Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii…
2023-05-22, 16:30 Autor: IAR/D.Panek/E.Porycka

80 lat temu zginął Jan Kryst, żołnierz Armii Krajowej, pseudonim "Alan"

Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
Tablica upamiętniająca Jana Krysta przy ul. Moniuszki 8 w Warszawie [fot. Adrian Grycuk/CC BY-SA 3.0-pl/Wikimedia Commons.]
80 lat temu, 22 maja 1943 roku, zginął Jan Kryst, pseudonim "Alan", żołnierz Armii Krajowej, członek Obwodu Wola Okręgu Warszawskiego AK. Będąc w ostatnim stadium gruźlicy, zdecydował się na samobójczy atak na niemiecką restaurację "Adria” w Warszawie. Zabił trzech i ranił dwóch funkcjonariuszy gestapo. Został zabity podczas wycofywania się z lokalu.
Jan Kryst urodził się 6 kwietnia 1922 roku w Modlinie. Uczęszczał do gimnazjum mechanicznego w Warszawie, które ukończył kilka miesięcy przed wybuchem II wojny światowej. Zdobył srebrną odznakę w sekcji strzeleckiej młodzieżowej organizacji wojskowej - Przysposobienie Wojskowe. Należał też do Związku Harcerstwa Polskiego. We wrześniu 1939 uczestniczył w obronie Warszawy, a następnie walczył w szeregach Armii Krajowej. W okupowanej stolicy pracował też, jako ślusarz.

Kiedy dowiedział się, że jest chory na gruźlicę płuc, a lekarze nie dawali mu szans na wyzdrowienie, zgłosił dowódcy chęć wzięcia udziału w akcji bojowej, bez względu na ryzyko. Szefowie Kedywu (Kierownictwa Dywersji Komendy Głównej AK) przychyliło się do jego prośby, wyznaczając mu, jako zadanie atak na popularną wśród Niemców warszawską restaurację "Adria" przy ulicy Moniuszki. Po 1940 roku była ona dostępna tylko dla Niemców.

Akcja rozpoczęła się 22 maja 1943, około godziny 21.30. "Alana" na zewnątrz ubezpieczało dwóch żołnierzy AK. Kryst wszedł do "Adrii", korzystając z fałszywych dokumentów. Nie zajął stolika, lecz stanął pod słupem w pobliżu loży, w której siedzieli oficerowie gestapo. Zastrzelił trzech z nich. Sam również zginął, brutalnie pobity przez Niemców. Miał zaledwie 21 lat.

W kieszeni jego kurtki znaleziono kartkę z wyjaśnieniem motywów ataku. Armia Krajowa ostrzegała Niemców, że torturowanie więźniów będzie się spotykało z odwetem. Ciało Jana Krysta przewieziono do kostnicy przy ulicy Oczki, skąd zostało wykradzione przez członków podziemia i złożone w bezimiennym grobie na Cmentarzu Wolskim.

Jego ochotnicza akcja zyskała duży rozgłos. Jan Kryst został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Walecznych. We wrześniu 1943 roku, w akcji tzw. małego sabotażu, członkowie organizacji "Wawer" wywiesili na ulicy Rogowskiej w Warszawie tabliczki z napisem "ulica Jana Krysta".

8 sierpnia 1944 roku, już podczas Powstania Warszawskiego, w restauracji "Adria" odsłonięto tablicę ku czci "Alana". Po wojnie imię Jana Krysta nadano jednej z ulic na warszawskiej Woli, a w 1995 roku na budynku przy ulicy Moniuszki 8, gdzie do 2005 roku mieściła się "Adria", została uroczyście odsłonięta tablica pamiątkowa.

Zobacz także

2023-06-30, godz. 14:00 75 lat temu został aresztowany przez bezpiekę Zygmunt Szendzielarz "Łupaszka" 75 lat temu - 30 czerwca 1948 roku - w Osielcu pod Jordanowem funkcjonariusze bezpieki aresztowali ukrywającego się Zygmunta Szendzielarza "Łupaszkę", jednego… » więcej 2023-06-30, godz. 12:00 W 500 rocznicę urodzin ks.Jerzego Już dzisiaj druga część uroczystości związanych z pięćsetną rocznicą urodzin księcia Jerzego II Piasta, wśród których głównym wydarzeniem będzie… » więcej 2023-06-30, godz. 10:00 Zabytkowa architektura w obiektywie Już 3 lipca poznamy laureatów konkursu fotograficznego "Zabytkowa architektura wsi opolskiej". » więcej 2023-06-30, godz. 08:00 80 lat temu Niemcy aresztowali generała Stefana Roweckiego "Grota" 80 lat temu, 30 czerwca 1943 roku, w Warszawie Gestapo aresztowało generała Stefana Roweckiego "Grota", organizatora i pierwszego dowódcę Armii Krajowej. Był… » więcej 2023-06-30, godz. 08:00 Kalendarium historyczne na dziś 30 czerwca » więcej 2023-06-29, godz. 16:00 15 lat temu zmarła Anka Kowalska, pisarka i poetka, działaczka demokratycznej opozycji 15 lat temu, 29 czerwca 2008 roku, zmarła Anka Kowalska, pisarka, poetka i dziennikarka, w okresie PRL działaczka demokratycznej opozycji. Była autorką zbiorów… » więcej 2023-06-29, godz. 14:00 82 lata temu zmarł Ignacy Paderewski, pianista i kompozytor, współtwórca niepodległej Polski 82 lata temu, 29 czerwca 1941 roku, zmarł Ignacy Jan Paderewski, światowej sławy pianista i kompozytor, działacz na rzecz odzyskania przez nasz kraj niepodległości… » więcej 2023-06-29, godz. 12:00 Koncert LIPCOWE z okazji 78. rocznicy Obławy Augustowskiej. 8 lipca zapraszamy Was na wyjątkowe wydarzenie multimedialno - muzyczne, które powstało przy współpracy Instytut Pileckiego i wspaniałych polskich artystów… » więcej 2023-06-29, godz. 10:00 Poznaj II Rzeczpospolitą Wczoraj minęła 104 rocznica podpisania traktatu wersalskiego, który przywrócił Polskę na mapy i w znacznej mierze wyznaczył jej międzywojenne granice… » więcej 2023-06-29, godz. 08:00 83. rocznica trzeciej deportacji Polaków w głąb ZSRR 83 lata temu, w nocy z 28 na 29-ty czerwca 1940 roku, NKWD rozpoczęło trzecią - z czterech - masową deportację obywateli polskich w głąb Związku Radzieckiego… » więcej
193194195196197
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »