Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 85 lat temu utworzono Szare Szeregi
2024-09-27, 11:00 Autor: IAR/O.Kłosińska/E.Porycka/dok.

85 lat temu utworzono Szare Szeregi

Harcerze z Szarych Szeregów. Związek Harcerstwa Polskiego
Harcerze z Szarych Szeregów. Związek Harcerstwa Polskiego
85 lat temu, 27 września 1939 roku, w Warszawie utworzono Szare Szeregi - Związek Harcerstwa Polskiego działający w konspiracji. Pod tą nazwą ZHP funkcjonował w podziemiu niemal do końca II wojny światowej. Szare Szeregi były najliczniejszą młodzieżową organizacją konspiracyjną, która w połowie 1944 roku zrzeszała ponad 15 tysięcy osób, w tym około 7 tysięcy harcerek. Poza stolicą organizacja działała między innymi w Radomiu, Gdyni, Krakowie i na Śląsku. Współpracowała z Delegaturą Rządu Rzeczypospolitej Polskiej na Kraj oraz Komendą Główną Armii Krajowej.
Struktura organizacji dzieliła się na trzy grupy wiekowe: najmłodsi byli Zawiszacy - w wieku od 12 do 15 lat, starsi chłopcy - od 15 do 17 lat - należeli do Szkół Bojowych, zaś młodzi powyżej 18. roku życia tworzyli Grupy Szturmowe.

Zawiszacy byli przygotowywani do pełnienia służby łącznościowej, przekazywali między innymi osobom cywilnym informacje o bliskich. Do zadań starszych harcerzy ze Szkół Bojowych należał głównie mały sabotaż, czyli działania mające wzmocnić psychicznie Polaków, między innymi: ściąganie hitlerowskich flag, malowanie na murach napisów ośmieszających Niemców, rysowanie znaku Polski Walczącej.

Tylko najstarsi członkowie Szarych Szeregów z Grup Szturmowych byli dopuszczeni do walki z bronią w ręku. W 1943 roku wyodrębniono z nich batalion "Zośka", który został tak nazwany na cześć Tadeusza Zawadzkiego - dowódcy warszawskich Grup Szturmowych, poległego w sierpniu 1943 roku, podczas ataku na niemiecką strażnicę w Sieczychach koło Wyszkowa.

Grupy Szturmowe Szarych Szeregów oraz wyłonione z nich bataliony należały do najbardziej zasłużonych jednostek Armii Krajowej. Miały na koncie liczne akcje bojowe i dywersyjne, wśród nich: akcję pod Arsenałem, w której z rąk gestapo zostali odbici polscy więźniowie, w tym Jan Bytnar "Rudy", akcję odbicia więźniów z transportu do Auschwitz pod Celestynowem i akcję Taśma, kiedy w Sieczychach zlikwidowano strażnice graniczne. W czasie Powstania Warszawskiego harcerze z Szarych Szeregów walczyli na Woli, Starym Mieście i Czerniakowie. Straty niektórych oddziałów sięgnęły 80 procent ludzi. Członków Szarych Szeregów obowiązywały zasady zawarte w przedwojennym Prawie i Przyrzeczeniu Harcerskim. W związku z nietypową sytuacją, w jakiej przyszło działać młodym ludziom, do roty przyrzeczenia dodano następujące słowa: "Ślubuję na Twoje ręce pełnić służbę w Szarych Szeregach, tajemnic organizacyjnych dochować, do rozkazów służbowych się stosować, nie cofnąć się przed ofiarą życia".
Szare Szeregi zostały rozwiązane 17 stycznia 1945 roku.

(więcej)

Pierwszym naczelnikiem Szarych Szeregów został Florian Marciniak, pseudonim "Nowak". Funkcję sprawował do momentu aresztowania przez gestapo 6 maja 1943 roku. Jego następcą był Stanisław Broniewski "Orsza", pełniący obowiązki do 3 października 1944 roku. Ostatni naczelnik Szarych Szeregów - Leon Marszałek - 17 stycznia 1945 roku wydał rozkaz o rozwiązaniu organizacji.

Schemat organizacyjny Szarych Szeregów wyglądał tak samo, jak przed wojną, jednak poszczególne jednostki przyjęły nazwy konspiracyjne. Chorągwie to były "ule", hufce - "roje", drużyny - "rodziny", a zastępy to "pszczoły".

W obliczu nowych zadań władze konspiracyjnego harcerstwa postanowiły, że podstawowym i głównym celem będzie wychowanie poprzez walkę. "Celem harcerstwa nie była ilość namalowanych na murze kotwic czy zabitych Niemców. Walka o dusze, praca wychowawcza, budowanie człowieka i ludzi - to było sedno sprawy i istotna przyczyna tego, czym stało się harcerstwo w życiu polskim przez lata wojny" - mówił Stanisław Broniewski "Orsza".

Szare Szeregi realizowały program "Dziś - Jutro - Pojutrze". "Dziś" oznaczało okres konspiracji i przygotowanie do powstania, "Jutro" - otwartą walkę zbrojną z okupantem i powstanie, "Pojutrze" - pracę w wolnej Polsce. Organizacja harcerzy prowadziła też akcję "M", usiłując oddziaływać na młodzież niezorganizowaną. Wydawała wiele pism, w tym: "Źródło", "Dęby", "Drogowskaz", "Pismo Młodych", "Brzask", a także liczne broszury i książki. Wyszkoliła około 300 instruktorów.

Po zakończeniu wojny część harcerzy z Szarych Szeregów próbowała ponownie wdrożyć się do pracy, jednak nie było to możliwe w komunistycznej Polsce. W wigilię 1948 roku bezpieka aresztowała Jana Rodowicza "Anodę", bohatera akcji pod Arsenałem, który walczył w batalionie "Zośka". Po nim byli kolejni. Łącznie w latach 1948-1950 aresztowano 32 "zośkowców". Wielu członków batalionu poddano brutalnemu śledztwu. Zdarzało się, że celę dzielili z oprawcami niemieckimi. Oskarżani byli o działalność konspiracyjną, zmierzającą do obalenia ustroju komunistycznego. Zapadło wiele wyroków śmierci lub długoletniego więzienia. Ci, którzy nie zginęli z rąk bezpieki, często schorowani, opuszczali mury więzień po październikowej odwilży w 1956 roku. "Anoda" zginął w niewyjaśnionych do dziś okolicznościach w czasie brutalnego śledztwa. Według UB,wyskoczył z czwartego piętra budynku Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego, ale wiele przemawia za tym, że został zamordowany

Zobacz także

2024-11-01, godz. 11:00 Na zabytkowych nekropoliach w Wilnie odbędzie się akcja zapalenia zniczy Wspólne zapalenie zniczy odbędzie się po godzinie 13 na zabytkowym Cmentarzu Na Rossie w Wilnie. Akcję organizuje społeczność polska na Litwie. Nekropolia… » więcej 2024-11-01, godz. 09:00 Uroczystość Wszystkich Świętych 1 listopada Kościół katolicki obchodzi uroczystość Wszystkich Świętych. Wyraża ona wiarę w obcowanie świętych i przypomina o powszechnym powołaniu… » więcej 2024-11-01, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 1 listopada » więcej 2024-10-31, godz. 15:00 Uroczystość w 99. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza Uroczystą zmianą wart, salwą honorową, defiladą wojskową i złożeniem kwiatów upamiętniono 99. rocznicę powstania Grobu Nieznanego Żołnierza. Odczytano… » więcej 2024-10-31, godz. 09:00 80 lat temu ponad 730 polskich dzieci znalazło schronienie w Nowej Zelandii 80 lat temu, 31 października 1944 roku, do Wellington, stolicy Nowej Zelandii, przybyła grupa 733 polskich dzieci oraz ich 105 opiekunów. Przeważająca część… » więcej 2024-10-31, godz. 11:00 84 lata temu Wielka Brytania wygrała z Niemcami bitwę o Anglię 84 lata temu, 31 października 1940 roku, Wielka Brytania wygrała z Niemcami bitwę o Anglię. Toczona od 10 lipca między niemiecką Luftwaffe a siłami Królewskich… » więcej 2024-10-31, godz. 08:00 MON: Trwa świąteczna akcja Wojska Polskiego - „Żołnierska Pamięć” W całej Polsce, w przeddzień obchodów dnia Wszystkich Świętych, trwa akcja „Żołnierska Pamięć”. To wyjątkowa inicjatywa, podczas której żołnierze… » więcej 2024-10-31, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 31 października » więcej 2024-10-30, godz. 23:00 Park Akcji „Burza” z europejską nagrodą Najlepsza europejska miejska przestrzeń publiczna 2024 roku - taki tytuł otrzymał stołeczny Park Akcji „Burza”. To w nim znajduje się, znany nie tylko… » więcej 2024-10-30, godz. 11:00 Powstała Rada Naukowa Muzeum bł. Jerzego Popiełuszki Powstała Rada Naukowa Muzeum bł. Jerzego Popiełuszki, na której czele stanął prof. Paweł Skibiński z Uniwersytetu Warszawskiego. Jej zadaniem będzie m.in… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »