„Oceniamy, że w Polsce 3 mln osób może chorować na cukrzycę, z tego nawet 1 mln może o tym nie wiedzieć. W grupie chorych na cukrzyce aż jedna trzecia, czyli w Polsce 1 mln osób, jest zagrożonych retinopatią cukrzycową, która grozi utratą widzenia. Z tego około jedna trzecia pacjentów jest zagrożona wystąpieniem cukrzycowego obrzęku plamki” - wyjaśnił w rozmowie z PAP prof. Robert Rejdak z Katedry i Kliniki Okulistyki Ogólnej i Dziecięcej Uniwersytetu Medycznego w Lublinie.

Jak powiedział PAP konsultant krajowy w dziedzinie okulistyki prof. Marek Rękas, ponieważ plamka jest centralną częścią siatkówki, DME stwarza ryzyko bardzo silnego upośledzenia widzenia centralnego, a nawet – w przypadku nieleczenia - wystąpienia ślepoty.

Cukrzycowy obrzęk plamki (z j. ang. diabetic macular edema - DME) rozwija się dlatego, że podwyższony poziom glukozy we krwi uszkadza drobne naczynia krwionośne w oku. Naczynia zaczynają przeciekać, co prowadzi do obrzęku siatkówki. Dodatkowo część z nich ulega zamknięciu, co powoduje jej niedotlenienie. Mogą też powstawać nowe, nieprawidłowe naczynia, które niszczą siatkówkę.

W Polsce żyje około 150 tys. chorych z DME. Jak podkreślił prof. Rękas, DME aż w 40 proc. dotyczy ludzi młodych, tj. przed 40. – 45. rokiem życia. Utrata lub pogorszenie widzenia mogą wiązać się z utratą możliwości pisania i czytania, strachem przed wyjściem z domu, częstymi obrażeniami ciała, utratą możliwości prowadzenia pojazdów, utratą pracy, pogorszeniem sytuacji materialnej, pogorszeniem zdrowia psychicznego, wycofaniem się z życia społecznego. „Nieleczony DME powoduje szybką utratę wzroku i wtedy młoda jeszcze osoba musi przejść na rentę” – wyjaśnił specjalista.

Retinopatia cukrzycowa, w tym głównie cukrzycowy obrzęk plamki (DME), jest uważana za najczęstszą przyczynę możliwej do uniknięcia utraty wzroku u dorosłych w wieku produkcyjnym.

„Co ważne, w przeciwieństwie do innych chorób siatkówki, jak na przykład AMD (zwyrodnienie plamki żółtej – przyp. PAP), rozpoczęcie leczenia w odpowiednim czasie poprawia widzenie i to widzenie trwale można utrzymać” – wyjaśnił prof. Rękas. Dodał, że konieczny jest do tego odpowiedni system leczenia pacjentów z DME.

Z danych, które przytoczył wynika, że na przykład w Anglii w ciągu trzech lat od wprowadzenia leczenia DME lekami antyangiogennymi (leki z grupy anty-VEGF oraz steroidów podawanych doszklistkowo) wyeliminowano całkowicie ślepotę i utratę widzenia centralnego u pacjentów z cukrzycą. Pozwoliło to aż o 30 proc. zmniejszyć liczbę bardzo kosztownych procedur, takich jak witrektomia (zabieg mikrochirurgiczny polegający na wycięciu ciała szklistego, stosowany w chorobach siatkówki).

Z dniem 1 lipca 2021 roku Ministerstwo Zdrowia uruchomiło w Polsce nowy program lekowy leczenia cukrzycowego obrzęku plamki żółtej (DME). „Program ten pozwoli leczyć pacjentów z DME w Polsce na światowym poziomie” – ocenił prof. Rejdak.

Nowością w programie lekowym są linie leczenia. Podstawę stanowi lek antyangiogenny - bewacyzumab (przeciwciało anty VEGF). W przypadku udokumentowania przez lekarza prowadzącego braku skuteczności bewacyzumabu, w drugiej linii leczenia można zastosować aflibercept, ranibizumab lub deksametazon w implancie doszklistkowym. Implant ma postać pręcika o średnicy około 0,46 mm i długości 6 mm, zawiera 700 mikrogramów deksametazonu.

Zmiana leczenia na deksametazon w implancie znacząco poprawia wyniki leczenia oraz ostrość wzroku po niewystarczającej odpowiedzi na leki z grupy anty-VEGF. Na wczesne leczenie anty-VEGF nie reaguje blisko 40 proc. chorych z DME.

Deksametazon w implancie można też zastosować w trzeciej linii leczenia.

„Program lekowy dla chorych na DME to jest wielki krok naprzód i wielka szansa dla pacjentów z tym schorzeniem, ponieważ na pewno stworzy on możliwości szybkiego leczenia i szybkiego diagnozowania tych chorych” – skomentował prof. Rejdak. Dodał, że szybka diagnostyka DME jest konieczna, by dzięki wczesnemu wdrożeniu leczenia móc ocalić widzenie.

„To wymaga jednak współpracy pomiędzy lekarzem rodzinnym, diabetologiem a okulistą. Jeżeli chodzi o chorych na cukrzycę typu 2, to po jej rozpoznaniu pacjent natychmiast powinien być kierowany do okulisty. Z kolei pacjenci z typem 1 cukrzycy powinni trafiać do okulisty po 3-5 latach od rozpoznania” – powiedział prof. Rejdak. Dodał, że każda diagnoza cukrzycy wiąże się z koniecznością badania u okulisty po to, żeby wcześnie zdiagnozować cukrzycowy obrzęk plamki i leczyć go.

Zdaniem prof. Rękasa najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie badania przesiewowego. Podstawowym rozwiązaniem byłoby wyposażenie lekarzy internistów czy diabetologów w aparaturę do badania oczu i robienia zdjęć, które następnie przesyłano by do lekarza okulisty w celu dalszej diagnostyki. Bardziej zaawansowany system badań przesiewowych polegałby na wykorzystaniu telemedycyny, w tym również objazdowych autobusów, w których technicy wykonują zdjęcia, a inteligentne oprogramowanie ocenia, czy mamy do czynienia z DME.

Prof. Rękas podkreślił, że obecnie pierwsi pacjenci są już włączaniu do programu lekowego. „Potrzeba jednak czasu, żeby zaczął on w pełni funkcjonować” – powiedział specjalista. Dodał, że w tym celu wszystkie oddziały i kliniki okulistyczne powinny prowadzić ten program, aby pacjenci z mniejszych miejscowości nie musieli jeździć do dużych miast na iniekcje leków.

Specjalista przypomniał, że bardzo wielu pacjentów z DME obecnie leczy się w gabinetach prywatnych. Często jednak chorych stać na mniejszą liczbę iniekcji niż jest konieczna do zahamowania choroby. „Wtedy są to pieniądze wydawane bez sensu. Program lekowy gwarantuje, że chorzy będą otrzymywać tyle iniekcji, ile jest niezbędne do opanowania DME” – zaznaczył konsultant krajowy ds. okulistyki. (PAP)

autorka: Joanna Morga

jjj/ ekr/