Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85 lat temu utworzono Szare Szeregi
2024-09-27, 11:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Porycka/dok.

85 lat temu utworzono Szare Szeregi

Harcerze z Szarych Szeregów. Związek Harcerstwa Polskiego
Harcerze z Szarych Szeregów. Związek Harcerstwa Polskiego
85 lat temu, 27 września 1939 roku, w Warszawie utworzono Szare Szeregi - Związek Harcerstwa Polskiego działający w konspiracji. Pod tą nazwą ZHP funkcjonował w podziemiu niemal do końca II wojny światowej. Szare Szeregi były najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 roku zrzeszała ponad 15 tysięcy osób, w tym około 7 tysięcy harcerek. Poza stolicą organizacja działała między innymi w Radomiu, Gdyni, Krakowie i na Śląsku. Współpracowała z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj oraz Komendą Główną Armii Krajowej.
Struktura organizacji dzieliła się na trzy grupy wiekowe: najmłodsi byli Zawiszacy - w wieku od 12 do 15 lat, starsi chłopcy - od 15 do 17 lat - należeli do Szkół Bojowych, zaś młodzi powyżej 18. roku życia tworzyli Grupy Szturmowe.

Zawiszacy byli przygotowywani do pełnienia służby łącznościowej, przekazywali między innymi osobom cywilnym informacje o bliskich. Do zadań starszych harcerzy ze Szkół Bojowych należał głównie mały sabotaż, czyli działania mające wzmocnić psychicznie Polaków, między innymi: ściąganie hitlerowskich flag, malowanie na murach napisów ośmieszających Niemców, rysowanie znaku Polski Walczącej.

Tylko najstarsi członkowie Szarych Szeregów z Grup Szturmowych byli dopuszczeni do walki z bronią w ręku. W 1943 roku wyodrębniono z nich batalion "Zośka", który został tak nazwany na cześć Tadeusza Zawadzkiego - dowódcy warszawskich Grup Szturmowych, poległego w sierpniu 1943 roku, podczas ataku na niemiecką strażnicę w Sieczychach koło Wyszkowa.

Grupy Szturmowe Szarych Szeregów oraz wyłonione z nich bataliony należały do najbardziej zasłużonych jednostek Armii Krajowej. Miały na koncie liczne akcje bojowe i dywersyjne, wśród nich: akcję pod Arsenałem, w której z rąk gestapo zostali odbici polscy więźniowie, w tym Jan Bytnar "Rudy", akcję odbicia więźniów z transportu do Auschwitz pod Celestynowem i akcję Taśma, kiedy w Sieczychach zlikwidowano strażnice graniczne. W czasie Powstania Warszawskiego harcerze z Szarych Szeregów walczyli na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie. Straty niektórych oddziałów sięgnęły 80 procent ludzi. Członków Szarych Szeregów obowiązywały zasady zawarte w przedwojennym Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. W związku z nietypową sytuacją, w jakiej przyszło działać młodym ludziom, do roty przyrzeczenia dodano następujące słowa: "Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia".
Szare Szeregi zostały rozwiązane 17 stycznia 1945 roku.

(więcej)

Pierwszym naczelnikiem Szarych Szeregów został Florian Marciniak, pseudonim "Nowak". Funkcję sprawował do momentu aresztowania przez gestapo 6 maja 1943 roku. Jego następcą był Stanisław Broniewski "Orsza", pełniący obowiązki do 3 października 1944 roku. Ostatni naczelnik Szarych Szeregów - Leon Marszałek - 17 stycznia 1945 roku wydał rozkaz o rozwiązaniu organizacji.

Schemat organizacyjny Szarych Szeregów wyglądał tak samo, jak przed wojną, jednak poszczególne jednostki przyjęły nazwy konspiracyjne. Chorągwie to były "ule", hufce - "roje", drużyny - "rodziny", a zastępy to "pszczoły".

W obliczu nowych zadań władze konspiracyjnego harcerstwa postanowiły, że podstawowym i głównym celem będzie wychowanie poprzez walkę. "Celem harcerstwa nie była ilość namalowanych na murze kotwic czy zabitych Niemców. Walka o dusze, praca wychowawcza, budowanie człowieka i ludzi - to było sedno sprawy i istotna przyczyna tego, czym stało się harcerstwo w życiu polskim przez lata wojny" - mówił Stanisław Broniewski "Orsza".

Szare Szeregi realizowały program "Dziś - Jutro - Pojutrze". "Dziś" oznaczało okres konspiracji i przygotowanie do powstania, "Jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem i powstanie, "Pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. Organizacja harcerzy prowadziła też akcję "M", usiłując oddziaływać na młodzież niezorganizowaną. Wydawała wiele pism, w tym: "Źródło", "Dęby", "Drogowskaz", "Pismo Młodych", "Brzask", a także liczne broszury i książki. Wyszkoliła około 300 instruktorów.

Po zakończeniu wojny część harcerzy z Szarych Szeregów próbowała ponownie wdrożyć się do pracy, jednak nie było to możliwe w komunistycznej Polsce. W wigilię 1948 roku bezpieka aresztowała Jana Rodowicza "Anodę", bohatera akcji pod Arsenałem, który walczył w batalionie "Zośka". Po nim byli kolejni. Łącznie w latach 1948-1950 aresztowano 32 "zośkowców". Wielu członków batalionu poddano brutalnemu śledztwu. Zdarzało się, że celę dzielili z oprawcami niemieckimi. Oskarżani byli o działalność konspiracyjną, zmierzającą do obalenia ustroju komunistycznego. Zapadło wiele wyroków śmierci lub długoletniego więzienia. Ci, którzy nie zginęli z rąk bezpieki, często schorowani, opuszczali mury więzień po październikowej odwilży w 1956 roku. "Anoda" zginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach w czasie brutalnego śledztwa. Według UB,wyskoczył z czwartego piętra budynku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, ale wiele przemawia za tym, że został zamordowany

Zobacz także

2024-10-20, godz. 09:00 12 lat temu zmarł Przemysław Gintrowski, bard Solidarności, autor muzyki do ponad 20 filmów 12 lat temu, 20 października 2012 roku, zmarł Przemysław Gintrowski, kompozytor i wokalista, bard "Solidarności", obdarzony niepowtarzalnym, zachrypniętym… » więcej 2024-10-20, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 20 października » więcej 2024-10-19, godz. 11:00 Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych 19 października przypada Narodowy Dzień Pamięci Duchownych Niezłomnych, święto państwowe ustanowione w 2018 roku. Obchodzone jest w rocznicę porwania i… » więcej 2024-10-19, godz. 09:00 40. rocznica śmierci księdza Jerzego Popiełuszki 19 października mija 40. rocznica śmierci księdza Jerzego Popiełuszki, zamordowanego w 1984 roku przez funkcjonariuszy Służby Bezpieczeństwa. Kapłan był… » więcej 2024-10-19, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 19 października » więcej 2024-10-18, godz. 21:13 Ogłoszono laureatów 4. Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego Grzegorz Hryciuk, Kalina Błażejowska i Christopher Miller to tegoroczni laureaci Międzynarodowej Nagrody im. Witolda Pileckiego. Kapituła nagrody przyznała… » więcej 2024-10-18, godz. 13:00 Pamiątki po zesłańcach z sowieckich łagrów na wystawie w IPN Pamiątki po więźniach sowieckich obozów NKWD w Borowiczach i Swierdłowsku (Rosja) zgromadzono na wystawie otwartej w czwartek w siedzibie Instytutu Pamięci… » więcej 2024-10-18, godz. 11:00 Uniwersytet Jagielloński przypomina historię pierwszych kobiet na uczelni Historię pierwszych studentek, a także innych kobiet, które od wieków tworzyły uniwersytet - dobrodziejek, kucharek w średniowiecznych kolegiach i pracownic… » więcej 2024-10-18, godz. 09:00 3 lata temu otwarto Muzeum Teatru Polskiego Radia w Baranowie Sandomierskim Trzy lata temu, 18 października 2021 roku, w Baranowie Sandomierskim zostało otwarte Muzeum Teatru Polskiego Radia. To jedyna taka placówka dokumentująca dorobek… » więcej 2024-10-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 października » więcej
678910
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »