Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz…
2024-07-13, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego

Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
24 lata temu, 13 lipca 2000 roku, zmarł Jan Karski, prawnik, historyk i dyplomata, podczas II wojny światowej kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, a także świadek Holokaustu. Był autorem pierwszych na świecie, obok rotmistrza Witolda Pileckiego, raportów i relacji opisujących zbrodnie niemieckie w okupowanej przez Niemców Polsce, które przekazane na Zachód stały się też źródłem informacji o zagładzie Żydów.
Właściwie nazywał się Jan Kozielewski, "Karski" był jego pseudonimem przyjętym podczas działalności w ruchu oporu, i pod tym nazwiskiem pozostał później znany światu. Kilkakrotnie jako kurier emisariusz dostarczał rządowi na uchodźstwie meldunki o sytuacji w okupowanym kraju. Misją jego życia było przekazanie informacji o planowej eksterminacji Żydów prowadzonej przez III Rzeszę. W tym celu dotarł w przebraniu do obozu w Izbicy, z którego Niemcy transportowali Żydów na śmierć, a także dwukrotnie wszedł do warszawskiego getta.

Jesienią 1942 roku przedostał się do Londynu. Na podstawie dokumentów przywiezionych przez Karskiego ówczesny minister spraw zagranicznych w rządzie RP w Londynie Edward Raczyński w grudniu 1942 roku przedstawił aliantom szczegółowy raport o Holokauście. W 1943 roku Karski złożył też raport amerykańskiemu prezydentowi Franklinowi Delano Rooseveltowi. Apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów, jednak bezskutecznie. Nikt mu nie uwierzył. "Chciałem uratować miliony, a nie byłem w stanie ocalić jednego człowieka" - mówił po latach.

Po wojnie nie mogąc wrócić do komunistycznej Polski, Jan Karski osiadł w Stanach Zjednoczonych. Wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu na katolickim Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, pisał książki. Jego publikacja o działalności Polskiego Państwa Podziemnego "Tajne państwo: opowieść o polskim Podziemiu", wydana w 1944 w USA, stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków. W Polsce po raz pierwszy ukazała się 55 lat później, w 1999 roku.

W 1995 Jan Karski został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem Orderem Orła Białego, otrzymał także amerykański Medal Eisenhowera. W 1982 roku przyznano mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i honorowe obywatelstwo Izraela.

Polskę odwiedził pięciokrotnie, pierwszy raz w 1974 roku, kolejne wizyty odbywały się po upadku komunizmu.

Zmarł w Waszyngtonie, 13 lipca 2000 roku, w wieku 86 lat. Pośmiertnie został odznaczony Prezydenckim Medalem Wolności - najwyższym odznaczeniem cywilnym Stanów Zjednoczonych. W 2016 - awansowany na stopień generała brygady.

Zobacz także

2024-09-19, godz. 16:11 Orkiestra Polskiego Radia w Warszawie zagra na 10-leciu Muzeum POLIN Orkiestra Polskiego Radia zagra na 10-leciu otwarcia wystawy stałej Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN w Warszawie. Koncert „Mir zenen do. Jesteśmy tutaj”… » więcej 2024-09-19, godz. 11:00 81 lat temu z niemieckiego oflagu w Dössel uciekło niemal 50 polskich żołnierzy 81 lat temu, w nocy z 19 na 20 września 1943 roku, z Oflagu VI B Dössel koło Warburga, podziemnym tunelem, uciekło 47 polskich żołnierzy. Większość z… » więcej 2024-09-19, godz. 09:00 85 lat temu zakończyła się bitwa o Kępę Oksywską w Gdyni 85 lat temu, 19 września 1939 roku, zakończyła się bitwa o Kępę Oksywską w Gdyni. Po kilkunastu dniach obrony w okrążeniu przed przeważającymi siłami… » więcej 2024-09-19, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 19 września » więcej 2024-09-18, godz. 11:00 IV edycja Nagrody im. Grażyny Langowskiej IPN ogłasza nabór zgłoszeń kandydatów do IV edycji Nagrody im. Grażyny Langowskiej w kategorii przyznawanej przez Instytut Pamięci Narodowej – zgłoszenia… » więcej 2024-09-18, godz. 09:00 74 lata temu Polskie Radio po raz pierwszy nadało audycję Muzyka i Aktualności 74 lata temu - 18 września 1950 roku - Polskie Radio po raz pierwszy nadało audycję "Muzyka i Aktualności". Był to pierwszy w Polskim Radiu nowoczesny magazyn… » więcej 2024-09-18, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 18 września » więcej 2024-09-17, godz. 13:00 80 lat temu rozpoczęła się operacja Market Garden 80 lat temu, 17 września 1944 roku, rozpoczęła się operacja Market Garden przeprowadzona przez aliantów pod Arnhem w Holandii z udziałem polskich żołnierzy… » więcej 2024-09-17, godz. 12:00 85 lat temu utworzono konspiracyjną Tajną Organizację Wojskową 85 lat temu, 17 września 1939 roku, w dniu napaści Związku Sowieckiego na Polskę, w Stanisławowie utworzono Tajną Organizację Wojskową. Była to konspiracyjna… » więcej 2024-09-17, godz. 11:00 Dziś przypada Dzień Sybiraka 17 września - w rocznicę sowieckiej agresji na Polskę w 1939 roku - przypada Dzień Sybiraka. Został ustanowiony przez Sejm w 2013 roku, by oddać hołd wszystkim… » więcej
1920212223
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »