7 września skapitulowała załoga polskiej składnicy tranzytowej na Westerplatte w Gdańsku. Tego samego dnia pierwsze niemieckie czołgi zaobserwowano na przedpolach Warszawy. Dzień wcześniej nacierające ze Słowacji niemieckie wojska zajęły Kraków. Bitwa graniczna na całej długości granic była już przegrana. Jednak nie oznaczało to jeszcze przegranej wojny.

Na północ od głównej rubieży jaką posuwały się nacierające ze Śląska niemieckie armie znajdowało się jeszcze około 300 tysięcy zdolnych do walki polskich żołnierzy. Na dodatek posiadali oni kilka dających im przewagę atutów. Pierwszym z nich było przekonanie dowództwa nacierającej na kierunku Łódź – Warszawa niemieckiej 8 armii, że w bitwie granicznej wojska armii Poznań zostały całkowicie rozbite. Dzięki temu jej dowódca generał Blaskowitz ochoczo stanął do wyścigu z niemieckimi armiami atakującymi z północy i południa o to kto pierwszy zajmie Warszawę.

Wydawało się, że po rozbiciu polskich wojsk na granicach wystarczy docisnąć gaz w czołgach aby zdobyć stolicę Polski. Pędzący w kierunku Warszawy dowódcy poszczególnych dywizji nadmiernie rozciągnęli swoje kolumny i zaniechali ubezpieczania skrzydeł.

Jednak największym atutem armii Poznań był jej dowódca generał Tadeusz Kutrzeba. Żołnierz z inicjatywą i charakterem. Gdy zorientował się, że Niemcy o nim zapomnieli opracował plan największej polskiej operacji zaczepnej w tej wojnie. W akcji tej miało wziąć udział ponad 300 tysięcy polskich żołnierzy.

Już pod koniec pierwszego tygodnia wojny generał Kutrzeba zwrócił się do naczelnego wodza o oddanie mu do dyspozycji sił wycofującej się z Kujaw na południe armii Pomorze i armii Łódź, która już zdążyła się wycofać na przedpola stolicy. Nie wiadomo czym zajęty marszałek Śmigły-Rydz dał zgodę na podporządkowanie Kutrzebie Armii Pomorze dopiero po dwóch dniach, a decyzję o użyciu w operacji armii Łódź pozostawił jej dowódcy generałowi Juliuszowi Rómlowi.

Ten ostatni zdążył już zająć dogodne pozycje w granicach Warszawy i nie zamierzał przychodzić z pomocą generałowi Kutrzebie. Osobiście jestem przekonany, że ta właśnie okoliczność zadecydowała o polskiej klęsce w bitwie nad Bzurą.

Ostatecznie generał Kutrzeba w momencie rozpoczęcia operacji dysponował jedynie 225 tysiącami żołnierzy, z którymi zaatakował odsłoniętą flankę niemieckiej 8 armii. I tu większość naszych Słuchaczy będzie zaskoczona, bo o bitwie nad Bzurą każdy słyszał, ale jak ona przebiegała wie mało kto.

W ciągu minionych 70 lat niemal nie mówiło się o tym, że przez sześć kolejnych dni od 9 do 15 września 1939 roku Polacy byli w natarciu i gonili umykające niemieckie dywizje. W tych dniach Polacy odzyskali Łęczycę, Stryków Uniejów, Ozorków i kilkadziesiąt mniejszych miejscowości, zniszczyli 50 niemieckich czołgów, zabili 8 tysięcy niemieckich żołnierzy a dalszych 4 tysiące wzięli do niewoli.

Aż pięciu dni potrzebowali Niemcy, żeby ściągnąć w rejon bitwy nad Bzurą dodatkowych 250 tysięcy żołnierzy i kilkaset czołgów. Do zatrzymania polskiego natarcia Niemcy użyli 430 tysięcy żołnierzy. W obliczu ponad dwukrotnej przewagi liczebnej wroga oraz zmasowanych ataków lotniczych, 15 września polskie armie dokonały zwrotu w kierunku wschodnim i ruszyły do puszczy Kampinoskiej, aby przez nią przedostać się do Warszawy.

Gdybyż choć wtedy generał Juliusz Rómel wyściubił nos z Warszawy i wyszedł Kutrzebie na spotkanie zapewne armia Poznań nie uległaby rozbiciu. Ostatecznie z ponad 200 tysięcy żołnierzy Kutrzeby, do Warszawy dotarło tylko 50 tysięcy. 15 tysięcy zginęło, dalszych 50 tysięcy odniosło rany, a 100 tysięcy dostało się do niewoli.

Nie lubię gdybania, ale szereg dowódczych zaniedbań w opisywanej tu historii aż się prosi o krytyczne wnioski. Gdyby naczelny wódz nie zwlekał z decyzją o podporządkowaniu generałowi Kutrzebie sąsiednich armii ale pozwolił mu działać choć o trzy dni szybciej i gdyby generał Rómel ruszył z Warszawy armię Łódź na pomoc walczącym nad Bzurą, wynik tej bitwy mógł być zupełnie inny.   

Co byłoby dalej? Zapewne polskie armie w jako takim porządku niepokojone tylko przez niemieckie lotnictwo wycofały by się za Wisłę i w oparciu o twierdzę Modlin, Warszawę oraz składy amunicji w Dęblinie stworzyłyby zgrupowanie zdolne walczyć jeszcze przez dłuższy czas.

Trzeba pamiętać że na początku października 1939 roku niemieckie zapasy paliwa były na wyczerpaniu. Niemcy stracili w Polsce blisko 1000 czołgów, 600 samolotów i prawie 50 tysięcy rannych i zabitych. Do tak wysokich strat niemiecka armia nie była przygotowana.

Planowany na październik atak na Francję Hitler musiał odroczyć aż na osiem miesięcy. No i jeszcze kwestia sowiecka. Gdyby Niemcy nie zdołali w ciągu dwóch tygodni złamać oporu większości polskich wojsk, być może Stalin w ogóle nie zdecydowałby się na wkroczenie do Polski, a historia II wojny światowej potoczyłaby się zupełnie inaczej.

Gdyby, gdyby, gdyby. Historii niestety nie da się zmienić, ale można z niej wyciągać wnioski. Oby trafne.