Służbę Zwycięstwu Polski powołał generał Michał Tokarzewski-Karaszewicz, z pełnomocnictwa naczelnego wodza. SZP powstała w porozumieniu ze wszystkimi ówczesnymi stronnictwami politycznymi oraz dowódcą Armii "Warszawa" generałem Juliuszem Rómmlem i prezydentem stolicy - Stefanem Starzyńskim. 13 listopada 1939 roku SZP została przekształcona w Związek Walki Zbrojnej - ZWZ, z którego w 1942 roku utworzono Armię Krajową.
Zadaniem podziemnego państwa było przygotowanie i przeprowadzenie zwycięskiego powstania, przygotowanie kraju na okres powojenny i objęcie władzy. Państwo podziemne miało siły zbrojne i struktury cywilne, a w swym działaniu oraz instytucjach uwzględniało prawie wszystkie dziedziny życia. Funkcjonowało dzięki wielkiej determinacji i solidarności narodu. Państwo to było fenomenem na skalę światową, jego tajne struktury nie miały odpowiednika w żadnym innym kraju.
Polskie Państwo Podziemne podlegało Rządowi Rzeczpospolitej na Uchodźstwie. Jego struktura organizacyjna dzieliła się na pion wojskowy, który tworzyła Armii Krajowa, oraz pion cywilny, gdzie działała Delegatura Rządu na Kraj. Tworząc PP, czerpano z tradycji Powstania Styczniowego, w czasie którego działało tajne państwo z Tymczasowym Rządem Narodowym.
W konspiracji Polacy zorganizowali państwo z własnym podziałem administracyjnym, szkolnictwem i sądownictwem. Działała Rada Pomocy Żydom "Żegota", jedyna w Europie instytucja państwowa ratująca Żydów od zagłady. Podczas okupacji wydawano książki, funkcjonowały tajne szkoły i uczelnie wyższe, a także pomoc społeczna.
Bardzo ważną rolę pełniła konspiracyjna prasa, jak: "Biuletyn Informacyjny" Polskiego Państwa Podziemnego, a nawet ulotki, dzięki którym Polacy pozbawieni informacji przez niemieckiego okupanta mogli poznać rzetelne wiadomości z kraju i świata.
Ostatnim przesłaniem Polskiego Państwa Podziemnego była odezwa Rady Jedności Narodowej z 1 lipca 1945 roku, nazwana "Testamentem Polski Walczącej". W dokumencie napisano, że "demokracja to uznanie i zabezpieczenie równych praw mniejszych i większych narodów, aby ukrócić raz na zawsze dążenie mocarstw do hegemonii nad innymi narodami i do podziału świata na strefy wpływów".
Koniec wojny dla Polaków nie oznaczał pełnej niepodległości, wielu członków Polskiego Państwa Podziemnego przeszło do walki w tzw. drugiej konspiracji, czyli w antykomunistycznym podziemiu.
(więcej)
Pion wojskowy PPP obejmował działania zbrojne prowadzone przez Armię Krajową, która pod koniec 1944 roku liczyła niemal 400 tysięcy żołnierzy, i stanowiła największą i najlepiej zorganizowaną armię podziemną wśród formacji wojskowych działających wówczas w Europie. Państwo podziemne miało własny wywiad i kontrwywiad. Zwieńczeniem działań wojskowych było Powstanie Warszawskie w sierpniu 1944 roku, zorganizowane w ramach akcji "Burza". Ten największy zryw niepodległościowy Armii Krajowej i jednocześnie największa akcja zbrojna podziemia w Europie okupowanej przez Niemców, toczył się od 1 sierpnia przez 63 dni.
Powstanie było połączone z ujawnieniem się i oficjalną działalnością najwyższych struktur podziemnego państwa. Walczono o niepodległą Polskę, wolną od niemieckiej i sowieckiej okupacji. Dowództwo AK planowało samodzielnie wyzwolić stolicę spod okupacji niemieckiej przed wkroczeniem Armii Czerwonej, by powstrzymać realizowany przez Józefa Stalina proces sowietyzacji kraju. Przewidywano, że kilkudniowe walki zostaną zakończone przed wejściem do miasta sił rosyjskich. Oczekiwano pomocy aliantów zachodnich, okazała się ona jednak nieznaczna. Równocześnie Stalin wstrzymał ofensywę swoich wojsk na Warszawę. Wobec wyczerpania amunicji i żywności oraz braku współdziałania ze strony stacjonującej na Pradze Armii Czerwonej, w nocy z 2 na 3 października podpisano układ o zaprzestaniu działań wojennych w Warszawie. Najważniejszymi zadaniami pionu cywilnego PPP było utrzymanie ciągłości instytucji państwowych oraz zapewnienie funkcjonowania kraju, a także przygotowanie do przejęcia władzy po zakończeniu wojny. Szkolono kadry na potrzeby administracji państwowej, tworzono plany odbudowy, w tym rozwoju dróg i autostrad.
Działały konspiracyjne sądy, których wyroki nie tylko wykonywano, ale też ogłaszano w podziemnej prasie. Sądzono pospolite przestępstwa, a także osoby kolaborujące z okupantem, wymierzając kary, od bojkotu i chłosty, poprzez nałożenie kontrybucji, po wyroki śmierci.
Specjalnie powołana przez podziemne państwo konspiracyjna Rada Pomocy Żydom "Żegota" organizowała pomoc żywnościową, finansową i prawną Żydom. Według szacunków, akcja "Żegoty" objęła od 40 do 50 tysięcy osób, pozwalając dużej części z nich przetrwać okupację niemiecką.
W podziemnej prasie ukazywało się około 1400 tytułów, z tego 17 wychodziło przez całą okupację. Ewenementem było szkolnictwo prowadzone na tzw. tajnych kompletach. Na terenie Generalnej Guberni utworzono prawie 2 tysiące szkół średnich. W czasie wojny studia ukończyło blisko 10 tysięcy studentów.
Państwo podziemne prowadziło też prace przygotowawcze na okres powojenny, były to między innymi plany odbudowy życia gospodarczego i społecznego, przewidziane na 10 lat po zakończeniu działań zbrojnych.
Określenie "Polskie Państwo Podziemne" po raz pierwszy w okupowanym kraju pojawiło się na łamach "Biuletynu Informacyjnego" 13 stycznia 1944 roku.