Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 230 lat temu rozegrała się bitwa pod Maciejowicami…
2024-10-10, 15:00 Autor: IAR/J.Leszczyńska/K.Koziełł/dok.

230 lat temu rozegrała się bitwa pod Maciejowicami, jeden z ostatnich akordów insurekcji

Bitwa pod Maciejowicami [graf. wikipedia/domena publiczna]
Bitwa pod Maciejowicami [graf. wikipedia/domena publiczna]
230 lat temu, 10 października 1794 roku rozegrała się bitwa pod Maciejowicami. Była ostatnią próbą ratowania I Rzeczpospolitej, stała się jedną z ostatnich jej bitew. Była zarazem ostatnim starciem powstańczym pod wodzą Najwyższego Naczelnika Siły Zbrojnej Narodowej Tadeusza Kościuszki i jednym z ostatnich akordów insurekcji kościuszkowskiej. Mimo walczącej do ostatka piechoty i artylerzystów polskich, insurekcyjna armia została pod Maciejowicami rozbita w proch przez wojska rosyjskie pod dowództwem generałów Iwana Fersena i Fiodora Denisowa.
Według historyków bilans strat po stronie polskiej to około cztery tysiące zabitych i rannych. Rosjanie stracili o połowę mniej ludzi. Około dwóch tysięcy polskich żołnierzy dostało się do niewoli. Wśród nich ciężko ranny naczelnik insurekcji wraz z generałami: Sierakowskim, Kamieńskim i Kniaziewiczem. Do niewoli dostał się też sekretarz Kościuszki - Julian Ursyn Niemcewicz.

Insurekcja kościuszkowska rozpoczęła się 12 marca 1794 roku, kiedy generał Antoni Madaliński odmówił wykonania rozkazu dotyczącego redukcji swojej jednostki. Za datę „oficjalną” uznaje się 24 marca, kiedy Tadeusz Kościuszko złożył w Krakowie ślubowanie i ogłosił akt powstania. Insurekcja była wymierzona przeciwko dwóm zaborcom - Rosji i Prusom, miała przynieść Polakom niepodległość, jednak mimo początkowych sukcesów, zakończyła się niepowodzeniem. Starcie pod Maciejowicami przesądziło o upadku powstania i Rzeczpospolitej, która po trzecim rozbiorze podpisanym przez Austrię, Prusy i Rosję rok później - 24 października 1795 roku - zniknęła z map Europy na ponad 120 lat.

Tadeusz Kościuszko był więziony w twierdzy pietropawłowskiej w Petersburgu. Został zwolniony z więzienia przez cara Pawła I Romanowa po złożeniu mu przysięgi wierności. W zamian za to car wypuścił 20 tysięcy Polaków. Kościuszko musiał także przyrzec, że nie wróci do Polski. W 1797 roku wyjechał do Stanów Zjednoczonych, a następnie do Paryża, gdzie współdziałał przy tworzeniu Legionów Polskich. Walki pod Maciejowicami upamiętnia od 1990 roku tablica z napisem „MACIEJOWICE 10 X 1794” na Grobie Nieznanego Żołnierza w Warszawie.

(więcej) Sytuacja sił polskich na jesieni 1794 roku była trudna. W sierpniu Rosjanie zdobyli Wilno i praktycznie usunęli powstańców z Litwy. Rosyjskie siły operujące w Polsce rozpoczęły koncentrację w celu uderzenia na główny ośrodek powstańczy - Warszawę, która obroniła się przed szturmem połączonych wojsk prusko-rosyjskich. Tadeusz Kościuszko zamierzał zapobiec połączeniu dwóch rosyjskich korpusów - generała Aleksandra Suworowa, który z 12-13 tysiącami ludzi od wschodu szedł na Warszawę, z korpusem generała Iwana Fersena w zbliżonej sile, dysponującym 56 armatami. Naczelnik zamierzał rozbić rosyjskie jednostki osobno.

4 października generał Fersen sforsował Wisłę nieopodal Maciejowic, 75 kilometrów na południe od Warszawy. Kościuszko z około sześcioma tysiącami żołnierzy - doborowych oddziałów - ruszył naprzeciw i 9 października zajął pozycję obronną na wzgórzu Podzamcze koło wsi Oronne, naprzeciw obozu wojsk rosyjskich. O brzasku 10 października zaatakowali Rosjanie. Mimo dobrego ustawienia ognia armat polskich, mającym dwukrotną przewagę liczebną Rosjanom, udało się obejść powstańców przez bagna i zaatakować ich od tyłu. Przełamali obronę polską około południa. W oddziałach powstańczych zapanował chaos. Część z nich złamała szyki i w panice uciekła z pola walki. Oddziały się podzieliły i rozpoczęły działanie na własną rękę.

Heroizmem wykazali się krakowscy kosynierzy, bataliony muszkieterskie Działyńczyków, a także kanonierzy, trwający do końca przy swoich armatach i wycięci niemal do nogi przez moskiewską jazdę. Pruska prasa szerzyła niepotwierdzoną przez świadków wieść, że w momencie pojmania opuszczający pole bitwy Kościuszko miał zawołać „Finis Poloniae!” - „Koniec Polski!”.

Wiadomo, że Tadeusz Kościuszko dwukrotnie przeszyty spisą kozacka, spadł z konia. Otrzymał także cios pałaszem w głowę. Rozpoznany, trafił do niewoli. Niecały miesiąc później - 4 listopada 1794 roku - wojska rosyjskie wkroczyły do Warszawy, dokonując rzezi Pragi, to jest masakry ludności cywilnej. W wyniku kilkugodzinnych mordów życie straciło około 20 tysięcy ludzi. Ten akt sterroryzował lewobrzeżną stronę Warszawy i skłonił stolicę do kapitulacji.

Rok później został podpisany III rozbiór Polski. Jednej z głównych przyczyn klęski pod Maciejowicami historycy upatrują w zbyt późnym wysłaniu przez Kościuszkę do generała Adama Ponińskiego rozkazu pospiesznego przybycia. Naczelnik zakładał, że liczący prawie 5000 szabel i bagnetów korpus Ponińskiego, zniszczy lewe skrzydło ugrupowania rosyjskiego. Kościuszko do końca życia obarczał winą za klęskę maciejowicką Ponińskiego i jego spóźnienie. Jednak generała oczyścił z zarzutów powstańczy sąd na podstawie relacji świadków i uczestników marszu znad Wieprza, który generał podjął niezwłocznie po otrzymaniu rozkazu.

Zobacz także

2024-12-17, godz. 14:21 Modlitwa i biało-czerwone znicze w rocznicę Grudnia '70 Opozycjoniści z czasów PRL i dyrektor oddziału IPN w poniedziałek na Cmentarzu Centralnym oddali hołd ofiarom Grudnia '70. Podczas robotniczej rewolty w Szczecinie… » więcej 2024-12-16, godz. 14:16 Strzały padły, gdy wydawało się że jest po walce - 43 lata temu w pacyfikacji "Wujka" zginęło 9 górników 43 lata temu, 16 grudnia 1981 r., od kul funkcjonariuszy plutonu specjalnego ZOMO zginęło dziewięciu górników kopalni "Wujek" w Katowicach. Strzały padły… » więcej 2024-12-15, godz. 10:55 Powstaje cyfrowy atlas zbrodni nazistowskich 80 lat po zakończeniu II wojny światowej cyfrowy atlas ma przypominać o miejscach zbrodni nazistowskich w Niemczech. Docelowo w atlasie powinno znaleźć się… » więcej 2024-12-14, godz. 10:50 Katedra Notre Dame w Paryżu - polskie ślady Gromadzili się w niej emigranci Powstania Listopadowego; w latach osiemdziesiątych XX w. odbywały się msze za „Solidarność”; w 2014 r. w pobliżu odsłonięto… » więcej 2024-12-13, godz. 12:03 13 grudnia 1981 r. wprowadzony został stan wojenny. Był bezprawny nawet w świetle PRL-owskiego prawa 43 lata temu, 13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. Powołał się na dekret Rady Państwa. Prawnicy i historycy… » więcej 2024-12-13, godz. 12:07 Historyk o stanie wojennym: nigdy nie usłyszałem przekonującej odpowiedzi na pytanie o alternatywny scenariusz wyda… Stan wojenny równał się wycelowaniu pistoletu we własne społeczeństwo. Było to fatalne wydarzenie w polskiej historii, ale nigdy nie usłyszałem przekonującej… » więcej 2024-12-13, godz. 12:09 Sejm: oddajmy hołd wszystkim, którzy w czasie stanu wojennego wykazali się odwagą i determinacją Na stronie Sejmu opublikowano tekst wspominający wydarzenia związane ze stanem wojennym. Oddajmy hołd wszystkim, którzy w tamtych trudnych czasach wykazali… » więcej 2024-12-13, godz. 11:58 Medale dla działaczy opozycji antykomunistycznej Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell wręczył medale działaczom opozycji antykomunistycznej podczas czwartkowego spotkania… » więcej 2024-12-12, godz. 10:57 Premiera filmu o Solidarności w Nowej Hucie „Dekada Jaruzelskiego – Solidarność walczy” – to tytuł filmu dokumentalnego o działaniach ruchu antykomunistycznego w Nowej Hucie w Krakowie. Premiera… » więcej 2024-12-11, godz. 10:52 30 lat temu umarł generał broni Stanisław Maczek "Żołnierz polski bić się może o wolność wszystkich narodów – umiera tylko dla Polski…". 11 grudnia 1994 r. zmarł w Edynburgu (Szkocja) Stanisław… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »