Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto
2024-09-02, 10:30 Autor: IAR/#Lis/w Siekaj

80 lat temu upadło warszawskie Stare Miasto

Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
Niemiecki oficer kierujący walką w rejonie pl. Teatralnego [fot. wikipedia/domena publiczna]
80 lat temu Niemcy zajęli warszawskie Stare Miasto, co uznaje się za jeden z najtragiczniejszych epizodów powstania warszawskiego. Od długiego czasu odcięta i nieustannie bombardowana dzielnica przypominała raczej morze gruzów niż miejsce, w którym żyją ludzie. W archiwum Polskiego Radia zachowały się wspomnienia świadków ostatnich chwil warszawskiej Starówki.
Od początku powstania warszawskiego Niemcy robili wszystko, aby odciąć Polaków od Wisły. Stare Miasto stało się więc celem intensywnych bombardowań, ostrzałów i codziennych, powtarzanych wielokrotnie szturmów. Pod koniec sierpnia sytuacja w dzielnicy była już krytyczna. Zdecydowano o ewakuacji żołnierzy kanałami do Śródmieścia i na Żoliborz. Nie mogący chodzić o własnych siłach ranni nie mogli być ewakuowani tą drogą, dlatego musieli pozostać w opuszczanej przez powstańców dzielnicy.

Zadanie pożegnania się z rannymi leżącymi w szpitalu polowym, zorganizowanym w Archiwum Akt Dawnych, otrzymał Mirosław Kijowicz, pseudonim "Żaba". "Była to misja straszna, o wiele gorsza niż inne" - wspominał powstaniec. "Moja obecność tam, jako jedynego człowieka jeszcze z tego świata, była naprawdę dramatyczna. Chłopcy mnie szarpali, wtykali jakieś karteluszki, adresy, ostatnie zawiadomienia" - powiedział weteran. W 1985 roku przed mikrofonem radiowym Mirosław Kijowicz wspominał również, że ludność cywilna Starego Miasta, także w dużej części skazana na pozostanie w dzielnicy, miała pretensje do wycofujących się powstańców. "Cywile nie mieli się gdzie schronić, bo wszystko płonęło. Pod ostrzałem przez ulicę Długą doskoczył do mnie jeden z ludzi, wczepił mi się w mundur i zaczął krzyczeć, że ich zostawiamy. Nic mu nie odpowiedziałem, było to bardzo bolesne" - powiedział Mirosław Kijowicz.

Do ostatecznego szturmu na Starówkę Niemczy ruszyli 1 września, dzień po zniszczeniu powstańczej reduty w Pasażu Simonsa. Wtedy na Starówce przed ostatnimi wejściami do kanałów powstały już długie kolejki oczekujących na ewakuację. W jednej z nich czekała wtedy sanitariuszka Halina Olszewska, pseudonim "Marysia", która pomimo ran o własnych siłach dotarła do włazu na Placu Krasińskich. "Wszyscy jesteśmy przyzwyczajeni do kolejek, w których się stoi" - wspominała po latach. "W tej kolejce wszyscy leżeli. Była to kolejka czekających do włazu. Było tak straszliwie duszno, nie było powietrza, nie było nic widać. Przy czym kanonada nie ustawała i atak nie ustawał także" - powiedziała sanitariuszka.

Prawie wszystkie oddziały powstańcze ewakuowały się ze Starówki kanałami, jedynie grupa dowodzona przez Andrzeja Romockiego "Morro", udając żołnierzy niemieckich, przedostała się do Śródmieścia przez Ogród Saski.

Niemcy wkroczyli na Stare Miasto 2 września 1944 roku. Tego dnia w masowych egzekucjach z rąk SS zginęły tysiące rannych powstańców i cywilów, którzy nie mogli się ewakuować z dzielnicy. Powstanie warszawskie upadło dokładnie miesiąc później, 2 października 1944 roku.

Zupełnie zniszczona wskutek niemieckich ostrzałów Starówka została odbudowana po II wojnie światowej. 2 września 1980 roku warszawskie Stare Miasto zostało wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO.

Zobacz także

2024-12-17, godz. 14:21 Modlitwa i biało-czerwone znicze w rocznicę Grudnia '70 Opozycjoniści z czasów PRL i dyrektor oddziału IPN w poniedziałek na Cmentarzu Centralnym oddali hołd ofiarom Grudnia '70. Podczas robotniczej rewolty w Szczecinie… » więcej 2024-12-16, godz. 14:16 Strzały padły, gdy wydawało się że jest po walce - 43 lata temu w pacyfikacji "Wujka" zginęło 9 górników 43 lata temu, 16 grudnia 1981 r., od kul funkcjonariuszy plutonu specjalnego ZOMO zginęło dziewięciu górników kopalni "Wujek" w Katowicach. Strzały padły… » więcej 2024-12-15, godz. 10:55 Powstaje cyfrowy atlas zbrodni nazistowskich 80 lat po zakończeniu II wojny światowej cyfrowy atlas ma przypominać o miejscach zbrodni nazistowskich w Niemczech. Docelowo w atlasie powinno znaleźć się… » więcej 2024-12-14, godz. 10:50 Katedra Notre Dame w Paryżu - polskie ślady Gromadzili się w niej emigranci Powstania Listopadowego; w latach osiemdziesiątych XX w. odbywały się msze za „Solidarność”; w 2014 r. w pobliżu odsłonięto… » więcej 2024-12-13, godz. 12:03 13 grudnia 1981 r. wprowadzony został stan wojenny. Był bezprawny nawet w świetle PRL-owskiego prawa 43 lata temu, 13 grudnia 1981 r. gen. Wojciech Jaruzelski ogłosił wprowadzenie stanu wojennego. Powołał się na dekret Rady Państwa. Prawnicy i historycy… » więcej 2024-12-13, godz. 12:07 Historyk o stanie wojennym: nigdy nie usłyszałem przekonującej odpowiedzi na pytanie o alternatywny scenariusz wyda… Stan wojenny równał się wycelowaniu pistoletu we własne społeczeństwo. Było to fatalne wydarzenie w polskiej historii, ale nigdy nie usłyszałem przekonującej… » więcej 2024-12-13, godz. 12:09 Sejm: oddajmy hołd wszystkim, którzy w czasie stanu wojennego wykazali się odwagą i determinacją Na stronie Sejmu opublikowano tekst wspominający wydarzenia związane ze stanem wojennym. Oddajmy hołd wszystkim, którzy w tamtych trudnych czasach wykazali… » więcej 2024-12-13, godz. 11:58 Medale dla działaczy opozycji antykomunistycznej Szef Urzędu do Spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych Lech Parell wręczył medale działaczom opozycji antykomunistycznej podczas czwartkowego spotkania… » więcej 2024-12-12, godz. 10:57 Premiera filmu o Solidarności w Nowej Hucie „Dekada Jaruzelskiego – Solidarność walczy” – to tytuł filmu dokumentalnego o działaniach ruchu antykomunistycznego w Nowej Hucie w Krakowie. Premiera… » więcej 2024-12-11, godz. 10:52 30 lat temu umarł generał broni Stanisław Maczek "Żołnierz polski bić się może o wolność wszystkich narodów – umiera tylko dla Polski…". 11 grudnia 1994 r. zmarł w Edynburgu (Szkocja) Stanisław… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »