Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-02-13, 08:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

1241 - Podczas najazdu na ziemie polskie oddziały tatarskie spaliły Sandomierz.

1511 - Albrecht Hohenzollern został wielkim mistrzem zakonu krzyżackiego.

1571 - Zmarł Benvenuto Cellini, włoski złotnik i rzeźbiarz, przedstawiciel manieryzmu.

1689 - Brytyjska Izba Gmin ogłosiła Deklarację Praw, na mocy, której zdetronizowano króla Jakuba II, a mieszczaństwo uznano za klasę rządzącą w Anglii.

1705 - Urodziła się księżna Franciszka Urszula Radziwiłłowa, pierwsza polska dramatopisarka, okresu baroku, tłumaczka fars i komedii Moliera, autorka 16 utworów scenicznych, drukowanych w 1754 roku.

1709 - Szkocki żeglarz i korsarz Alexander Selkirk, wysadzony sam na brzeg przez załogę i kapitana statku, na którym pływał, po przeszło czterech latach samotnego życia został zabrany z wyspy Juan Fernandez. Podczas pobytu na wyspie dwukrotnie przy brzegu kotwiczyły obce okręty. Były to jednak jednostki hiszpańskie, więc Selkirk, jako Szkot i korsarz nie mógł liczyć na żadną pomoc z ich strony. Aby uniknąć pojmania rozbitek ukrywał się w różnych częściach wyspy. Ostatecznie został odnaleziony i uratowany przez dwa angielskie statki. Jego przygody zainspirowały Daniela Defoe do napisania powieści o Robinsonie Crusoe.

1769 - Urodził się Iwan Kryłow, rosyjski poeta satyryczny, autor ponad 200 bajek i komedii obyczajowych, łączących ostrą krytykę społeczno-polityczną z oświeceniowym racjonalizmem i mądrością ludową.

1834 - Adam Mickiewicz zakończył pracę nad "Panem Tadeuszem". Ta epopeja narodowa z elementami gawędy szlacheckiej powstała w latach 1832-1834 w Paryżu. Składa się z dwunastu ksiąg pisanych wierszem. Rękopis dzieła Mickiewicza od 1999 znajduje się w zbiorach Zakładu Narodowego imienia Ossolińskich we Wrocławiu.

1857 - Założono Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk.

1873 - Urodził się Fiodor Szalapin, rosyjski śpiewak, obok Enrico Caruso najwybitniejszy śpiewak przełomu XIX i XX wieku, łączący walory głosowe ze zdolnościami aktorskimi.

1874 - Urodził się Mikołaj Korotkow, rosyjski chirurg. Na początku XX wieku zmodyfikował metodę pomiaru ciśnienia tętniczego metodą Riva-Rocciego, dodając do sfigmomanometru słuchawki lekarskie, aby osłuchiwać tętno na tętnicy.

1883 - Zmarł Richard Wagner, niemiecki kompozytor, poeta i teoretyk sztuki, okresu romantyzmu.

1883 - Urodził się Jewgienij Wachtangow, rosyjski aktor i reżyser teatralny, twórca stylu zwanego fantastycznym realizmem, operującego satyrą i groteską. Jego najważniejsze przedstawienie "Księżniczka Turandot” było grane od 1922 do 1940 roku.

140 rocznica 1891 - W Londynie doszło do ostatniego z morderstw przypisywanych Kubie Rozpruwaczowi. Od 1988 roku w okolicach Whitechapel zamordowano 11 osób. Nie ma 100-procentowej pewności, co do ich ewentualnego związku, jednakże pięć z nich, tak zwaną "kanoniczną piątkę”, powszechnie uznaje się za popełnione przez seryjnego mordercę, zwanego Kubą Rozpruwaczem. Jego tożsamość do tej pory pozostaje niewyjaśniona.

1895 - Francuscy bracia Lumiere, August Marie Louis i Louis Jean, opatentowali kinematograf i kamerę, oparte na skokowym przesuwie taśmy za pomocą chwytaka, a 28 grudnia tego samego roku zorganizowali pierwszy publiczny pokaz filmowy.

1903 - Urodził się Georges Simenon, belgijski pisarz, tworzący w języku francuskim. Autor popularnych powieści kryminalnych - cyklu o komisarzu Maigret i psychologiczno-obyczajowych, a także pamiętników i opowiadań, których napisał ponad 450.

1910 - Urodził się William Shockley, amerykański fizyk, profesor uniwersytetu w Stanford i członek Narodowej Akademii Nauk w Waszyngtonie. Laureat Nagrody Nobla w 1956 roku, w dziedzinie fizyki, za badanie półprzewodników, w szczególności za wynalezienie i udoskonalenie tranzystora ostrzowego.

1914 - Urodził się Tadeusz Sawicz, pilot myśliwski, uczestnik kampanii polskiej 1939 roku i Bitwy o Anglię, w czasie, której walczył w 303. Dywizjonie Myśliwskim.

1917 - W paryskim hotelu "Elysees" aresztowano holenderską tancerkę Matę Hari, właściwe nazwisko Margaretha Gertruida Zelle, podejrzaną o szpiegostwo na rzecz Niemiec. Jej działalność miała być przyczyną śmierci tysięcy żołnierzy na frontach I wojny światowej. Została uznana za winną i rozstrzelana 15 października 1917 roku.

1923 - Urodził się Adam Kilian, scenograf i grafik, twórca licznych scenografii w teatrach warszawskich - Klasycznym i Polskim, przez wiele lat kierownik plastyczny stołecznego Teatru Lalka, współpracownik tygodnika dla dzieci "Płomyczek". Był również ilustratorem książek i autorem plakatów.

1923 - Urodził się Chuck Yeager, amerykański generał, as myśliwski z czasów II wojny światowej, pilot doświadczalny, uczestnik wojny w Wietnamie. 14 października 1947 roku, jako pierwszy przekroczył barierę dźwięku.

1926 - Zmarł Edmund Dalbor, duchowny katolicki, arcybiskup metropolita gnieźnieński i poznański, pierwszy prymas Polski po odzyskaniu niepodległości w latach 1915-1926, kardynał prezbiter od 1919.

1931 - Urodziła się Krystyna Strużyna, pisarka i działaczka śląska. Pracowała na rzecz porozumienia między Polakami, Niemcami i Ślązakami.

1933 - Urodził się Constantin Costa-Gavras, francuski scenarzysta i reżyser filmowy, pochodzenia greckiego. Autor między innymi filmów: "Ostre cięcia", "Miejski obłęd" czy "Przedział morderców".

1933 - Urodziła się Kim Novak, amerykańska aktorka. Zagrała między innymi w filmach: "Piknik”, "Urocza gospodyni”, "W środku nocy”. W 1958 roku wystąpiła z Jamesem Stewartem w swoim najlepszym filmie, arcydziele Alfreda Hitchcocka "Zawrót głowy".

1937 - Urodziła się Anna Malewicz-Madey, śpiewaczka operowa. Podczas wieloletniej pracy w Teatrze Wielkim w Warszawie, w latach 1959 -1994, zaśpiewała ponad 30 partii wokalnych, w 1600 spektaklach - od dzieł barokowych po opery współczesne, oratoria, kantaty oraz pieśni.

1944 - Oddział UPA zaatakował polskich mieszkańców wsi Łanowce na Podolu. Jak podawali świadkowie - osiedle Szlachta, będące częścią Łanowiec, zostało otoczone przez UPA. Zabijano głównie siekierami i bagnetami, a do uciekających strzelano. Po zakończonej akcji większość domów została spalona. Zginęło ponad 50 Polaków.

1945 - W reakcji na wyniki konferencji w Jałcie Rząd RP na uchodźstwie wydał oświadczenie, w którym stwierdzał: "decyzje Konferencji Trzech dotyczące Polski nie mogą być uznane przez Rząd Polski i nie mogą obowiązywać Narodu Polskiego. Oderwanie od Polski wschodniej połowy jej terytorium przez narzucenie tak zwanej linii Curzona, jako granicy polsko-sowieckiej Naród Polski przyjmie, jako nowy rozbiór Polski, tym razem dokonany przez sojuszników Polski".

1945 - Zwycięstwem Armii Czerwonej zakończyło się dwutygodniowe oblężenie Budapesztu, trwające od 29 grudnia 1944 roku.

1945 - Rozpoczęły się dwudniowe naloty dywanowe alianckiego lotnictwa na Drezno. Zginęło około 25 tysięcy ludzi.

1950 - Urodził się Peter Gabriel, angielski muzyk, w latach 1967-1975 był wokalistą i liderem grupy Genesis, potem poświęcił się karierze solowej.

1954 - Urodził się Paweł Sztompke, dziennikarz i recenzent muzyczny związany z Programem I i III Polskiego Radia. Od ponad 30 lat prowadzi audycje między innymi na temat muzyki filmowej: "Filmowa Tonacja Trójki”, "Muzyka Kina”, "Muzyczna Jedynka”, "Smaki polskie”, "Tylko bez polityki, proszę”, "Muzyka nocą”.

1956 - Zmarł Jan Łukasiewicz, filozof, logik i matematyk, profesor Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie, członek Polskiej Akademii Umiejętności, profesor Królewskiej Akademii Nauk w Dublinie.

1956 - Urodził się Janis Kuros, grecki ultramaratończyk. Jest rekordzistą świata w wielu biegach na odległość oraz czas. Za swój sekret uważa stwierdzenie: "Gdy inni są zmęczeni, poddają się. Ja nie. Mój umysł przejmuje władzę nad ciałem. Mówię mu (ciału), że nie jest zmęczone, i ono słucha".

1963 - Zmarł Bolesław Hryniewiecki, botanik, historyk botaniki, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i członek Polskiej Akademii Umiejętności, a od 1951 roku Polskiej Akademii Nauk, dyrektor Ogrodu Botanicznego w Warszawie. Przyczynił się do utworzenia parków narodowych: tatrzańskiego i świętokrzyskiego.

1965 - Zmarł Aleksander Polus, bokser. W 1937 roku w Mediolanie zdobył pierwszy w historii polskiego pięściarstwa tytułu mistrza Europy.

1969 - Na emigracji w Londynie zmarł Kazimierz Wierzyński, poeta i eseista.

1978 - Premiera filmu wojennego "Akcja pod Arsenałem" w reżyserii Jana Łomnickiego. Powstał na motywach książki Aleksandra Kamińskiego "Kamienie na szaniec".

1980 - Zmarł Marian Rejewski, matematyk i kryptolog. W 1932 roku, wraz z Jerzym Różyckim i Henrykiem Zygalskim, złamał szyfr Enigmy, najważniejszej maszyny szyfrującej, używanej przez hitlerowskie Niemcy. Sukces ten umożliwił odczytywanie przez Brytyjczyków zaszyfrowanej korespondencji niemieckiej podczas II wojny światowej.

1981 - Zmarł Wacław Kuchar, wszechstronny sportowiec okresu międzywojennego, między innymi piłkarz, hokeista, lekkoatleta i łyżwiarz. Łącznie odnosił sukcesy w dziewięciu dyscyplinach.

1981 - W Bydgoszczy powołano Krajową Komisję Porozumiewawczą NSZZ Rolników Indywidualnych "Solidarność". Na czele prezydium stanął Witold Hatka, późniejszy poseł Polskiego Stronnictwa Ludowego.

1982 - W stanie wojennym w kraju nasilały się represje i dochodziło do starć między milicją a protestującymi przeciwko obostrzeniom. W Poznaniu zatrzymano 194 osoby. Jeden z demonstrantów - Wojciech Cieślewicz - w wyniku odniesionych obrażeń zmarł.

1996 - W Nepalu wybuchła zbrojna rebelia maoistów w celu obalenia monarchii i wprowadzenia na jej miejsce ustroju komunistycznego. Trwała do listopada 2006 roku. Rebelianci w chwili zakończenia działań wojennych kontrolowali znaczną część terenów wiejskich kraju.

1997 - Zmarł Zbigniew Raplewski, reżyser i operator filmów dokumentalnych, przez 37 lat związany z Wytwórnią Filmów Dokumentalnych w Warszawie. Zrealizował zdjęcia do około 850 tematów "Polskiej Kroniki Filmowej". Urodził się 18 czerwca 1922 roku.

1998 - Fabryka Samochodów Ciężarowych w Lublinie zakończyła produkcję samochodu dostawczego "Żuk". Łącznie z fabryki wyjechało 587 tysięcy egzemplarzy tego auta.

2004 - W wypadku samochodowym, na przejeździe kolejowym w Rzeszowie, zginął Janusz Kulig, kierowca rajdowy, trzykrotny mistrz Polski, wicemistrz Europy w 2002 roku.

2004 - Zmarł Stanisław Ryniak, pierwszy zarejestrowany więzień Auschwitz - numer 31. Do niemieckiego obozu zagłady został przywieziony 14 czerwca 1940 roku w pierwszym transporcie. Trafiło tam wówczas 728 więźniów politycznych z Tarnowa. Wytatuowano im numery od 31 do 758. Numery od 1 do 30 dostali wcześniej niemieccy więźniowie kryminalni z obozu koncentracyjnego Sachsenhausen na terenie III Rzeszy, przeniesieni do Auschwitz celem pełnienia w obozie ról funkcyjnych - blokowych i kapo.

2004 - Zmarła Irena Orska, aktorka, znana między innymi z ról w filmach "Wspólny pokój", "Rozwodów nie będzie", Sanatorium pod klepsydrą". Urodziła się 12 października 1913 lub 1915 roku.

2004 - W Dosze w Katarze w zamachu bombowym przeprowadzonym przez dwóch agentów rosyjskiej Federalnej Służby Bezpieczeństwa zginął były prezydent Czeczenii Zelimchan Jandarbijew.

2005 - Zmarła siostra Łucja dos Santos, zakonnica portugalska, ostatnia z trojga dzieci, którym objawiła się Matka Boża w Fatimie. Służebnica Boża Kościoła katolickiego. Po jej śmierci w Portugalii ogłoszono żałobę narodową. Urodziła się 22 marca 1907 roku.

2006 - Zmarł Peter Frederick Strawson, brytyjski filozof, profesor Oksfordu. Jego badania koncentrowały się głównie wokół metafizyki, uprawianej z pozycji filozofii analitycznej i namysłu nad językiem potocznym. W dużej mierze współczesna filozofia analityczna zawdzięcza mu rehabilitację metafizyki, jako dyscypliny filozoficznej.

2008 - Zmarł Henri Salvador, francuski piosenkarz i kompozytor jazzowy, pionier rock and rolla we Francji. W 1956 roku nagrał pierwszy francuski utwór rock and rollowy, do którego tekst napisał znany poeta Boris Vian. Urodził się 18 lipca 1917 roku. 15 rocznica

2009 - Sejm RP powołał komisję śledczą do zbadania okoliczności porwania i zabójstwa Krzysztofa Olewnika oraz nieprawidłowości działania organów wymiaru sprawiedliwości. Syn płockiego przedsiębiorcy został uprowadzony w nocy z 26 na 27 października 2001 roku, po czym zamordowany 5 września 2003, mimo przekazania porywaczom okupu.

2010 - Podczas XXI Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Vancouver Adam Małysz zdobył srebrny medal w konkursie na normalnej skoczni.

2012 - Z Centrum Kosmicznego w Gujanie Francuskiej został wystrzelony pierwszy polski sztuczny satelita PW-Sat. Zadaniem PW-Sat było przetestowanie elastycznych ogniw fotowoltaicznych i sprawdzenie systemu deorbitacji, który jest jednym z pomysłów na strącenie z orbity nieaktywnych satelitów, co zmniejszy zagrożenie ze strony groźnych kosmicznych śmieci. Misja zakończyła się niepowodzeniem.

2014 - Zmarł Janusz Stanny, grafik, rysownik i plakacista, profesor na Wydziale Grafiki Akademii Sztuk Pięknych w Warszawie. Mistrz polskiej ilustracji książkowej - twórca ponad 200 ilustracji do książek, w większości dla dzieci, między innymi do "Pana Tadeusza", Biblii, "Bajek" La Fontaine’a, "Don Kichota" i "Baśni" Andersena.

2014 - Zmarł Edward Żebrowski, właściwie Edward Bernstein, reżyser, scenarzysta i aktor. Twórca filmów dokumentalnych i fabularnych: "Szpital przemienienia”, "Ocalenie”, "Dzień listopadowy”, "W biały dzień”. W młodości trenował boks i wędrował po Polsce w towarzystwie Marka Hłaski, który uwiecznił go w książce "Piękni dwudziestoletni".

2014 - Podczas XXII Zimowych Igrzysk Olimpijskich w Soczi Justyna Kowalczyk zdobyła złoty medal w biegu na 10 kilometrów stylem klasycznym.

2014 - Zmarł Zbigniew Romaszewski, działacz opozycji demokratycznej i "Solidarności". Sprawował nieprzerwanie urząd senatora przez siedem kadencji, od czasu ponownego powołania izby w 1989 aż do 2011 roku. Miał bogatą kartę opozycyjną.

2016 - Zmarł Stanisław Gać, pseudonim "Kuba", działacz społeczny i państwowy, pułkownik Wojska Polskiego, uczestnik kampanii wrześniowej.

2017 - Na lotnisku w stolicy Malezji Kuala Lumpur został otruty 45-letni Kim Dzong Nam, najstarszy syn poprzedniego przywódcy Korei Północnej Kim Dzong Ila. Sprawczyniami były dwie kobiety- Wietnamka i Indonezyjka.

2018 - Zmarł Marian Surma - profesor fizyki, wykładowca Wydziału Fizyki Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu. Jest autorem metody pomiaru magneto-optycznego markera choroby nowotworowej (raka prostaty).

2021 - Zmarł Witold Wołodkiewicz - adwokat, profesor nauk prawnych, specjalista w zakresie prawa rzymskiego i europejskiej kultury prawnej. Był także znawcą kultury antycznej.
13 lutego - Światowy Dzień Radia, proklamowany w 2011 roku przez UNESCO.

(skrót)

Zobacz także

2024-12-03, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 3 grudnia - Międzynarodowy Dzień Osób Niepełnosprawnych, ogłoszony przez ONZ. 3 grudnia - Dzień Naftowca i Gazownika, obchodzony w Polsce. 3 grudnia… » więcej 2024-12-02, godz. 13:08 Kartka z kalendarza 2023 - Zmarł Henryk Mandera, kierowca wyścigowy i rajdowy. 25-krotnie zdobył tytuł mistrza Polski w rajdach i wyścigach. Był laureatem odznaczenia Mistrza… » więcej 2024-11-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 19 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy wobec Dzieci. 19 listopada - Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych. 19 listopada… » więcej 2024-11-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 listopada - Święto narodowe Łotwy, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1918 roku. 18 listopada - Polska - Dzień Kolejarza. 18… » więcej 2024-11-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 listopada - Międzynarodowy Dzień Studenta, obchodzony od 1941 roku dla uczczenia pamięci czeskich studentów prześladowanych w 1939 roku przez hitlerowców. 17… » więcej 2024-11-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 listopada - Międzynarodowy Dzień Tolerancji, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 12 grudnia 1995 roku z inicjatywy UNESCO. 16… » więcej 2024-11-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club. 15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc… » więcej 2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »