Radio Opole » Na Linii Korfantego » Felietony » 'Na Linii Korfantego' 04.03.2021
2021-03-04, 11:45 Autor: Bolesław Bezeg

"Na Linii Korfantego" 04.03.2021

W październiku 1919 r., po względnym uspokojeniu sytuacji na Śląsku, komisarz rządu Prus ds. Śląska Otton Hörsing zgłosił wniosek o przeprowadzenie wyborów komunalnych w Rejencji Opolskiej. Uważał on, że jest to dla Niemców dobry moment, bo najbardziej aktywni Polacy, jako byli uczestnicy powstania, znajdowali się na emigracji w Polsce, albo w aresztach i obozach.


Wybory zarządzono na 9 listopada 1919 r., jednak niemieckie rachuby nie sprawdziły się, w międzyczasie ogłoszono bowiem amnestię i powracający z emigracji i więzień powstańcy natychmiast aktywnie włączali się w agitację wyborczą. Ta agitacja była na wszelkie sposoby utrudniana. Władze cofały debit, czyli zezwolenie na rozpowszechnianie polskich czasopism, codziennością były interwencje cenzury, odmawianie zezwoleń na wiece wyborcze, rozwiązywanie wieców w trakcie ich trwania, rozbijanie ich przez bojówki KOOS (Kampforganisation Oberschlesien).

Mimo wcześniejszych zabiegów polskie ugrupowania nie były skonsolidowane. PPS wystawiła swoje własne listy, w wielu gminach ulegając ambicjom osobistym Polacy wystawili lokalne listy o nieokreślonej narodowości czy proweniencji politycznej. Pojawiły się takie komitety, jak partia obywatelska, partia robotników, partia chałupników, partia gospodarzy, partia ludzi małych czy związek posiedzicieli domów i gruntów. Na 26 powiatów polskie listy wystawiono w 20. Mimo to wybory stały się wielkim polskim sukcesem. Na 762 gminy Polacy zdobyli większość w 629, a w 216 zdobyli 100 proc. mandatów. Z 8432 mandatów radnych aż 6251 objęli Polacy, co stanowiło 74,12 proc.

Wygrana w wyborach samorządowych w listopadzie 1919 r. była niestety tylko chwilowym sukcesem, bo już wkrótce po wyborach antypolskie represje znów stały się codziennością w Rejencji Opolskiej. Powszechne stało się zastraszanie polskich radnych przez bojówki KOOS, wielu z nich złożyło rezygnację, a część z nich nawet zdecydowała się na emigrację do Polski. Na ich miejsce zgodnie z ordynacją wyborczą landraci, czyli starostowie, powołali komisarycznych radnych, ławników i naczelników gmin rekrutując ich z list niemieckich.

Tymczasem na mocy Traktatu Wersalskiego oraz umowy francusko-niemieckiej zawartej 9 stycznia 1920 r. powołano Międzysojuszniczą Komisję Rządzącą i Plebiscytową na Górnym Śląsku. Jej celem było przeprowadzenie na spornym terenie plebiscytu i przedstawienie jego wyniku ustanowionej przez traktat Radzie Ambasadorów w Paryżu. Komisja miała także za zadanie zapewnić porządek publiczny i prawidłowy przebieg kampanii plebiscytowej oraz samego głosowania. Z założenia miała być ona organem bezstronnym, jednak w jej działalności znalazły odbicie stanowiska poszczególnych alianckich rządów.

Na czele komisji stanął przewodniczący przychylny Polakom francuski generał Henri Le Rond. Oprócz niego w jej skład weszli reprezentujący Wielką Brytanię pułkownik Harold Percival oraz reprezentant Włoch i jednocześnie zastępca przewodniczącego komisji generał Armando de Marinis. Dwaj ostatni nie byli przyjaciółmi Polski, ich kraje bowiem nie były zainteresowane wzrostem znaczenia Francji i jej sojuszników na arenie międzynarodowej. Polska zaś zwyczajowo uważana była za tradycyjnego sojusznika Francji. Anglicy obawiali się też, że bez Śląska Niemcom trudniej będzie spłacić wysokie reparacje wojenne. Z kolei w interesie Francji leżało osłabienie swojego zachodniego sąsiada i strategiczne szachowanie go silnym polskim sojusznikiem. Swojego przedstawiciela miała też w Międzysojuszniczej Komisji strona niemiecka, był nim Walther von Simons z niemieckiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych.

Komisja na obszarze plebiscytowym formalnie posiadała pełnię władzy politycznej z wyjątkiem ustawodawstwa i podatków. Jej jedynym zwierzchnikiem była Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Wersalu, a po jej zakończeniu Rada Ambasadorów, której zadaniem było kontrolowanie realizacji traktatów pokojowych. Na siedzibę Międzysojuszniczej Komisji wybrano Opole – dotychczasową stolicę administracyjną regionu i historyczną stolicę Górnego Śląska. Miejscem urzędowania Komisji stał się nieistniejący już gmach Rejencji Opolskiej, znajdujący się do 1945 r. w miejscu dzisiejszego skweru przy pl. Wolności.

Aby umożliwić Komisji wykonanie zadań, przydzielono jej kontyngent wojsk sojuszniczych liczący w szczytowym momencie 10 300 żołnierzy. Ponad połowę wojsk okupacyjnych – 7650 żołnierzy – stanowili Francuzi. Było też 2650 Włochów i 2300 Brytyjczyków. Siły te były zbyt małe, by sprawować pełną kontrolę nad obszarem plebiscytowym, toteż ograniczyły się one do rozlokowania swoich garnizonów w większych miastach 21 górnośląskich powiatów i sporadycznego patrolowania terenów poza nimi. Skierowane na Śląsk wojska alianckie podlegały Naczelnemu Dowództwu Wojsk Sprzymierzonych na Górnym Śląsku, a dowodził nimi francuski generał dywizji Jules Gratier, który wiódł nieustanne spory z generałem Le Rondem.

Źródłem konfliktu były odmienne koncepcje rozlokowania wojsk. Gratier argumentował, że aby skutecznie interweniować, wojsko musi być skoncentrowane w kilku bazach. Z kolei Le Rond uważał, że widok alianckich wojsk na większej przestrzeni zminimalizuje ryzyko potrzeby interwencji. Ostatecznie przewodniczący Komisji postawił na swoim. Opole w tym czasie stało się niemal stolicą odrębnego państwa. Swojego konsula przy Komisji w osobie Julija Poriżki akredytowała Czechosłowacja. Swojego dyplomatę akredytował w Opolu także Watykan, został nim nuncjusz Achille Ratti – późniejszy papież Pius XI, którego po jakimś czasie zastąpił komisarz kościelny Jean Baptista Ogno-Serra.

Także Polska przysłała do Opola swojego delegata w randze konsula generalnego Daniela Kęszyckiego. Jego zastępcami byli konsul Jan Karszo-Siedlewski oraz wicekonsul Stanisław Ptaszycki. Do obsługi kontaktów z Komisją Międzysojuszniczą utworzono Delegaturę Rządu Polskiego i Konsulatu Generalnego Rzeczypospolitej Polskiej. Siedzibą delegatury stał się budynek Banku Rolników przy dzisiejszej ul. Książąt Opolskich. Polski konsulat nie reprezentował Polaków z Górnego Śląska, którzy posiadali przecież obywatelstwo niemieckie. Jedynym formalnym przedstawicielem tej ludności był kierowany przez Wojciecha Korfantego Polski Komitet Plebiscytowy w Bytomiu.
Posłuchaj "Na Linii Korfantego" 04.03.2021

Zobacz także

2021-04-06, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 06.04.2021 Wchodząca w skład powstańczej grupy Północ grupa "Butrym", nad ranem 3 maja 1921 roku po dwugodzinnej walce opanowała Mikulczyce i Tarnowskie Góry. Miasto… » więcej 2021-04-02, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 02.04.2021 Omawiany w poprzednim odcinku typowy scenariusz lokalnego wybuchu powstania odwrotnie zrealizował się w Gliwicach, które mieli zająć miejscowi powstańcy… » więcej 2021-04-01, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 01.04.2021 Wybuch III powstania śląskiego całkowicie zaskoczył Niemców. Chociaż liczyli się z taką możliwością, rozbudowywali swoje bojówki i gromadzili broń… » więcej 2021-03-31, godz. 10:00 "Na Linii Korfantego" 31.03.2021 100 lat temu dzień 3 maja wypadł we wtorek. Tego dnia od wczesnych godzin rannych oddziały powstańcze realizowały postawione im zadania i w większości wypadków… » więcej 2021-03-30, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 30.03.2021 Na trzy tygodnie zanim ustalono ostateczny termin wybuchu III powstania śląskiego, ale gdy znano już wyniki plebiscytu i alianckie propozycje podziału Śląska… » więcej 2021-03-29, godz. 11:45 "Na Linii Korfantego" 29.03.2021 W piątek 29 kwietnia Korfanty otrzymał tajną wiadomość z Londynu, gdzie wówczas obradowała Rada Najwyższa Konferencji Pokojowej w Wersalu, iż przyjęto… » więcej 2021-03-26, godz. 12:05 "Na Linii Korfantego" 26.03.2021 Niemcy również nie zaniedbywali zbrojenia swoich zwolenników. Zaraz po drugim powstaniu przystąpili do tworzenia nowej konspiracyjnej organizacji bojowej zwanej… » więcej 2021-03-25, godz. 11:58 "Na Linii Korfantego" 25.03.2021 Gdy obradująca w Paryżu Rada Ambasadorów zaczęła skłaniać się do przyjęcia włosko-brytyjskiego projektu podziału Górnego Śląska, który był zdecydowanie… » więcej 2021-03-24, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 24.03.2021 Wśród polskich żołnierzy, którzy już od jesieni 1920 roku planowali szczegółowo akcję rozpoczęcia III powstania śląskiego był ojciec wybitnego poety… » więcej 2021-03-23, godz. 10:30 "Na Linii Korfantego" 23.03.2021 Zanim jednak opowiemy o samym powstaniu, należy przedstawić najważniejszych aktorów dramatu. Wśród nich jednym z pierwszych był Michał Grażyński, powstaniec… » więcej
34567
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »