Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-12-11, 00:01 Autor: Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/J.Leszczyńska/dok.

Kartka z kalendarza

11 grudnia - Międzynarodowy Dzień Terenów Górskich, ustanowiony przez ONZ w 2002 roku, na zakończenie Międzynarodowego Roku Terenów Górskich.

11 grudnia - Międzynarodowy Dzień Tanga.
969 - Jan I Tzimiskes został cesarzem bizantyńskim. W 971 roku po trzymiesięcznym oblężeniu Dorostolonu, obecnie miasto Silistra, pokonał księcia kijowskiego Światosława i przyłączył do Bizancjum wschodnią część Bułgarii. W walkach z Arabami w latach 974-975 odzyskał większą część Syrii. Jan I Tzimiskes urodził się 11 grudnia 925 roku, a zmarł 10 stycznia 976. 1055. rocznica

1519 - Sejm walny w Toruniu uchwalił rozpoczęcie wojny z Krzyżakami i wyznaczył nowe podatki na werbunek wojsk zaciężnych. Litwa odmówiła jednak pomocy Polsce w nadciągającej wojnie. Po kilkunastomiesięcznych walkach w kwietniu 1521 roku strony zgodziły się podpisać zawieszenie broni na cztery lata i oddać spór pod sąd rozjemczy cesarza Karola V i króla Węgier Ludwika Jagiellończyka. Po upływie terminu rozejmu 8 kwietnia 1525 podpisano traktat krakowski, mocą którego zsekularyzowane Prusy Książęce stały się dziedzicznym lennem Królestwa Polskiego, pozostając w rękach dynastii Hohenzollernów. 10 kwietnia książę Albrecht złożył hołd lenny królowi Zygmuntowi Staremu na rynku w Krakowie. 505. rocznica

1618 - Polska i Rosja zawarły rozejm w Dywilinie kończący wojnę moskiewską trwającą od 1609 roku. Traktat miał obowiązywać do 3 lipca 1633. Wielkie Księstwo Litewskie uzyskało ziemię smoleńską, zaś Korona Królestwa Polskiego ziemię czernihowską i siewierską. Do utraty Inflant w 1621 roku na rzecz Szwecji, Rzeczpospolita osiągnęła obszar około miliona kilometrów kwadratowych, co stanowiło największą powierzchnię, jaką Polska miała w swej historii. Rozejm nie dotrwał do przewidywanego końca. Rosja rozpoczęła działania wojenne jesienią 1632, po śmierci Zygmunta III Wazy, zakończone pokojem w Polanowie, w którym potwierdzono warunki rozejmu dywilińskiego.

1764 - Zmarł Jerzy Schlag, właściwie Jerzy Szlag Bićki, pastor luterański, wydawca, tłumacz. Działacz na rzecz języka i kultury polskiej na Dolnym Śląsku w XVIII wieku. Był między innymi autorem "Samouczka" polszczyzny dla Niemców z 1734 i wielu książek dla polskich szkół i parafii. Urodził się 19 marca 1692 roku. 260. rocznica

1792 - Rewolucja francuska: rozpoczął się proces Ludwika XVI. Król oskarżony o zdradę i działanie na szkodę państwa, został skazany 15 stycznia 1793 przez deputowanych Konwentu Narodowego na śmierć. O zorganizowaniu mu procesu "wobec Narodu” reprezentowanego przez Konwent przesądziło odkrycie listów z "szafy żelaznej”, które potwierdzały kontakty Ludwika XVI z Austrią i Prusami, automatycznie tworząc podejrzenie o zdradę stanu. Ludwik XVI, pod nazwiskiem Ludwika Kapeta, został zgilotynowany 21 stycznia 1793 roku.

1803 - Urodził się Hector Berlioz, francuski kompozytor, pisarz i krytyk muzyczny. Autor symfonii: 'Romeo i Julia”, "Symfonia fantastyczna”, oper: "Potępienie Fausta”, "Trojanie". Jego twórczość nadała kierunek rozwoju XIX-wiecznej symfonice. Zmarł 8 marca 1869 roku.

1817 - W Paryżu zmarła hrabina Maria Walewska, kochanka cesarza Napoleona Bonapartego. Z ich związku narodził się syn Aleksander Walewski, przyszły minister spraw zagranicznych Francji. Urodziła się 7 grudnia 1786 roku w Brodnem.

1833 - Urodził się Ramón Verea, hiszpański wynalazca, twórca pierwszego na świecie kalkulatora. Zrobiona ze stali maszyna ważyła ponad 20 kilogramów. Zmarł 6 lutego 1899 roku.

1843 - Urodził się Robert Koch, niemiecki bakteriolog, odkrywca zarazka gruźlicy, współtwórca nowoczesnej bakteriologii i nauki o chorobach zakaźnych. W 1905 otrzymał Nagrodę Nobla w dziedzinie medycyny, za badania nad gruźlicą. Zmarł 27 maja 1910 roku. 1849 - Urodziła się Ellen Key, szwedzka pisarka, nauczycielka, pedagog i działaczka ruchu kobiecego. Była prekursorką ruchu reformy pedagogicznej. Ellen Key wiązała idee społeczne i filozoficzne z koncepcją skrajnie indywidualistycznego wychowania, w którym respektuje się prawo dziecka do swobodnego rozwoju. Program walki o prawa dzieci do rozwoju zgodnego z naturą przedstawiła w książce "Stulecie dziecka". Zmarła 25 kwietnia 1926 roku. 175. rocznica

1859 - Urodził się Józef Nusbaum-Hilarowicz, zoolog, ewolucjonista i propagator idei ewolucji, profesor Uniwersytetu Lwowskiego, twórca lwowskiej szkoły zoologicznej. Zmarł 17 marca 1917 roku. 165. rocznica

1866 - Otwarto pierwszą linię tramwajów konnych w Warszawie. Łączyła Dworzec Wiedeński, na rogu Alei Jerozolimskich i ulicy Marszałkowskiej, z Dworcem Petersburskim, obecnym Dworcem Wileńskim oraz nowo zbudowanym Dworcem Terespolskim, obecnie Dworcem Wschodnim. Linia miała sześć kilometrów długości.

1868 - Przedstawiciele 19 państw podpisali w Petersburgu deklarację zakazującą stosowania broni powodującej niepotrzebne cierpienie żołnierzy przeciwnika i odmawiania zakwaterowania pokonanym żołnierzom. Deklaracja petersburska zakazywała użycia pocisków o wadze poniżej 400 gramów zawierających materiał wybuchowy, substancje zapalające lub łatwopalne uznając, że używanie takiej broni byłoby sprzeczne z prawami ludzkości.

1869 - W Teatrze Wielkim w Warszawie odbyła się premiera opery „Paria”, ostatniego ukończonego dzieła Stanisława Moniuszki. Libretto, jego autor - Jan Chęciński oparł na motywach tragedii Casimira Delavigne’a pod tym samym tytułem. Akcja rozgrywa się w Indiach. Aby oddać to muzyką, kompozytor włączył w skład orkiestry nietypowe jak na tamtą epokę instrumenty: tam-tam, gong, kontrafagot i klarnet basowy. Pod względem harmonii i instrumentacji „Paria” jest najbardziej zróżnicowanym dziełem Stanisława Moniuszki. Uwertura do tej opery jest uważana za jedno z najlepszych dzieł orkiestrowych tego kompozytora. 155. rocznica

1876 - Urodził się Mieczysław Karłowicz, kompozytor, skrzypek, pionier taternictwa i narciarstwa rekreacyjnego. Był reprezentantem idei artystycznych Młodej Polski w muzyce. Autor między innymi ponad 100 pieśni oraz różnych utworów orkiestrowych, w tym "Rapsodii Litewskiej". Zginął w Tatrach, zasypany lawiną, 8 lutego 1909 roku.

1882 - Urodził się we Wrocławiu Max Born, niemiecki fizyk i matematyk pochodzenia żydowskiego, laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki. Jest jednym z głównych twórców mechaniki kwantowej, obok Heisenberga i Schrödingera, poprawnie nadając sens empiryczny ich równaniom. Z powodu antysemickiej polityki rządu III Rzeszy wyjechał w 1933 roku do Cambridge, skąd w 1936 przeniósł się do Uniwersytetu w Edynburgu. Wykładał tam do 1953, kiedy to wrócił do Niemiec. Zmarł 5 stycznia 1970 w Getyndze. Był dziadkiem australijskiej piosenkarki i aktorki, Olivii Newton-John.

1899 - Urodził się Julio de Caro, argentyński muzyk tanga, kompozytor, skrzypek i dyrygent. Zmienił muzykę tanga, wprowadzając sentymentalną linię melodyczną do ostrych i marszowych wczesnych tang początku XX wieku. Skomponował między innymi tanga: "Boedo”, "Tierra querida”, "Copacabana”, "Tierra querida”, "Todo corazón”. Zmarł 11 marca 1980 roku. 125. rocznica

1908 - W Wiedniu urodził się Amon Goeth, nazistowski zbrodniarz, komendant niemieckiego obozu koncentracyjnego KL Plaszow. W 1946 roku skazany na śmierć przez Najwyższy Trybunał Narodowy i stracony, 13 września tego samego roku, w krakowskim więzieniu przy ul. Montelupich.

1909 - Zmarł Jan Kupiec, poeta, działacz oświatowy i polityczny na Górnym Śląsku. Jest autorem między innymi poematów: "Sejmik w Jassach" oraz "Historia baranów". Urodził się 15 kwietnia 1841 roku. 115. rocznica

1914 - Urodził się Ryszard Klachacz, funkcjonariusz policji, który 23 września pod Lwowem uciekł z pociągu konwojowanego przez radzieckie NKWD. Uniknął w ten sposób losu kilku tysięcy polskich policjantów zamordowanych przez Sowietów wiosną 1940 roku w Ostaszkowie i pochowanych w lesie w Miednoje. Był absolwentem Szkoły Policyjnej w Katowicach i pełnił służbę, jako starszy posterunkowy komisariatu w Hajdukach Wielkich w Chorzowie. Po ucieczce zamieszkał w Tychach, gdzie pracował, jako stolarz, również po wojnie. Ryszard Klachacz zmarł 18 października 2011. 110. rocznica

1918 - Urodził się Aleksander Sołżenicyn, rosyjski pisarz, przez osiem lat więzień gułagu za "antyradziecką agitację”. Autor powieści-wspomnień: "Archipelag Gułag”, "Krąg pierwszy”, "Oddział chorych na raka”, "Jeden dzień Iwana Denisowicza”, laureat literackiej Nagrody Nobla w 1970 roku. Zmarł 3 marca 2008.

1918 - W Lublinie urodził się Zygmunt Kałużyński, publicysta, krytyk filmowy. Dużą popularność przyniósł mu telewizyjny cykl o kinie na świecie, zatytułowany "Perły z lamusa", który w latach 1990-2000 prowadził wraz z Tomaszem Raczkiem. Autor tekstów "Do czytania pod prysznicem" drukowanych w tygodniku "Polityka", wydał też książki: "Diabelskie zwierciadło", "Podróż na Zachód", "Nowa fala zalewa kino", "Paszkwil na samego siebie", "Wampir salonowiec". Zmarł 30 września 2004 roku.

1918 - Urodził się Jerzy Panek, grafik i malarz. Na początku wykorzystywał pomocniczo szkic i fotografię, potem na jego twórczość graficzną wpłynęła podróż do Chin w 1956 roku. Zaczął rytować bezpośrednio na deskach. Na przełomie lat 1967 i 1968 był wykładowcą ASP w Krakowie, wiele lat później został jej honorowym profesorem. Był członkiem Międzynarodowego Stowarzyszenia Drzeworytników XYLON i Związku Polskich Artystów Plastyków. Zmarł 5 stycznia 2001 roku.

1919 - Urodził się Witold Damasiewicz, artysta malarz, grafik i rysownik, pedagog. Zajmował się malarstwem i rysunkiem, tworzył projekty malarstwa ściennego. Do końca lat 50. malował obrazy figuratywne, utrzymane w duchu poarsenałowego ekspresjonizmu, czasem karykaturalnie deformujące postać ludzką. Od lat 60. tworzył prace abstrakcyjne, zbudowane z syntetycznych form, przypominających znaki. W późnym okresie malował też symetryczne kompozycje przypominające ikony. Zmarł 6 stycznia 1996 roku. 105. rocznica

1919 - Urodził się Tadeusz Zygmunt Lachowicz, mikrobiolog, profesor nauk medycznych, pułkownik Wojska Polskiego. Odkrył stafilokokcynę A - lek skuteczny w zwalczaniu gronkowca złocistego. Zmarł 20 czerwca 2010 roku. 105. rocznica

1920 - Zmarł Apolinary Thieme, ginekolog, położnik, twórca, właściciel i dyrektor pierwszego w Warszawie Zakładu Ginekologicznego, autor wielu artykułów w polskich i zagranicznych czasopismach medycznych. Zdobywał doświadczenie w klinikach w Pradze, Berlinie i Wiedniu. Tam uzyskał tytuł magistra akuszerii i chorób kobiecych. W 1890 w Warszawie utworzył pierwszy Zakład Ginekologiczny, w wybudowanym przez siebie budynku przy ulicy Marszałkowskiej w Warszawie. Urodził się 23 lipca 1846 roku.

1921 - Z inicjatywy działaczy Polskiej Partii Socjalistycznej oraz działaczy Związku Rewizyjnego Spółdzielni Robotniczych, w Warszawie utworzono Warszawską Spółdzielnię Mieszkaniową. Była to pierwsza w Polsce spółdzielnia budownictwa wielorodzinnego. Pod koniec 1925 roku odbyła się uroczystość wmurowania kamienia węgielnego pod pierwszy dom spółdzielczy przy placu Wilsona.

1922 - Zaprzysiężony został pierwszy prezydent RP Gabriel Narutowicz.. Pięć dni później podczas wizyty w galerii "Zachęta” został zastrzelony przez powiązanego z endecją malarza Eligiusza Niewiadomskiego. Najwyższy urząd w państwie piastował zaledwie pięć dni, ale zanim został wybrany na prezydenta, był wielkim uczonym, wybitnym inżynierem, hydrotechnikiem i elektrykiem, profesorem Politechniki w Zurychu, a także ministrem robót publicznych i ministrem spraw zagranicznych. Eligiusz Niewiadomski został skazany na karę śmierci. O świcie, 31 stycznia 1923 roku, wyrok wykonano w warszawskiej Cytadeli. 1925 - Urodził się Paul Greengard, amerykański neurobiolog, profesor na Uniwersytecie Rockefellera w Nowym Jorku. Odkrył tak zwaną powolną transmisję synaptyczną. Przyczynił się do opracowania nowej generacji leków stosowanych w leczeniu schizofrenii oraz nałogów. Laureat Nagrody Nobla w 2000 roku, za poznanie mechanizmów funkcjonowania mózgu na poziomie molekularnym. Zmarł 13 kwietnia 2019.

1927 - Z Grodziska Mazowieckiego do Warszawy wyruszył pierwszy pociąg Elektrycznej Kolei Dojazdowej. EKD była pierwszą w Polsce elektryczną linią normalnotorową. W założeniach miała być częścią systemu kolei podmiejskich, którego budowę planowano przed pierwszą wojną światową. W 1951 przedsiębiorstwo EKD upaństwowiono i zmieniono nazwę na Warszawska Kolej Dojazdowa.

1929 - Urodził się Jerzy Cepik, pisarz. Autor powieści biograficznych: "Giordano Bruno”, "Słowianie”, "Krzysztof Kolumb”, "Rafael”, "Rubens”, "Michał Anioł”, a także opowieści: "Jak człowiek nauczył się pisać”, "Wspomnienia z przeszłości”, "Duma poprzedza upadek”. Odznaczony Złotym Krzyżem Zasługi, Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 28 października 2020 roku. 95. rocznica

1929 - Urodził się Ryszard Krzyżanowski, aktor związany ze scenami krakowskimi: Teatrem Starym i imienia Juliusza Słowackiego. Występował też w słuchowiskach Teatru Polskiego Radia. W czasie okupacji niemieckiej był harcerzem Szarych Szeregów i brał udział w ratowaniu żydowskich dzieci z getta. Zmarł 28 listopada 2005 roku. 95. rocznica

1931 - Zmarł Kamil Mackiewicz, polski karykaturzysta, ilustrator książek, prekursor polskiego komiksu. W 1919 roku we Lwowie wraz z pisarzem Stanisławem Wasylewskim stworzył pierwszy polski komiks pod tytułem "Ogniem i mieczem, czyli Przygody szalonego Grzesia”. Kamil Mackiewicz urodził się 17 czerwca 1886 roku.

1932 - W Poznaniu urodził się Dariusz Fikus, dziennikarz, redaktor naczelny "Rzeczpospolitej". Po ogłoszeniu stanu wojennego zrezygnował z pracy w "Polityce”. Współpracował z pismami drugiego obiegu. W 1988 został zastępcą redaktora naczelnego "Gazety Bankowej”. Uczestniczył w obradach Okrągłego Stołu po stronie "Solidarności”. W 1989 został redaktorem naczelnym "Rzeczpospolitej”. Zmarł 2 marca 1996 roku w Kazimierzu Dolnym.

1934 - Urodziła się Krystyna Chimanienko, aktorka, piosenkarka. Grała w warszawskich teatrach: "Ateneum", "Komedia" i Studenckim Teatrze Satyryków. Wystąpiła też między innymi w filmach: "Ktokolwiek wie..", "Rzeczpospolita babska", "Kłopotliwy gość". Zmarła 27 marca 1972 roku. 90. rocznica

1938 - Zmarł Christian Lous Lange, norweski aktywista pokojowy, w latach 1909-1933 sekretarz generalny Unii Międzyparlamentarnej. Jeden z założycieli Ligi Narodów, laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1921. Urodził się 17 września 1869 roku.

1939 - Niemcy przeprowadzili pierwszą egzekucję w lesie Buczyna nieopodal wsi Zbylitowska Góra pod Tarnowem. Do 1944 roku Niemcy rozstrzelali w Zbylitowskiej Górze około 10 tysięcy obywateli polskich, w tym około ośmiu tysięcy Żydów. 85. rocznica

1939 - Niemcy wysiedlili pierwsze rodziny spośród mieszkańców osiedla imienia "Montwiłła” Mireckiego w Łodzi. 14 i 15 stycznia 1940 roku Niemcy wysiedlili z tego osiedla pozostałych około pięciu tysięcy mieszkańców. Do 1945 z Łodzi i okolic wysiedlono około 444 tysięcy Polaków. Na rozkaz Hitlera Łodzi nadano 11 kwietnia 1940 roku niemiecką nazwę Litzmannstadt. 85. rocznica

1939 - Urodził się Tom Hayden, właściwie Thomas Emmet Hayden, amerykański działacz społeczny i polityczny, pisarz i polityk. Zajmował się działalnością antywojenną i walką o prawa obywatelskie. W latach 60. XX wieku był jednym z przywódców organizacji Studenci na rzecz Demokratycznego Społeczeństwa. Zmarł 23 października 2016 roku. 85. rocznica

1941 - Rząd polski wypowiedział wojnę Japonii. Stało się to cztery dni po ataku Japończyków na amerykańską bazę marynarki wojennej w Pearl Harbor. Po tym akcie agresji Wielka Brytania wypowiedziała wojnę Japończykom, a wraz z nią rządy emigracyjne Polski, Belgii, Holandii oraz Francuski Komitet Wyzwolenia Narodowego.

1941 - Niemcy i Włochy wypowiedziały wojnę Stanom Zjednoczonym. Motywy decyzji Adolfa Hitlera pozostają niewyjaśnione. Niemcy nie dysponowały praktycznie żadnymi instrumentami wojskowymi, by realnie zagrozić Ameryce. Zawarty przez Berlin, Tokio i Rzym we wrześniu 1940 roku Pakt Trzech był układem defensywnym i nie zobowiązywał Rzeszy do takiego kroku po ataku Japonii na Stany Zjednoczone.

1942 - Niemcy zamordowali co najmniej 164 mieszkańców, w tym kobiety i dzieci, wsi Kitów na Zamojszczyźnie. Pacyfikację przeprowadzono w odwecie za atak polskich partyzantów na zasiedloną przez niemieckich kolonistów wieś Nawóz.

1944 - Urodziła się Brenda Lee, amerykańska piosenkarka popowa, śpiewająca piosenki w stylach rock and roll, rhytm and blues i country rock. Była także autorką wielu melancholijnych ballad. Do jej największych jej przebojów należą: "Jambalaya", "One Day at a Time", "Dynamite", "One Step at a Time", "I’m Sorry". 80. rocznica

1946 - Z inicjatywy ONZ powołano UNICEF - Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci. Jego celem było zapewnienie żywności i opieki zdrowotnej dla dzieci i matek w krajach, które zostały zniszczone przez II wojnę światową. Inicjatorem powstania UNICEF był doktor Ludwik Rajchman, polski lekarz bakteriolog i higienista, który został pierwszym przewodniczącym tej organizacji. W 1950 roku postanowiono, że UNICEF będzie działać na rzecz dzieci i kobiet w krajach rozwijających się na całym świecie.

1946 - Urodził Marek Jackowski, gitarzysta, wokalista i kompozytor, znany przede wszystkim z zespołu Maanam. Współpracował również z grupami Osjan i Anawa. Zmarł 18 maja 2013 roku.

1948 - W Zakopanem funkcjonariusze komunistycznej bezpieki aresztowali Jerzego Bronisława Brauna, ostatniego delegata Rządu RP na Kraj, pisarza i krytyka literackiego, filozofa, instruktora harcerskiego. Jako ostatni Delegat Rządu na Kraj i przewodniczący Rady Jedności Narodowej zredagował Testament Polski Walczącej i Manifest do Narodu Polskiego i Narodów Zjednoczonych. Był więziony przez osiem lat przez władze stalinowskie za działalność niepodległościową. Poddany licznym szykanom i torturom, został skazany na dożywocie. Prokurator żądał dla niego kary śmierci. W latach 1965-1975 przebywał w Rzymie. Mocno zaangażowany w II sobor watykański, wygłaszał wiele prelekcji w Radiu Watykańskim. Autor bardzo popularnej harcerskiej pieśni "Płonie ognisko i szumią knieje”. Zmarł 17 października 1975 roku, urodził się 1 września 1901.

1949 - Urodził się Andrzej Chwalba, historyk i eseista, profesor nauk humanistycznych, wykładowca Uniwersytetu Jagiellońskiego specjalizujący się w historii XIX wieku, historii relacji polsko-rosyjskich, historii najnowszej Polski i dziejach Krakowa. Był dziekanem Wydziału Historycznego oraz prorektorem Uniwersytetu Jagiellońskiego. 75. rocznica

1954 - Sąd w Kairze wydał wyroki w sprawie agentów izraelskich, którzy w lipcu przeprowadzili zamachy bombowe w Egipcie, w tym na placówki amerykańskie i brytyjskie. Plan izraelskiej operacji "Susanna” zakładał, że odpowiedzialność za zamachy spadnie między innymi na egipskie Bractwo Muzułmańskie. Celem było powstrzymanie amerykańskiej pomocy dla Egiptu i przekonanie mocarstw zachodnich, że nowe władze kraju z prezydentem Gamalem Naserem nie są w stanie zapewnić bezpieczeństwa żeglugi przez kanał Sueski. Spośród jedenastu schwytanych agentów izraelskich, dwóch skazano na karę śmierci, siedmiu na długoletnie więzienie, a dwóch uniewinniono. 70. rocznica

1956 - Zmarł Kazimierz Szubert, aktor teatralny i filmowy. Występował w teatrach: Wilna, Łodzi, Warszawy, Poznania, Krakowa. Był wybitnym odtwórcą ról charakterystycznych i komediowych: Papkina w "Zemście" Aleksandra Fredry, Tartuffe’a w "Świętoszku" Moliera. Grał role epizodyczne w filmach: "Dziewczyna szuka miłości", "Skarb", "Młodość Chopina", "Godziny nadziei". Podczas II wojny światowej występował i reżyserował w teatrach jawnych w Warszawie. Urodził się 22 marca 1902 roku.

1962 - Urodził się Krzysztof Grabowski, muzyk rockowy; współzałożyciel, perkusista i autor tekstów zespołu Dezerter.

1963 - Premiera zachodnioniemiecko-jugosłowiańsko-włoskiego filmu przygodowego "Winnetou: Złoto Apaczów" w reżyserii Haralda Reinla. Była to adaptacja powieści "Winnetou" Karla Maya. Główne role zagrali: Pierre Brice, Lex Barker, Marie Versini i Mario Adorf.

1964 - Urodził się Marek Żelkowski, pisarz science fiction i fantasy, autor słuchowisk radiowych oraz dziennikarz. Jest autorem między innymi książek: "Piętno mroku", "Nadciąga burza". 60. rocznica

1967 - W Tuluzie zaprezentowano pierwszy ukończony prototyp naddźwiękowego samolotu pasażerskiego Concorde. Naddźwiękowy samolot pasażerski o napędzie turboodrzutowym powstał we współpracy Francji i Wielkiej Brytanii. Głównymi trasami były loty transatlantyckie z londyńskiego Heathrow oraz paryskiego portu Charles’a de Gaulle’a na lotniska JFK w Nowym Jorku i Dulles w Waszyngtonie przy rekordowych prędkościach i czasie o połowę krótszym od samolotów poddźwiękowych. Łącznie wyprodukowano zaledwie 20 maszyn tego typu.

1970 - 31 osób zginęło, w tym 30 Polaków, a 18 zostało rannych w wyniku zderzenia pociągu ekspresowego z wykolejonymi wagonami pociągu towarowego koło Brna w Czechach. Najbardziej uszkodzony był pierwszy wagon za lokomotywą ekspresu, z wycieczką rodzin polskich kolejarzy.

1973 - Premiera filmu "Sanatorium pod klepsydrą" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa. Swobodna adaptacja prozy Brunona Schulza, stanowi surrealistyczną opowieść o młodym człowieku przybywającym do tytułowego sanatorium zawieszonego w czasie i przestrzeni. Główne role zagrali: Jan Nowicki, Tadeusz Kondrat, Irena Orska i Gustaw Holoubek. Film afirmujący kulturę żydowską naznaczoną doświadczeniem Zagłady został zrealizowany w cieniu antysemickich wystąpień z 1968 roku. Jego premiera była odkładana przez władze komunistyczne. Gdy Has, wbrew decydentom, wysłał swoją produkcję na Festiwal Filmowy w Cannes, otrzymał kilkuletni zakaz reżyserii.

1976 - Zmarła Maria Wiercińska, aktorka i pedagog. W latach 20. ubiegłego wieku występowała w Wilnie, była członkiem kierownictwa Teatru Reduty, później przeniosła się do Poznania i Łodzi .W latach 1930-1933 i 1934-1939 była związana z teatrami kierowanymi przez Leona Schillera, jeszcze przed II wojną światową zagrała tam około 40 ról. W czasie wojny uczyła na tajnych kompletach języka polskiego oraz recytacji, a po w wojnie pracowała, jako wykładowczyni warszawskiej PWST, realizowała także słuchowiska radiowe. Urodziła się 27 lutego 1902 roku.

1977 - Urodził się Łukasz Simlat, aktor. Grał między innymi w filmach: "Kochankowie z Marony", "Statyści", "Wszyscy jesteśmy Chrystusami", "Zjednoczone stany miłości" i "Amok".

1979 - Zmarł Wincenty Granat, duchowny katolicki, pisarz, pedagog, teolog, rektor Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, Sługa Boży Kościoła katolickiego. Występował w obronie represjonowanych studentów KUL i innych uczelni Lublina w czasie wydarzeń marcowych 1968 roku. W 1978 odmówił przyjęcia Orderu Odrodzenia Polski nadanego mu przez Radę Państwa Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej. Urodził się 1 kwietnia 1900 roku. 45. rocznica

1981 - Rozpoczął się Niezależny Kongres Kultury Polskiej. Przerwało go wprowadzenie stanu wojennego. Niektórzy jego uczestnicy zostali zatrzymani i internowani, między innymi Klemens Szaniawski, Jan Strzelecki, Andrzej Kijowski, Andrzej Szczypiorski, Wiktor Woroszylski. "Odwieszenie" Kongresu nastąpiło dopiero po 19 latach w grudniu 2000 roku.

1981 - Helmut Schmidt, jako pierwszy kanclerz RFN przybył z wizytą do NRD. 13 grudnia spotkał się z Erichem Honeckerem. Według komunistycznego przywódcy NRD kanclerz Schmidt poparł wprowadzenie w Polsce stanu wojennego twierdząc, że był to "najwyższy czas, aby w Polsce zaczęto zaprowadzać porządek”.

1988 - 78 osób zginęło w katastrofie radzieckiego samolotu Ił-76 w Giumri w Armenii. Samolot przewoził pomoc humanitarną dla ofiar trzęsienia ziemi w Armenii, w którym zginęło 25 tysięcy osób, a 15 tysięcy zostało rannych.

1994 - Zmarł generał Stanisław Maczek, jeden z najwybitniejszych polskich dowódców, biorących udział w II wojnie światowej. W 1942 roku został dowódcą I polskiej Dywizji Pancernej, która weszła w skład 2. Korpusu 1. Armii Kanadyjskiej. Dywizja odegrała decydującą rolę w zwycięskiej dla aliantów bitwie pod Falaise w sierpniu 1944. Po zakończeniu walk, generał Maczek osiadł w Edynburgu. Jest autorem wspomnień wojennych "Od podwody do czołgu". W lutym 1994 został odznaczony Orderem Orła Białego. Urodził się 31 marca 1892 roku. 30. rocznica

1994 - Rozpoczęła się I wojna czeczeńska między separatystami czeczeńskimi usiłującymi utworzyć niepodległe państwo i rosyjskimi wojskami federalnymi. 31 sierpnia 1996 roku podpisano rozejm w Chasawjurcie, na mocy którego Republika Czeczenii pozostawała formalnie częścią Federacji Rosyjskiej, w praktyce zaś funkcjonowała, jako niezależne terytorium. Według danych strony rosyjskiej, w wojnie zginęło ponad 17 tysięcy 300 bojowników walczących po stronie separatystów oraz ponad 5,5 tysiąca żołnierzy wojsk federalnych. Według separatystów w wojnie poległo około trzech tysięcy bojowników czeczeńskich oraz ponad 14 tysięcy Rosjan. Szacuje się, że w wojnie zginęło od 30 do 100 tysięcy cywili. 30. rocznica

1995 - Zmarła Marta Fik, historyk i krytyk teatralny. Była profesorem Instytutu Sztuki PAN, wykładowcą Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz krakowskiej i warszawskiej PWST. Zajmowała się głównie powojenną kulturą polską. Jako krytyk teatralny współpracowała między innymi z miesięcznikiem "Teatr” i tygodnikiem "Polityka”. Autorka prac: "Reżyser ma pomysły", "Przeciw czyli za", "Kultura polska po Jałcie 1944-1981". Urodziła się 9 maja 1937 roku.

1998 - W tajlandzkim mieście Surat Thani, w katastrofie lotu Thai Airways zginęło 101 osób, a 45 zostało rannych. Samolot lecący z Bangkoku rozbił się w czasie trzeciej próby lądowania. W okolicach lotniska panowały bardzo złe warunki atmosferyczne - padał ulewny deszcz i widoczność była mocno ograniczona.

1999 - Zmarł Charles Earland, amerykański instrumentalista jazzowy. W latach 60. spopularyzował zapomniane już wówczas organy Hammonda, będące pierwowzorem organów elektrycznych. Urodził się 24 maja 1941 roku. 25. rocznica

2005 - Zmarła Maria Kaniewska, aktorka i reżyser filmowy, przez wiele lat pracownik naukowy Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej imienia Leona Schillera w Łodzi. Zagrała między innymi w filmach: "Miasto nieujarzmione", "Ostatni etap", "Ewa chce spać", "Mąż swojej żony", "Poszukiwany, poszukiwana". Urodziła się 27 maja 1911 roku.

2008 - Amerykański finansista Bernard Madoff został aresztowany przez FBI pod zarzutem wielomiliardowych nadużyć finansowych. 29 czerwca 2009 został skazany na 150 lat więzienia za stworzenie piramidy finansowej, w której poszkodowanych zostało ponad 13 tysięcy indywidualnych inwestorów i organizacji. Łączne straty oszukanych są szacowane na od 50 do 65 miliardów dolarów. Skazany finansista zmarł 14 kwietnia 2021 w więzieniu w Butner. Urodził się 29 kwietnia 1938 roku.

2008 - W Krakowie zmarła Zofia Jarema, aktorka teatru lalek, reżyser i scenograf. W 1945 roku wraz z mężem założyła w Krakowie Teatr Lalki, Maski i Aktora Groteska. W latach 1949-1975 była dyrektorką tej placówki, zajmowała się tam również reżyserowaniem przedstawień oraz ich scenografią. Do jej najbardziej znanych realizacji należą: "Gdyby Adam był Polakiem", "Czarowna noc", "Dom na granicy". Urodziła się 15 maja 1919 roku.

2009 - Zmarła Katarzyna Latałło, malarka, grafik, ilustrator, reżyser filmów animowanych. Jest autorką między innymi filmów: "Sąd królewski", "Przygody Sindbada Żeglarza", "Klechdy polskie", "Kontrakt". Urodziła się 23 maja 1924 roku. 15. rocznica

2010 - W Łodzi zmarła Urszula Modrzyńska, aktorka teatralna i filmowa, pamiętna odtwórczyni roli Jagienki w "Krzyżakach" w reżyserii Aleksandra Forda. Urodziła się 23 lutego 1928 roku.

2011 - Zmarł Leszek Skrzydło, dziennikarz, podróżnik, reżyser filmów dokumentalnych i oświatowych. W 1955 roku zaczął pracować w Wytwórni Filmów Oświatowych. W latach 1994-1997 zrealizował dla Telewizji Polskiej serial "Rody fabrykanckie". Urodził się 31 października 1931 roku. 2017 - Prezydent RP Andrzej Duda zaprzysiągł Radę Ministrów premiera Mateusza Morawieckiego. W dniu zaprzysiężenia jedynymi zmianami w stosunku do składu poprzedniego rządu była zmiana na fotelu prezesa Rady Ministrów i objęcie funkcji wicepremiera przez dotychczasową szefową rządu Beatę Szydło. Dzień później rząd Mateusza Morawieckiego uzyskał w Sejmie wotum zaufania.

2018 - Pięć osób zginęło, a 10 zostało rannych w zamachu terrorystycznym w Strasburgu we Francji. Zamachowiec, 29-letni obywatel Francji pochodzenia marokańskiego zaczął strzelać do ludzi w czasie jarmarku bożonarodzeniowego. Wśród ofiar terrorysty był Polak, dwóch Francuzów, Włoch i turysta z Tajlandii.

2018 - Zmarła Aleksandra Cieślikowa, polonistka, językoznawczyni, profesor Polskiej Akademii Nauk. Specjalizowała się głównie w badaniach nad historycznymi i współczesnymi procesami kształtowania się nazw własnych różnych kategorii: imion, nazwisk, przezwisk, a także nazw miejscowych. Urodziła się 7 stycznia 1936 roku.

2018 - Zmarł Konrad Frejdlich, poeta, prozaik, scenarzysta filmowy, tłumacz. Jest autorem między innymi powieści: "Sędzia", "Kres" oraz zbiorów poezji: "Alert", "Dorzecze". Urodził się 26 listopada 1940 roku.

2019 - Zmarła Anna Włodarczyk, charakteryzatorka filmowa. Przygotowała charakteryzację postacie między innymi do debiutanckiego filmu Kazimierza Kutza "Krzyż Walecznych", a także "Rękopisu znalezionego w Saragossie" w reżyserii Wojciecha Jerzego Hasa. Pracowała także przy także wielu serialach, między innymi "07 zgłoś się", "Dom", "Ballada o Januszku". Urodziła się 14 stycznia 1932 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarł Jerzy Przeździecki, pisarz, autor sztuk teatralnych i scenariuszy filmowych, a także programów radiowych, współtwórca akademickiego "Teatru na Wiśle". Autor powieści: "Troje znad Czarnej Rzeki", "Jaguar", "Kres". Jego utwory były nagradzane i wydawane także za granicą, między innymi w Niemczech, Wielkiej Brytanii, USA, Australii, Holandii, Norwegii, Szwecji, Iranie, Łotwie, Czechach, Rosji. Na podstawie jego prozy powstały filmy: "Dzień oczyszczenia" "Wyrok" i "Zielone lata". Urodził się 8 kwietnia 1927 roku.

2021 - Zmarła Anne Rice, amerykańska pisarka, autorka serii "Kronika Wampirów", w tym "Wywiadu z wampirem". Książka ukazała się w maju 1976 i w ciągu pierwszego roku sprzedaży zarobiła prawie milion dolarów. Wkrótce Paramount Pictures kupił prawa do jej zekranizowania za 150 tysięcy dolarów. Urodziła się 4 października 1941 roku.

2021 - Zmarł Kazimierz Pustelak, śpiewak - tenor. Był cenionym interpretatorem repertuaru oratoryjnego i pieśniarskiego. Wykonywał wiele kreacji operowych między innymi w operach Stanisława Moniuszki, Wolfganga Amadeusa Mozarta, Giuseppe Verdiego, Karola Szymanowskiego. Podczas pracy w Chórze Polskiego Radia nagrał również szereg polskich pieśni patriotycznych, między innymi "Hej, hej ułani", "Czerwone maki na Monte Cassino" i ludowych - "Krakowiaczek", "Skowroneczek", "Szumią jodły na gór szczycie". Urodził się 14 lutego 1930 roku.

2022 - Zmarł Angelo Badalamenti, amerykański kompozytor, najbardziej znany ze stworzenia ścieżek dźwiękowych do filmów Davida Lyncha, w tym "Blue Velvet" i "Miasteczka Twin Peaks". Urodził się 22 marca 1937 roku.

2023 - Sejm nie udzielił wotum zaufania trzeciemu rządowi Mateusza Morawieckiego. Sejmowa większość wybrała na premiera Donalda Tuska. Ceremonia zaprzysiężenia jego gabinetu odbyła się dwa dni później. 1. rocznica
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »