Radio Opole » Aktualności historyczne » Aktualności historyczne » 24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz…
2024-07-13, 11:00 Autor: IAR/E.Porycka/K.Koziełł/dok.

24 lata temu zmarł Jan Karski, kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego

Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
Jan Karski i generał Collin Powell podczas uroczystości otwarcia Muzeum Holocaustu w Waszyngtonie (1993) [domena publiczna]
24 lata temu, 13 lipca 2000 roku, zmarł Jan Karski, prawnik, historyk i dyplomata, podczas II wojny światowej kurier i emisariusz Polskiego Państwa Podziemnego, a także świadek Holokaustu. Był autorem pierwszych na świecie, obok rotmistrza Witolda Pileckiego, raportów i relacji opisujących zbrodnie niemieckie w okupowanej przez Niemców Polsce, które przekazane na Zachód stały się też źródłem informacji o zagładzie Żydów.
Właściwie nazywał się Jan Kozielewski, "Karski" był jego pseudonimem przyjętym podczas działalności w ruchu oporu, i pod tym nazwiskiem pozostał później znany światu. Kilkakrotnie jako kurier emisariusz dostarczał rządowi na uchodźstwie meldunki o sytuacji w okupowanym kraju. Misją jego życia było przekazanie informacji o planowej eksterminacji Żydów prowadzonej przez III Rzeszę. W tym celu dotarł w przebraniu do obozu w Izbicy, z którego Niemcy transportowali Żydów na śmierć, a także dwukrotnie wszedł do warszawskiego getta.

Jesienią 1942 roku przedostał się do Londynu. Na podstawie dokumentów przywiezionych przez Karskiego ówczesny minister spraw zagranicznych w rządzie RP w Londynie Edward Raczyński w grudniu 1942 roku przedstawił aliantom szczegółowy raport o Holokauście. W 1943 roku Karski złożył też raport amerykańskiemu prezydentowi Franklinowi Delano Rooseveltowi. Apelował do przedstawicieli najwyższych władz alianckich o ratunek dla Żydów, jednak bezskutecznie. Nikt mu nie uwierzył. "Chciałem uratować miliony, a nie byłem w stanie ocalić jednego człowieka" - mówił po latach.

Po wojnie nie mogąc wrócić do komunistycznej Polski, Jan Karski osiadł w Stanach Zjednoczonych. Wykładał stosunki międzynarodowe i teorię komunizmu na katolickim Uniwersytecie Georgetown w Waszyngtonie, pisał książki. Jego publikacja o działalności Polskiego Państwa Podziemnego "Tajne państwo: opowieść o polskim Podziemiu", wydana w 1944 w USA, stała się wkrótce bestsellerem i została przetłumaczona na wiele języków. W Polsce po raz pierwszy ukazała się 55 lat później, w 1999 roku.

W 1995 Jan Karski został uhonorowany najwyższym polskim odznaczeniem Orderem Orła Białego, otrzymał także amerykański Medal Eisenhowera. W 1982 roku przyznano mu tytuł Sprawiedliwy wśród Narodów Świata i honorowe obywatelstwo Izraela.

Polskę odwiedził pięciokrotnie, pierwszy raz w 1974 roku, kolejne wizyty odbywały się po upadku komunizmu.

Zmarł w Waszyngtonie, 13 lipca 2000 roku, w wieku 86 lat. Pośmiertnie został odznaczony Prezydenckim Medalem Wolności - najwyższym odznaczeniem cywilnym Stanów Zjednoczonych. W 2016 - awansowany na stopień generała brygady.

Zobacz także

2024-08-11, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 11 sierpnia » więcej 2024-08-10, godz. 11:00 Opaski powstańcze przekazane do Muzeum Powstania Warszawskiego Oryginalne powstańcze opaski trafiły do Muzeum Powstania Warszawskiego. Należały do Juliusza Lecha Zbyszyńskiego pseudonim Zbyszek oraz Jadwigi Ireny Zbyszyńskiej-Grzybowskiej… » więcej 2024-08-10, godz. 09:00 103 lata temu urodził się Bohdan Tomaszewski, wybitny dziennikarz sportowy i publicysta 103 lata temu, 10 sierpnia 1921 roku, urodził się Bohdan Tomaszewski, wybitny dziennikarz i komentator sportowy, publicysta, autor książek i scenariuszy filmowych… » więcej 2024-08-10, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 10 sierpnia » więcej 2024-08-09, godz. 15:00 Major Jakub Tomaszewski „Tomek” o akcji powstańczej odbicia niemieckiego pociągu na Woli Na warszawskiej Woli przy Cmentarzu Powązkowskim upamiętniono żołnierzy Kompanii „Maciek” Batalionu „Zośka” poległych 80 lat temu podczas nieudanego… » więcej 2024-08-09, godz. 13:00 79. rocznica zrzucenia bomby atomowej na Nagasaki 79 lat temu, 9 sierpnia 1945 roku, Amerykanie zrzucili bombę atomową na Nagasaki, trzy dni po ataku jądrowym na Hiroszimę. Były to jedyne w historii przypadki… » więcej 2024-08-09, godz. 11:00 160 lat temu urodził się Roman Dmowski, polityk i publicysta 160 lat temu, 9 sierpnia 1864 roku, urodził się Roman Dmowski, jeden z "ojców" niepodległości Polski, zaliczany do grona najwybitniejszych, a zarazem najbardziej… » więcej 2024-08-09, godz. 09:00 Przed gmachem MHP pojawi się wystawa poświęcona bohaterom powstania styczniowego Przed gmachem Muzeum Historii Polski na warszawskiej Cytadeli pojawi się wystawa poświęcona bohaterom powstania styczniowego - "Powstali 1863-64". Plenerowa… » więcej 2024-08-09, godz. 01:00 Kalendarium historyczne 9 sierpnia » więcej 2024-08-08, godz. 15:00 Wystawa "Powstańcy Warszawscy odbudowali Warszawę" Sylwetki 60 architektów, budowniczych i plastyków przedstawia wystawa "Powstańcy Warszawscy odbudowali Warszawę". Jej autor, prezes Stowarzyszenia Pamięci… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »