14 lat temu zmarła generał Elżbieta Zawacka, kurierka AK, cichociemna
Elżbieta Zawacka. Fot. PAP/J. Mazur
Elżbieta Zawacka, pseudonim "Zo", "Sulica" i "Zelma", w latach 1939-1945 działała w służbie Państwa Podziemnego. Posługując się fałszywymi dokumentami, przekraczała granice ponad sto razy, przenosząc wiadomości i meldunki. W przerwach między wyprawami uczyła się na tajnych kompletach.
W lutym 1943 roku wyruszyła jako emisariuszka Komendanta Głównego AK przez Niemcy, Francję, Andorę, Hiszpanię i Gibraltar do Sztabu Naczelnego Wodza w Londynie. Pod pseudonimem "Elisabeth Watson" przeszła specjalne szkolenie i na własną prośbę wróciła do okupowanej Polski, skacząc na spadochronie we wrześniu 1943 roku. Walczyła w Powstaniu Warszawskim, a po kapitulacji przedostała się do Krakowa. Stamtąd koordynowała działalność kurierską na trasach prowadzących do Szwajcarii.
Po wojnie działała w drugiej konspiracji, w antykomunistycznej organizacji Zrzeszeniu Wolność i Niezawisłość, za co w 1951 roku została skazana na 10 lat więzienia. Wyszła na wolność po czterech latach, na mocy amnestii.
Współtworzyła Światowy Związek Żołnierzy Armii Krajowej. Działała w ruchu kombatanckim "Solidarności". Zainicjowała powstanie Fundacji "Archiwum i Muzeum Pomorskie Armii Krajowej oraz Wojskowej Służby Kobiet" w Toruniu, obecnie - Fundacja Generał Elżbiety Zawackiej. Instytucja gromadzi dokumenty i relacje o wkładzie Pomorza w walkę o niepodległość.
Elżbieta Zawacka wykładała na toruńskim Uniwersytecie Mikołaja Kopernika, gdzie założyła Zakład Andragogiki. W 1996 roku otrzymała tytuł profesora nauk humanistycznych.
Za patriotyczną działalność odznaczono ją wieloma medalami - Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski, dwukrotnie Orderem Wojennym Virtuti Militari V klasy i pięciokrotnie Krzyżem Walecznych. W 1995 roku otrzymała Order Orła Białego.
W 2006 roku prezydent Lech Kaczyński awansował pułkownik Zawacką do stopnia generała brygady. Została drugą - po Marii Wittek - kobietą generałem w historii Wojska Polskiego.
