Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85 lat temu Niemcy wymordowali około 150 Polaków…
2024-10-15, 12:15 Autor: IAR/B.Falkowska/K.Koziełł/dok.

85 lat temu Niemcy wymordowali około 150 Polaków w lesie bratiańskim

Niemiecka mapa przedstawiająca sieć inspektoratów Selbstschutz Westpreussen [graf. wikipedia/domena publiczna]
Niemiecka mapa przedstawiająca sieć inspektoratów Selbstschutz Westpreussen [graf. wikipedia/domena publiczna]
85 lat temu - 15 października 1939 roku - członkowie niemieckiego Selbstschutzu, czyli paramilitarnej formacji złożonej z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej, wymordowali 150 przedstawicieli polskiej elity intelektualnej i politycznej z ziemi lubawskiej. Zbiorową egzekucję Niemcy przeprowadzili w lesie koło wsi Bratian, położonej w pobliżu Nowego Miasta Lubawskiego, na Mazurach. Egzekucja w Bratianie była największą zbrodnią niemieckich działaczy Sebstschutzu na polskich sąsiadach w tej okolicy.
Eliminacja polskich przedstawicieli władz i inteligencji była jednym z podstawowych celów niemieckich władz okupacyjnych, na terenach zajętych po inwazji Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku.

Nowe Miasto Lubawskie już 3 września zostało zajęte przez wojska niemieckie, dające przyzwolenie na szybkie organizowanie się pośród ludności niemieckiej oddziałów, których istnienie uzasadniano potrzebą samoobrony. Paramilitarna formacja Selbstschutz składała się z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej. Komenda struktury w Nowym Mieście Lubawskim była podporządkowana dowódcy oddziału SS z Brodnicy, wydzielonego do koordynowania działań Selbstschutzu.

Aresztowania polskich nauczycieli, księży, urzędników i przedstawicieli miejscowych władz rozpoczęły się już w pierwszych dniach okupacji, ponieważ listy osób były tworzone na bieżąco, przez niemieckich selbstschutzmanów, dobrze zorientowanych, kto z Polaków mógłby być uznany za szkodliwego dla okupantów. Przy tej okazji eliminowano także osobistych przeciwników spośród polskich sąsiadów.

Pierwszymi ofiarami czystek było małżeństwo Edward i Genowefa Kuligowscy, naczelnik poczty i nauczycielka, zamordowani w Nowym Mieście Lubawskim 8 września 1939 roku. Kolejnego dnia wywieziono następnych sześć osób, które zostały rozstrzelane w miejscowości Bagno. W październiku i listopadzie 1939 doszło do licznych egzekucji w Nawrze. W Gryźlinach selbstschutzmani wymordowali 23 mieszkańców pobliskich miejscowości. Najwięcej ofiar pochłonęła zbrodnia w okolicach Bratiana, gdzie rozstrzelano 150 osób, w tym dwie kobiety.

Zamordowanych Polaków pochowano w czterech zbiorowych mogiłach. Niemieccy działacze Sebstschutzu dopuszczali się kolejnych zbrodni. Zamordowano między innymi Leokadię i Konstantego Antkiewiczów, otwarcie deklarujących polskość, a także Mieczysława Borka, dyrektora Banku Ludowego w Nowym Mieście Lubawskim.

Do kolejnej zbrodni doszło w Gryźlinach, gdzie 7 grudnia 1939 roku rozstrzelano 15 Polaków, wśród których byli rzemieślnicy i rolnicy oraz ksiądz aresztowany na trenie powiatu rypińskiego.

Pod koniec wojny Niemcy starali się zatrzeć ślady zbrodni w Bratianie. W lipcu 1944 roku sprowadzili na miejsce zbiorowych mogił grupę więźniów, których zmuszono do odkopania i spalenia szczątków ofiar egzekucji z 1939 roku.

(więcej)

W ludobójczej kampanii "Intelligenzaktion" i "Sonderaktion" na terenach wcielonych do rzeszy niemieckiej przeprowadzono eksterminację około 50 tysięcy osób należących do polskich elit intelektualnych: naukowców, nauczycieli, księży, urzędników, właścicieli majątków ziemskich, działaczy społecznych, prawników i innych. Kolejnych 50 tysięcy osób osadzono w obozach koncentracyjnych, w których pobyt przetrwali nieliczni. Zbrodnie "Intelligenzaktion" i "Sonreraktion" objęły Pomorze, Mazowsze, Poznań, Śląsk, Łódź, Kraków, Częstochowę i inne miejscowości na terenach wcielonych do Rzeszy. Typowanie ofiar odbywało się poprzez doniesienia sąsiedzkie, a wykonawcami byli bojówkarze paramilitarnej organizacji, z reguły podlegającej SS. Większość wykonawców zbrodni Selbstschutzu nie poniosło odpowiedzialności za swoje czyny.

W 1948 roku na miejscu zbrodni w bratiańskim lesie postawiono pomnik. Na tablicy umieszczono napis „Pomordowanym 150 męczennikom za Wiarę i Ojczyznę. 1939-1945”. W miejscowości znajduje się także granitowy głaz z napisem: „Myślą, słowem i czynem czcimy pamięć poległych w walce z faszyzmem w latach 1939-1945. Społeczeństwo Bratiana”.

Zobacz także

2024-10-23, godz. 13:15 68 lat temu wybuchło powstanie węgierskie 68 lat temu, 23 października 1956 roku, wybuchło powstanie węgierskie, nazywane też "rewolucją 1956". Było ono próbą wyzwolenia Węgier spod sowieckiej… » więcej 2024-10-23, godz. 11:00 70. rocznica podpisania Układów Paryskich 70 lat temu, 23 października 1954 roku, podpisano Układy Paryskie, których postanowienia znosiły okupacyjny status Republiki Federalnej Niemiec, dawały jej… » więcej 2024-10-23, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 23 października » więcej 2024-10-22, godz. 22:04 Festiwal Szyfrów przybliży historię kryptologa Jana Kowalewskiego Z myślą o wielbicielach historii i łamigłówek w piątek w Łodzi odbędzie się Festiwal Szyfrów. Wydarzenie ma przybliżyć historię kryptologa z Łodzi… » więcej 2024-10-22, godz. 21:46 Polscy dyplomaci odwiedzają miejsca pamięci narodowej Polscy dyplomaci na Litwie rozpoczęli w poniedziałek siedmiodniową akcję, podczas której odwiedzą w tym kraju blisko 60 miejsc pamięci narodowej. Przedsięwzięcie… » więcej 2024-10-22, godz. 11:00 Stargard: kolejny masowy grób na terenie po byłym obozie jenieckim Szczątki ponad stu ofiar niemieckiego obozu jenieckiego odnaleźli badacze z Pomorskiego Uniwersytetu Medycznego na terenie byłego obozu Stalag II D w Stargardzie… » więcej 2024-10-22, godz. 09:00 46. rocznica inauguracji pontyfikatu Jana Pawła II 46 lat temu, 22 października 1978 roku, mszą pontyfikalną na placu św. Piotra w Rzymie papież Jan Paweł II zainaugurował swój pontyfikat. Został wybrany… » więcej 2024-10-22, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 22 października » więcej 2024-10-21, godz. 18:54 Pistolet ostatniego żołnierza podziemia trafił na muzealną wystawę Należał do ostatniego żołnierza niezłomnego, teraz trafił na muzealną wystawę. Mowa o pistolecie sierżanta Józefa Franczaka "Lalusia". Dokładnie 61… » więcej 2024-10-21, godz. 18:49 25. rocznica śmierci kompozytora Alfreda Schütza 25 lat temu, 21 października 1999 roku, zmarł Alfred Schütz, kompozytor, dyrygent i pianista. Twórca muzyki do wielu pieśni żołnierskich, w tym do słów… » więcej
89101112
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »