytut Polonika są jednym z elementów popularyzowania wiedzy na temat kulturowego dziedzictwa Polski za granicą" - wyjaśniła szefowa programu "Popularyzacja" w Instytucie "Polonika" dr Magdalena Gutowska, cytowana w informacji.

"Ważne są miejsca, w których mamy możliwość prezentować nasze ekspozycje. Korona Zapory jest szczególnie atrakcyjna. Wyjątkowe położenie geograficzne i jego kontekst historyczny sprawiają, że przybywają tu turyści nie tylko z Polski i zagranicy, a więc jest to doskonała okazja, aby przypomnieć o wspólnej historii Polski, Ukrainy i Litwy, zwłaszcza dziś, kiedy wiemy, co dzieje się w Ukrainie" - powiedziała.

Plenerowa wystawa przygotowana przez Narodowy Instytut Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika" jest pokłosiem inwentaryzacji pomników nagrobnych na cmentarzu Bajkowa w 2021 r. Po raz pierwszy prezentowana była w Warszawie w grudniu 2021 r. Przygotowana została w czterech wersjach językowych: litewskiej, ukraińskiej, angielskiej i polskiej.

Jak wyjaśniono, "rosyjska agresja na Ukrainę wstrzymała plany prezentacji ekspozycji w Kijowie", lecz "mimo tego wystawa odwiedza kolejne miejsca". "Dzięki współpracy z Ambasadą RP w Wilnie, w maju ekspozycję mogli np. zobaczyć mieszkańcy Wilna, podczas Dni Kultury Ukraińskiej" - napisano.

Ekspozycja będzie dostępna na terenie Korony Zapory w Niedzicy do 5 września.

Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą "Polonika" jest wyspecjalizowaną państwową instytucją kultury powołaną w 2017 r. przez Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.(PAP)

autor: Grzegorz Janikowski

gj/ mmu/