Spośród 26 stanowisk osadniczych, które udało się w ten sposób udokumentować w Llanos de Mojos w Boliwii, 11 było wcześniej nieznanych archeologom. Dwa stanowiska okazały się niezwykle duże. Nowe odkrycie potwierdza, że przed hiszpańskim podbojem Amazonia nie była terenem dziewiczym - istniały tam duże, długotrwale zamieszkałe osady i złożone, starożytne społeczeństwa.

W epoce późnego holocenu przedhiszpańscy rolnicy w Llanos de Mojos, na terenie dzisiejszej północnej Boliwii, przekształcili sezonowo zalewane sawanny amazońskie w urodzajne krajobrazy rolnicze. Kultura Casarabe rozwinęła się w tym regionie między 500 a 1400 r. n.e., obejmując obszar 4500km2.

„Od dawna podejrzewaliśmy, że najbardziej złożone społeczności prekolumbijskie w całym dorzeczu rozwinęły się w tej części boliwijskiej Amazonii, ale dowody są ukryte pod baldachimem lasu i trudno je osobiście odwiedzić” – powiedział profesor Jose Iriarte z University of Exeter.

Zespół składający się głównie z europejskich archeologów skanował dżunglę za pomocą zdalnych skanerów laserowych (lidarów) zamontowanych na helikopterach.

Lidar to metoda pomiaru odległości poprzez oświetlanie celu światłem laserowym i pomiar odbicia za pomocą czujnika. Różnice w czasie powrotu wiązki lasera oraz zmiana długości fali mogą być następnie wykorzystane do tworzenia trójwymiarowego modelu. W krótkim czasie można osiągnąć więcej niż podczas wieloletnich prac w terenie.

Pod gęstym lasem udało się odkryć rozległą sieć osiedli, reprezentujących rodzaj urbanistyki o małej gęstości, pierwszy tego rodzaju znaleziony na tropikalnych nizinach Ameryki Południowej. Odkryto liczne wyszukane konstrukcje ceremonialne, w tym schodkowe platformy i kopce w kształcie litery U, zorientowane na północny zachód. Piramidy ziemne kiedyś wznosiły się ponad 20 metrów nad otaczającą sawannę.

Zdaniem autorów skala, monumentalność i praca włożona w budowę architektury ceremonialnej i infrastruktury nawadniającej oraz przestrzenny zasięg osad są porównywalne z kulturami andyjskimi i znacznie wykraczają poza połączone ze sobą osady południowej Amazonii.

„Nasze wyniki rozwiały argumenty, jakoby zachodnia Amazonia była słabo zaludniona w czasach przedhiszpańskich i wzbogaciły istniejące dowody, że kultura Casarabe miała wysoce zintegrowany, ciągły i gęsty system osadniczy” - pisze archeolog Heiko Prümers z Niemieckiego Instytutu Archeologicznego.

Przez dziesięciolecia niektórzy archeolodzy przypuszczali, że ubogie tropikalne gleby na równinach Llanos de Mojos w Boliwii nie były w stanie utrzymać dużych populacji i wyrafinowanych, zurbanizowanych cywilizacji.

Prümers i współpracownicy opisują dwie duże osady, Cotoca i Landívar, które były centralnymi węzłami regionalnej sieci mniejszych osad – łącznie 24 – połączonych wciąż widocznymi groblami, które rozchodzą się na kilka kilometrów.

„Te dwa duże miejsca osadnicze były już znane, ale ich ogromny rozmiar i opracowanie architektoniczne uwidoczniły się dopiero dzięki badaniu LIDAR” – piszą autorzy. Według ich szacunków ludzie kultury Casarabe przenieśli około 570 000 metrów sześciennych ziemi, aby zbudować Cotoca, dziesięć razy więcej ziemi niż lud Tiwanaku, aby zbudować największą konstrukcję znalezioną do tej pory na wyżynach boliwijskich, piramidę Akapana.

Mieszkańcy Casarabe zbudowali również fosy i wały obronne, aby bronić tych centralnych osad, a także potężne systemy irygacyjne zaprojektowane do uprawy nadwyżek żywności, które, jak wywnioskowali archeolodzy, mogłyby utrzymać dużą populację Casarabe.

Jest to istotne, ponieważ hierarchiczny układ zurbanizowanych osiedli od dawna uznawany za oznakę złożoności społecznej, do tej pory nie był często kojarzony z wczesną Amazonią.

Więcej szczegółów na temat diety, stylu życia i praktyk kulturowych Casarabe może dostarczyć znalezienie w porośniętych puszczą osadach starożytnych artefaktów. Jednak tym zbudowanym głównie z ziemi pozostałościom zagraża rolnicza eksploatacja terenów, na których się znajdują. (PAP)

Autor: Paweł Wernicki

pmw/ ekr/