Jarosław Iwaszkiewicz, wspominając śmierć 28-letniego poety, napisał: "Był to jeden z diamentów, którym strzelano do wroga. Diament ten mógł zabłysnąć pierwszorzędnym blaskiem”.

Zygmunt Rumel brał udział w kampanii wrześniowej. Początki okupacji spędził na Wołyniu, gdzie wstąpił do podziemnej antysowieckiej organizacji, powołanej przez działaczy ruchu ludowego. Na przełomie roku 1939 i 1940 włączył się w działalność Związku Walki Zbrojnej. Był między innymi kurierem ZWZ między Wołyniem a Warszawą.

Od jesieni 1941 roku pełnił funkcję emisariusza Batalionów Chłopskich na Wołyń. Nawiązał kontakt z dawnymi działaczami Wołyńskiego Związku Młodzieży Wiejskiej, ustalił pierwsze przejścia na silnie strzeżonej granicy na Bugu.

Gdy w styczniu 1943 powołano Komendę Okręgu VIII - Wołyń BCh, Zygmunt Rumel objął funkcję komendanta. Organizował oddziały partyzanckie i samoobronę w czasie nasilających się mordów, dokonywanych przez UPA na ludności polskiej. Podjął się też negocjacji z tą organizacją w celu powstrzymania rozlewu krwi. W lipcu 1943 stanął na czele delegacji wysłanej przez Delegaturę Rządu Rzeczypospoliej Polskiej na Kraj do rozmów z ukraińskimi nacjonalistami.

Razem ze swoim adiutantem Krzysztofem Markiewiczem został okrutnie zamordowany 10 lipca 1943 roku we wsi Kustycze. Miał zaledwie 28 lat. Następnego dnia UPA przeprowadziła skoordynowany atak na 99 polskich miejscowości, co było kulminacją mordów prowadzonych od lutego 1943 do wiosny 1945 roku, które przeszły do historii jako rzeź wołyńska.

Postać Zygmunta Rumla to przykład pogodzenia twardej żołnierskiej służby z "wrażliwym" światem poezji. Próby literackie podejmował już w czasach szkolnych. W najbardziej znanym wierszu "Dwie matki" z 1941 roku wyraził swą miłość i wewnętrzne rozdarcie między dwoma "Matkami-Ojczyznami" - Polską i Ukrainą. Jego poezje ukazały się dopiero ponad 30 lat po tragicznej śmierci.

(więcej)

Zygmunt Jan Rumel urodził się 22 lutego 1915 roku w Piotrogrodzie (obecnie Petersburg). Jego ojciec był oficerem Wojska Polskiego, uczestnikiem kampanii z 1920, odznaczonym Krzyżem Orderu Virtuti Militari, a matka - poetką. Dzieciństwo spędził na wołyńskiej wsi. Był absolwentem słynnego Liceum Krzemienieckiego. W życie społeczne tego regionu angażował się nawet po rozpoczęciu studiów na Uniwersytecie Warszawskim. Służbę wojskową odbył na dywizyjnym kursie podchorążych we Włodzimierzu Wołyńskim. W wojnie obronnej 1939 roku brał udział jako podporucznik artylerii. Po 20 września dostał się do niewoli radzieckiej, ale został zwolniony dzięki temu, że podał się za szeregowca. Jeszcze w 1939 roku zaangażował się w partyzantkę antysowiecką na Wołyniu, a na początku 1940 włączył się do pracy konspiracyjnej w Warszawie. Prowadzony przez niego, wraz z bratem Stanisławem i żoną Anną, sklep z naczyniami kuchennymi na Ochocie służył za punkt kontaktowy konspiracji. Od jesieni 1941 roku prowadził działania jako emisariusz Batalionów Chłopskich na Wołyń.

Jego sprawozdanie stało się podstawą dla decyzji kierownictwa Stronnictwa Ludowego ROCH oraz Komendy Głównej BCh o rozpoczęciu pracy konspiracyjnej na Wołyniu. Powołano Komendę Okręgu VIII Wołyń BCh i komendy obwodów. Zygmunt Rumel został wówczas komendantem tego okręgu. Zamieszkał we wsi Wólka Sadowska w powiecie horochowskim. Zginął 10 lipca 1943 roku we wsi Kustycze.

Zygmunt Rumel stał się pierwowzorem postaci kapitana Zygmunta Krzemienieckiego w filmie Wojciecha Smarzowskiego "Wołyń”. W 2004 roku nakręcono film "Poeta nieznany” w reżyserii Wincentego Ronisza, prezentujący biografię i twórczość poety-żołnierza.