Radio Opole » Z historycznego punktu widzenia » Felietony » Powstanie z szansami
2022-11-27, 08:20 Autor: Bolesław Bezeg

Powstanie z szansami

Wojciech Kossak: Noc Listopadowa
Wojciech Kossak: Noc Listopadowa
Pojutrze przypada 192 rocznica wybuchu powstania listopadowego. Jak często, także i w temacie tego powstania powszechne wyobrażenia odbiegają od rzeczywistości.
Z Historycznego Punktu Widzenia 27 listopada 2022
Zacząć trzeba od tego, że potrzeba walki o niepodległość w roku 1830 nie była odczuciem w Królestwie Polskim powszechnym. Według wielu jego obywateli Królestwo Polskie pod władzą carskiego namiestnika było nawet czymś więcej niż utworzone przez Napoleona Księstwo Warszawskie. Bo po pierwsze nazywało się królestwem, po drugie posiadało króla, którym był rosyjski car.

A trzeba sobie uczciwie powiedzieć, że zarówno posiadanie za króla cudzoziemca, jak i instytucja unii personalnej nie były dla ówczesnych Polaków czymś nowym i niezwykłym. Przeciwnie, ówczesna sytuacja formalnie nie różniła się niczym od czasów gdy na polskim tronie zasiadali królowie Saksonii August II Mocny i August III Sas. Za ich czasów niczym niezwykłym nie było stacjonowanie w Polsce oddziałów saskich, więc gdy naszym królem był car Rosji, przebywanie rosyjskich oddziałów na terenie Królestwa Polskiego także nie było wyjątkowe.

W dodatku Królestwo Polskie miało stosunkowo dużą i silną własną armię, a stacjonujące tu oddziały rosyjskie były stosunkowo słabe. Tym co łączyło Królestwo Polskie z Rosją była konstytucja w myśl której każdy rosyjski imperator był równocześnie polskim królem.

Poza tym władze administracyjne, sądownicze, Sejm i rząd pozostawały suwerenne.    Tak więc formalnie Królestwo Polskie w zasadzie było krajem niepodległym nie mniej niż za rządów np. Zygmunta III Wazy.

A jednak podskórnie istniały napięcia, które ze względu na coś co podobno nie istnieje czyli nasz charakter narodowy, musiało się skończyć wybuchem.

Ogólnie rzecz ujmując powstanie listopadowe było nieuniknione, bo car nie przestrzegał konstytucji Królestwa Polskiego. W roku 1919 car Aleksander I ustanawiając instytucję cenzury prewencyjnej zniósł w Królestwie wolność prasy.

W roku 1821 zakazano publicznych zgromadzeń i działalności masonerii, która w tym okresie stała się dla Polaków parawanem dla myśli i działalności patriotycznej. W roku 1822 uwięziony został przywódca wolnomularstwa narodowego major Walerian Łukasiński, który do końca życia czyli przez 46 kolejnych lat nie wyszedł już z więzienia.

Do Warszawy docierały też wieści o okrucieństwie carskiej policji wobec Polaków w tzw. prowincjach zabranych czyli tej części dawnej Rzeczpospolitej, które nie weszły w skład Królestwa Polskiego ale pozostawały integralną częścią rosyjskiego imperium.

W roku 1823 rosyjska policja wykryła tam szereg spisków i organizacji, które okrutnie spacyfikowano.

W tym okresie toczyły się także wypadki uwiecznione przez Adama Mickiewicza w III części „Dziadów”. Szef policji w okręgu wileńskim Mikołaj Nowosilcow aby przypodobać się carowi swoją skutecznością wyolbrzymił samokształceniowe uczniowskie koła filomatów i filaretów do rozmiarów niebezpiecznych spisków i okrutnie rozprawił się z ich uczestnikami.

Aresztowanych torturowano, a następnie wywieziono na Syberię. W tej sytuacji jasnym stało się, że car Mikołaj I nie zamierza wywiązać się ze zobowiązań zawartych w końcowym akcie Kongresu Wiedeńskiego, mówiących iż Rosja w dalszej perspektywie odda Królestwu Polskiemu owe zabrane prowincje.

Kolejnym krokiem przeciwko polskiej suwerenności było wprowadzenie dekretem królewskim czyli carskim tajności obrad Sejmu. Pozwalało to carskim urzędnikom bez skrępowania narzucać swoją wolę owej już tylko fasadzie polskiej wolności.

W roku 1827 aresztowano szereg działaczy Towarzystwa Patriotycznego, które ośmielało się domagać przestrzegania konstytucji z 1815 roku.

Do wzmożenia powstańczych nastrojów przyczyniła się jeszcze jedna okoliczność. Latem 1830 roku we Francji i Belgii wybuchły rewolucje. W myśl ustaleń tzw. Świętego Przymierza Rosja szykowała się do wysłania na zachód korpusu dla pacyfikacji tych rewolucji.

Główną część tego korpusu stanowić miała armia Królestwa Polskiego, a Polakom nie uśmiechało się przecież tłumienie wolnościowych zrywów w innych krajach.

23 listopada 1830 roku członkowie działającego w warszawskiej szkole oficerskiej tajnego sprzysiężenia podchorążych otrzymali informację, że policja wpadła na ich trop i przygotowuje się do aresztowania spiskowców. 28 listopada dotarła do Warszawy wiadomość, że w Wielkiej Brytanii upadł prorosyjski rząd księcia Wellingtona co uznano za okoliczność sprzyjającą wybuchowi powstania.

29 listopada o godz. 18 podchorążowie ruszyli na Belweder aby zabić carskiego namiestnika Wielkiego Księcia Konstantego, ten jednak zdołał uciec. Ruszyli więc w miasto w poszukiwaniu przywódcy powstania. Po drodze spotkali kolejno sześciu generałów.

Wszyscy oni byli weteranami wojen napoleońskich i wszyscy oni odmówili udziału w awanturze za co zostali na miejscu na oczach rodzin rozstrzelani. Losy powstania wisiały na włosku do momentu gdy do podchorążych przyłączyła się uboga ludność Warszawy. 15 tysięczny tłum ruszył na Arsenał a następnie na wierne carowi oddziały. Rewolta się rozlała.

Przywódca spisku podchorążych początkowo porucznik a pod koniec powstania pułkownik Piotr Wysocki spędził 26 lat na katordze przykuty do taczki w syberyjskich kopalniach. Po powrocie do Polski otrzymał zakaz zbliżania się do Warszawy. Resztę życia spędził w Warce w domu kupionym dla niego ze społecznych składek.

Jest patronem 10 Opolskiej Brygady Logistycznej.

Zobacz także

2022-12-18, godz. 08:20 Myśl o powstaniu 367 lata temu, 18 grudnia 1655 roku przebywający w Opolu król polski Jan Kazimierz wyruszył w drogę powrotną do Polski z zamiarem wzbudzenia ogólnonarodowego… » więcej 2022-12-17, godz. 07:20 Beethoven w Głogówku 252 lata temu 17 grudnia 1770 roku urodził się wybitny niemiecki kompozytor i bywalec dworów Opolszczyzny Ludwig van Beethoven. » więcej 2022-12-11, godz. 08:20 Legionista, powstaniec i radiowiec Dziś przypada 60 rocznica śmierci polskiego działacza kulturalnego i powstańca śląskiego Romana Horoszkiewicza. » więcej 2022-12-10, godz. 07:20 Jak we Florencji 670 lat temu – późną jesienią 1352 roku ukończona została budowa pierwszego murowanego Ratusza w Opolu. Gotycka budowla wzniesiona została w miejscu… » więcej 2022-12-04, godz. 08:20 Trzecia wojna śląska Jutro przypada 265 rocznica bitwy pod Lutynią. 5 grudnia 1757 roku podczas tzw. wojny siedmioletniej pod Lutynią niedaleko Środy Śląskiej stoczona została… » więcej 2022-12-03, godz. 07:20 Pierwszy hołd krzyżacki Przedwczoraj minęła 553 rocznica złożenia przez wielkiego mistrza krzyżaków pierwszego hołdu polskiemu królowi. » więcej 2022-11-26, godz. 07:20 Ksiądz Reginek z Dobrzenia W. Przedwczoraj minęła 143 rocznica urodzin śląskiego polityka i polskiego działacza plebiscytowego Jana Reginka. » więcej 2022-11-20, godz. 08:20 Upadek insurekcji Kilka dni temu obchodziliśmy 228 rocznicę upadku insurekcji kościuszkowskiej. » więcej 2022-11-19, godz. 07:20 Komunalne zwycięstwo 103 lata temu w efekcie rewolucji listopadowej, która miała miejsce w Niemczech w r. 1918, odbyły się wybory samorządowe. Choć początkowo zarządzono je… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »