Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto
2024-09-02, 10:30 Autor: IAR/#Lis/w Siekaj

80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto

Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
80 lat temu Niemcy zajęli warszawskie Stare Miasto, co uznaje się za jeden z najtragiczniejszych epizodów powstania warszawskiego. Od długiego czasu odcięta i nieustannie bombardowana dzielnica przypominała raczej morze gruzów niż miejsce, w którym żyją ludzie. W archiwum Polskiego Radia zachowały się wspomnienia świadków ostatnich chwil warszawskiej Starówki.
Od początku powstania warszawskiego Niemcy robili wszystko, aby odciąć Polaków od Wisły. Stare Miasto stało się więc celem intensywnych bombardowań, ostrzałów i codziennych, powtarzanych wielokrotnie szturmów. Pod koniec sierpnia sytuacja w dzielnicy była już krytyczna. Zdecydowano o ewakuacji żołnierzy kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Nie mogący chodzić o własnych siłach ranni nie mogli być ewakuowani tą drogą, dlatego musieli pozostać w opuszczanej przez powstańców dzielnicy.

Zadanie pożegnania się z rannymi leżącymi w szpitalu polowym, zorganizowanym w Archiwum Akt Dawnych, otrzymał Mirosław Kijowicz, pseudonim "Żaba". "Była to misja straszna, o wiele gorsza niż inne" - wspominał powstaniec. "Moja obecność tam, jako jedynego człowieka jeszcze z tego świata, była naprawdę dramatyczna. Chłopcy mnie szarpali, wtykali jakieś karteluszki, adresy, ostatnie zawiadomienia" - powiedział weteran. W 1985 roku przed mikrofonem radiowym Mirosław Kijowicz wspominał również, że ludność cywilna Starego Miasta, także w dużej części skazana na pozostanie w dzielnicy, miała pretensje do wycofujących się powstańców. "Cywile nie mieli się gdzie schronić, bo wszystko płonęło. Pod ostrzałem przez ulicę Długą doskoczył do mnie jeden z ludzi, wczepił mi się w mundur i zaczął krzyczeć, że ich zostawiamy. Nic mu nie odpowiedziałem, było to bardzo bolesne" - powiedział Mirosław Kijowicz.

Do ostatecznego szturmu na Starówkę Niemczy ruszyli 1 września, dzień po zniszczeniu powstańczej reduty w Pasażu Simonsa. Wtedy na Starówce przed ostatnimi wejściami do kanałów powstały już długie kolejki oczekujących na ewakuację. W jednej z nich czekała wtedy sanitariuszka Halina Olszewska, pseudonim "Marysia", która pomimo ran o własnych siłach dotarła do włazu na Placu Krasińskich. "Wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni do kolejek, w których się stoi" - wspominała po latach. "W tej kolejce wszyscy leżeli. Była to kolejka czekających do włazu. Było tak straszliwie duszno, nie było powietrza, nie było nic widać. Przy czym kanonada nie ustawała i atak nie ustawał także" - powiedziała sanitariuszka.

Prawie wszystkie oddziały powstańcze ewakuowały się ze Starówki kanałami, jedynie grupa dowodzona przez Andrzeja Romockiego "Morro", udając żołnierzy niemieckich, przedostała się do Śródmieścia przez Ogród Saski.

Niemcy wkroczyli na Stare Miasto 2 września 1944 roku. Tego dnia w masowych egzekucjach z rąk SS zginęły tysiące rannych powstańców i cywilów, którzy nie mogli się ewakuować z dzielnicy. Powstanie warszawskie upadło dokładnie miesiąc później, 2 października 1944 roku.

Zupełnie zniszczona wskutek niemieckich ostrzałów Starówka została odbudowana po II wojnie światowej. 2 września 1980 roku warszawskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Zobacz także

2024-09-27, godz. 09:00 Sukces projektu "Lamsdorf-Łambinowice – archeologia pamięci” Poznaliśmy tożsamość 60 włoskich jeńców wojennych, którzy w latach 1943-45 byli przetrzymywani w Stalagu Lamsdorf w dzisiejszych Łambinowicach. Ich identyfikacja… » więcej 2024-09-27, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 27 września » więcej 2024-09-26, godz. 18:15 Marcin Napiórkowski powołany na dyrektora Muzeum Historii Polski Ministra kultury i dziedzictwa narodowego Hanna Wróblewska powołała doktora habilitowanego Marcina Napiórkowskiego na stanowisko dyrektora Muzeum Historii… » więcej 2024-09-26, godz. 18:00 5 lat temu zmarł Jacques Chirac, były prezydent i premier Francji 5 lat temu, 26. września 2019 roku, zmarł Jacques Chirac, w latach 1995-2007 prezydent Francji, wcześniej dwukrotny premier, a także mer Paryża. Przez 45… » więcej 2024-09-26, godz. 11:00 Powstanie "Wirtualne Muzeum Książąt Lubomirskich" Politechnika Lubelska we współpracy z Fundacją Książąt Lubomirskich stworzy "Wirtualne Muzeum Książąt Lubomirskich". Dzięki temu zbiory jednej z najlepszych… » więcej 2024-09-26, godz. 11:00 Od dzisiaj (26.09) długi urodzinowy weekend Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie (DŹWIĘK) Koncerty, autorskie oprowadzania, noc filmowa, debata i warsztaty dla dzieci - to atrakcje, jakie przygotowało Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie… » więcej 2024-09-26, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 26 września » więcej 2024-09-25, godz. 14:00 Otwarcie wystawy poświęconej Tuskulanom, gdzie ginęli między innymi żołnierze AK "Wysłuchaj mojej historii" to tytuł wystawy, którą od dziś (25.09) można oglądać w Parku pamięci w wileńskich Tuskulanach. 28 września 1944 roku służby… » więcej 2024-09-25, godz. 11:00 85 lat temu Luftwaffe przeprowadziła nalot dywanowy na Warszawę 85 lat temu, 25 września 1939 roku, Luftwaffe przeprowadziła nalot dywanowy na Warszawę. Był to pierwszy w historii II wojny światowej nalot dywanowy na europejską… » więcej 2024-09-25, godz. 10:00 W Kwaterze Polskiej w Ponarach odbędą się Uroczystości Ponarskie z udziałem Wojska Polskiego W Kwaterze Polskiej w podwileńskich Ponarach odbędą się dziś (25.09) Uroczystości Ponarskie z udziałem Wojska Polskiego. W tym miejscu w czasie drugiej… » więcej
910111213
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »