Marcin z Opawy pochodził ze śląskiej rodziny szlacheckiej. Nie znamy dokładnej daty jego urodzin. Uważa się, że urodził się pomiędzy rokiem 1215, a 1220 gdzieś na śląsku, albo w Opawie, gdzie prawdopodobnie został ochrzczony. Zapewne na krótko przed najazdem Mongołów na Polskę wstąpił do założonego przez św. Jacka klasztoru dominikanów w Pradze i tam też przyjął święcenia kapłańskie.
Nie wykluczone, że wcześniej zdobył uniwersyteckie wykształcenie, bo w zakonie zrobił szybką karierę i w roku 1261 został spowiednikiem i kapelanem papieża Aleksandra IV, a potem jego następców. Na prośbę papieża Klemensa IV napisał dzieło swojego życia zatytułowane „Chronicon pontificum et imperatorum”, czyli kronika papieży i cesarzy. Praca ta do późnego średniowiecza była najpopularniejszym zarysem dziejów od Chrystusa do roku 1277, kiedy to Marcin Polak ukończył swoje dzieło.
Marcin z Opawy był także autorem wielu publikacji religijnych, zbiorów kazań i przewodnika po wiedzy kanonicznej zatytułowanego „Margarita Decreti”. Jego dzieła były bardzo popularne w całej Europie przez kolejne 300 lat, a drukowano je jeszcze w XVI wieku.
W roku 1278 po siedmiu latach wakatu na stanowisku arcybiskupa gnieźnieńskiego, papież Mikołaj III mianował na tę funkcję Marcina Polaka. Nominacji dokonał 22 czerwca 1278 roku w Viterbo. Arcybiskup nominat potrzebował aż półtora roku by pozamykać swoje sprawy w Italii, w której mieszkał od ponad 15 lat. W drogę do Polski wyruszył więc dopiero w grudniu 1279 roku, ale nie ujechał daleko.
Zmarł 23 grudnia 1279 roku po krótkiej chorobie w Bolonii. Pochowano go w tamtejszej bazylice św. Dominika.
Stosunkowo mało znany za życia prawdziwą sławę zdobył wraz z rozpowszechnianiem się jego dzieł. Przez wiele lat był uważany za najbardziej znanego Polaka na świecie.
