Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-11-14, 00:01 Autor: Informacyjna Agencja Radiowa/IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury.

14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez Międzynarodową Federację Diabetologiczną i Światową Organizację Zdrowia, w 1991 roku.

14 listopada - Ogólnopolski Dzień Seniora.

14 listopada - Dzień Czystego Powietrza.
1425 - W Brześciu Litewskim książęta mazowieccy Siemowit V i Kazimierz II potwierdzili, w imieniu swego ojca Siemowita IV, zależność lenną Mazowsza wobec króla Władysława II Jagiełły. Pomimo uznania zwierzchnictwa Polski stosunki książąt mazowieckich z polskim monarchą pozostały nadal napięte.

1475 - W Landshut bawarski następca tronu książę Jerzy Bogaty poślubił królewnę polską i księżniczkę litewską Jadwigę Jagiellonkę. W nawiązaniu do ich wystawnego wesela od 1903 roku organizowany jest festiwal "Wesele" w Landshut. Uroczystość zgromadziła wielu niemieckich władców: przybył między innymi cesarz Fryderyk III. Ślub odbył się w dniu przyjazdu Jadwigi, w kościele świętego Marcina. Następnego dnia nastąpiła właściwa uczta weselna, w której brało udział dziewięć tysięcy osób.

1540 - Zmarł Giovanni Rosso, włoski malarz, twórca dekoracji ściennych w Zamku Fontainebleau we Francji. Głównym tematem wystroju dekoracji pałacowej były postać i przymioty władcy ukazane w licznych scenach alegorycznych, nawiązujących do wydarzeń z czasów panowania króla Franciszka I, porównywanych z dziejami mitologicznych bogów i herosów, a także odwołujących się do symboliki chrześcijańskiej. Urodził się 8 marca 1495 roku.

1716 - Zmarł Gottfried Wilhelm Leibniz, niemiecki matematyk i filozof, założyciel Akademii Nauk w Berlinie. Stworzył koncepcję filozoficzną, według której świat jest zbiorem monad, to znaczy substancji niepodzielnych, niematerialnych i uporządkowanych hierarchicznie. Według tej koncepcji, najniższą monadą byłyby ciała organiczne, najwyższą zaś - Bóg. Jako matematyk Leibnitz odkrył, niezależnie od Newtona, rachunek całkowy i różniczkowy. Sformułował także wiele pojęć matematycznych. Urodził się 1 lipca 1646 roku.

1765 - Urodził się Robert Fulton, amerykański inżynier i wynalazca, konstruktor pierwszego statku parowego. Początkowo studiował malarstwo w Londynie, a później zajął się konstruowaniem statków. W latach 1798-1801 zbudował jedne z pierwszych okrętów podwodnych - trzy napędzane ręcznie za pomocą śruby "Nautilusy". Według niektórych źródeł Fulton zbudował "Nautilusa" korzystając z projektu polskiego lekarza Jakuba Hoffmanna, który chciał użyć łodzi podwodnej dla uwolnienia Tadeusza Kościuszki z rosyjskiego więzienia. W 1802 roku pierwszy statek parowy konstrukcji Fultona został przetestowany w Anglii. W 1807 zbudował pierwszy parowy statek pasażerski "North River Steamboat", a w latach 1812-1814 pierwszy okręt o napędzie parowym. Zmarł 24 lutego 1815 roku.

1801 - Zmarł Grzegorz Piramowicz, jezuita, pedagog, sekretarz Komisji Edukacji Narodowej i Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, członek Towarzystwa Przyjaciół Nauk. Stały gość króla Stanisława Augusta Poniatowskiego na "obiadach czwartkowych". Autor wielu publikacji dotyczących oświaty, jak "Nauka obyczajowa dla ludu", która stanowiła część "Elementarza dla szkół parafialnych narodowych", podręcznik "Wymowa i poezja dla szkół narodowych". Był również współautorem i redaktorem "Ustaw Komisji Edukacji Narodowej". Urodził się 25 listopada 1735 roku.

1806 - Generał Jan Henryk Dąbrowski wydał rozkaz do "bywszego wojska polskiego" rozpoczynając nabór do Armii Księstwa Warszawskiego. Powołał dawnych oficerów, podoficerów i żołnierzy służby narodowej. Wstępującą ochotniczo do wojska młodzież szlachecką i mieszczańską awansowano na oficerów i podoficerów, nie zawsze zwracając uwagę na wykształcenie. Ponad kwalifikacje przedkładano zapał i oddanie sprawie. Do 1809 roku W wojsku Księstwa Warszawskiego powstało17 pułków piechoty.

1807 - Urodził się Auguste Laurent, francuski chemik, profesor uniwersytetu w Bordeaux. Zbadał naftalen i jego pochodne, wydzielił fenol ze smoły węglowej oraz kwas ftalowy z naftalenu. Odkrył, że cząsteczki azotu, chloru, wodoru są dwuatomowe. Zmarł 15 kwietnia 1853 roku.

1809 - Zmarł Jan Jaśkiewicz, lekarz, geolog i mineralog, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, pierwszy profesor chemii w Polsce. Założyciel ogrodu botanicznego w Krakowie. Twórca polskiego słownictwa naukowego w mineralogii. W 1784 roku, rok po braciach Montgolfier, wraz z Janem Śniadeckim skonstruował pierwszy w Polsce balon. Urodził się 6 lipca 1749 roku. 215. rocznica

1825 - Zmarł Jean Paul, właściwie Johann Paul Friedrich Richter, pisarz niemiecki, jeden z głównych prekursorów romantyzmu w literaturze niemieckiej XVIII wieku. Zasłynął, jako autor często cytowanych, między innymi w IV części "Dziadów" Adama Mickiewicza, opowieści niesamowitych o rzekomo autentycznych poszukiwaniach duchów i zjawisk paranormalnych oraz uroczystych i żałobnych fraz. Wcześniej autor wierszy satyryczno-ironicznych, utrzymanych w estetyce klasycystycznej. Twórca określenia "Weltschmerz". Urodził się 21 marca 1763 roku.

1829 - Zmarł Louis Vauquelin, francuski chemik i farmaceuta, odkrywca chromu i berylu. Prowadził badania nad związkami pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, otrzymał eter dietylowy. W 1799 roku wydał pierwszy podręcznik chemii analitycznej. Urodził się 16 maja 1763 roku. 195. rocznica

1831 - Zmarł Ignaz Joseph Pleyel, austriacki kompozytor, autor symfonii, koncertów i kwartetów smyczkowych, wydawca muzyczny działający w Paryżu. Założyciel fabryki fortepianów, która do dzisiaj jest jedną z najważniejszych na świecie. Wytwarza także pianina, klawesyny i harfy. Urodził się 18 czerwca 1757 roku.

1831 - Zmarł Georg Wilhelm Hegel, niemiecki filozof, twórca klasycznego systemu idealistycznego. Jego główne dzieła to: "Fenomenologia ducha", "Nauka logiki", "Encyklopedia nauk filozoficznych" i "Wykłady z filozofii dziejów". Urodził się 27 sierpnia 1770 roku. Umarł w czasie epidemii cholery, która wybuchła w Berlinie w 1831.

1838 - Urodził się August Šenoa, chorwacki pisarz, poeta, krytyk literacki, tłumacz i wydawca, jeden z najwybitniejszych twórców dziewiętnastowiecznej literatury chorwackiej. Odegrał dużą rolę przy utrwalaniu chorwackiego standardu językowego. Napisał powieści "Bunt chłopów”, "Córka złotnika”. Zmarł 13 grudnia 1881 roku.

1840 - Urodził się Claude Monet, malarz francuski, jeden z głównych twórców impresjonizmu, autor prac "Impresja-wschód słońca", "Nenufary", a także licznych pejzaży. Początkowo odnosił sukcesy wykonując karykatury, co było również źródłem dochodów artysty. W Hawrze zetknął się w 1858 roku z Eugene Boudinem, który stał się jego pierwszym nauczycielem i zachęcił go do uprawiania malarstwa plenerowego. Jedynym obrazem Moneta w polskich zbiorach jest "Plaża w Pourville" - własność Muzeum Narodowego w Poznaniu. Zmarł 5 grudnia 1926 roku.

1863 - Urodził się Leo Baekeland, belgijski chemik, przemysłowiec i wynalazca, profesor uniwersytetów w Brugii i Gandawie. W 1907 roku opatentował swój największy wynalazek - bakelit, czyli tworzywo sztuczne produkowane na szeroką skalę. Od 1889 roku przebywał w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 23 lutego 1944 roku.

1877 - Urodził się Tomasz Arciszewski, działacz socjalistyczny, polityk Polskiej Partii Socjalistycznej i jeden z przywódców Organizacji Bojowej PPS. Minister poczty i telegrafów w rządzie Jędrzeja Moraczewskiego, poseł na Sejm od 1919 do 1935 roku. Premier Rzeczypospolitej Polskiej na uchodźstwie w latach 1944-1947. Po wojnie pozostał na emigracji. Zmarł 20 listopada 1955 roku.

1878 - Urodził się Leopold Staff, poeta, dramaturg, jeden z najwybitniejszych liryków polskich XX wieku. Tłumacz literatury antycznej, francuskiej, niemieckiej, skandynawskiej i włoskiej. Autor zbiorów "Sny o potędze", "Wysokie drzewa", "Martwa pogoda", "Wiklina", "Barwa miodu". W czasie okupacji niemieckiej całość twórczości Leopolda Staffa trafiła na niemieckie listy proskrypcyjne, jako szkodliwa i niepożądana z przeznaczeniem do zniszczenia. Już za życia nazywany był "pomnikiem polskiej poezji". W 1950 nominowany był do Nagrody Nobla w dziedzinie literatury. Zmarł 31 maja 1957 roku.

1882 - Urodził się Stanisław Leopold Szpaczyński, inżynier, podpułkownik saperów Wojska Polskiego, ofiara zbrodni katyńskiej. Po agresji ZSRR na Polskę z 17 września 1939 przybył do Lwowa, gdzie mieszkała jego rodzina. W grudniu 1939 został zatrzymany przez sowietów podczas masowego aresztowania. Po tym zdarzeniu Stanisław Szpaczyński został zwolniony, jednak później ponownie aresztowany. W 1940 został zamordowany przez NKWD. Jego nazwisko znalazło się na tak zwanej Ukraińskiej Liście Katyńskiej. Ofiary tej części zbrodni katyńskiej zostały pochowane na otwartym w 2012 Polskim Cmentarzu Wojennym w Kijowie-Bykowni.

1888 - Otwarcie Instytutu Pasteura w Paryżu. Placówka zajmuje się mikrobiologią, immunologią, zwalczaniem chorób zakaźnych oraz produkcją szczepionek i surowic. Nazwa instytucji pochodzi od jej założyciela i pierwszego dyrektora Ludwika Pasteura, który w 1885 roku po raz pierwszy wyprodukował skuteczną surowicę przeciw wściekliźnie. Instytut ma liczne filie we Francji oraz wielu krajach świata.

1889 - Urodził się Jawaharlal Nehru, indyjski mąż stanu, przywódca socjalistycznego skrzydła Indyjskiego Kongresu Narodowego w czasie walki o niepodległość przeciwko dominacji brytyjskiej. Pierwszy premier niepodległych Indii w latach 1947-1964, współtwórca Ruchu Państw Niezaangażowanych. Jako przywódca Indii wprowadzał w życie zasady niezaangażowania, świeckości, utworzył w kraju wielopartyjną demokrację i ustanowił system republikański. Był ojcem Indiry Gandhi. Zmarł 27 maja 1964 roku. 135. rocznica

1891 - Urodził się Frederick Banting, kanadyjski fizjolog, odkrywca insuliny, wraz z Charlesem Bestem i Johnem Macleodem, co okazało się przełomem w leczeniu cukrzycy. Laureat Nagrody Nobla w 1923 roku, w dziedzinie medycyny. Zmarł 21 lutego 1941 roku na skutek obrażeń odniesionych w wypadku lotniczym. W 2004 roku w rankingu "Wielkich Kanadyjczyków” zajął czwarte miejsce.

1891 - Urodził się Józef Orwid, aktor rewiowy i filmowy, występował głównie, jako aktor charakterystyczny. Zagrał w kilkudziesięciu filmach, między innymi: "Jadzia", "Antek policmajster", "Manewry miłosne", "Zapomniana melodia”, "Paweł i Gaweł”. Zginął w Powstaniu Warszawskim, 13 sierpnia 1944 roku, w wyniku eksplozji niemieckiego czołgu-pułapki, w podwórzu kamienicy przy ulicy Kilińskiego.

1896 - W Teatrze Miejskim w Krakowie odbył się drugi na ziemiach polskich pokaz filmowy z wykorzystaniem aparatury braci Lumiere. Pierwszy miał miejsce 18 lipca w Warszawie na aparaturze edisonowskiej.

1901 - Urodził się Alfons Karny, rzeźbiarz. Portretował wybitne postacie polskie - Mikołaja Kopernika, Adama Mickiewicza, Józefa Piłsudskiego i zagraniczne. Jego granitowe i brązowe rzeźby otrzymały złote medale na wystawach w Paryżu i Brukseli. Podczas kampanii wrześniowej - w czasie bombardowania Warszawy - została zniszczona pracownia artysty wraz ze znajdującymi się w niej dziełami. W latach 1940-1945 Alfons Karny intensywnie tworzył w nowym miejscu, które było też miejscem tajnego uniwersytetu. Jednak podczas Powstania Warszawskiego ponownie stracił pracownię i część swoich rzeźb. Po wojnie Alfons Karny tworzył w nurcie polskiego socrealizmu. Zmarł 14 sierpnia 1989 roku.

1907 - Urodził się Władysław Kopaliński, leksykograf, tłumacz i wydawca. Przez wiele lat prowadził w "Życiu Warszawy" cykl niedzielnych felietonów, współpracował z "Nową Kulturą" i "Przeglądem Kulturalnym", w latach 1958-1960 był korespondentem Polskiej Agencji Prasowej w Waszyngtonie. Autor między innymi "Słownika wyrazów obcych", "Słownika mitów i tradycji kultury", "Księgi cytatów z polskiej literatury pięknej od XIV do XX wieku", "Słownika symboli", "Słownika wydarzeń, pojęć i legend XX wieku" oraz "Leksykonu słynnych wątków miłosnych". Zmarł 5 października 2007 roku.

1907 - Urodziła się Astrid Lindgren, szwedzka pisarka, zaliczana do klasyków literatury dla dzieci. Była autorką ponad 100 książek dla dzieci i młodzieży oraz wielu słuchowisk radiowych i sztuk teatralnych. Jej powieści, jak - "Fizia Pończoszanka", "Bracia Lwie Serce" i "Dzieci z Bullerbyn", zostały przetłumaczone na kilkadziesiąt języków, między innymi na azerski oraz zulu. Jeszcze za życia pisarki ukazały się w kilkudziesięciu milionach egzemplarzy. Wiele jej książek zostało sfilmowanych, w tym kilkanaście według scenariusza pisarki. Na wniosek polskich dzieci otrzymała Order Uśmiechu. Zmarła 28 stycznia 2002 roku. 1910 - Zmarł John La Farge, amerykański malarz, witrażysta, dekorator i pisarz. Był jednym z najbardziej innowacyjnych i wszechstronnych artystów amerykańskich XIX wieku. Największą popularność przyniosły mu projekty witraży i malarstwo ścienne zdobiące wiele amerykańskich kościołów i budynków publicznych między innymi w Nowym Jorku i Bostonie. Malował pejzaże, martwą naturę i portrety, poruszał również tematykę orientalną. Urodził się 31 marca 1835 roku.

1910 - Urodził się Jerzy Putrament, pisarz, poeta, publicysta, poseł na Sejm PRL I i II kadencji z ramienia PZPR, członek egzekutywy POP PZPR przy Zarządzie Głównym Związku Literatów Polskich, członek Związku Akademickiego Młodzież Wszechpolska Obozu Wielkiej Polski. W latach 1947-1950 ambasador RP we Francji. Zmarł 23 czerwca 1986 roku.

1913 - W Paryżu ukazała się książka francuskiego pisarza Marcela Prousta "W poszukiwaniu straconego czasu". To siedmiotomowe dzieło stanowiło przełom w historii powieści XX-wiecznej. Pozbawione tradycyjnej akcji, składało się z opisów wspomnień i rekonstrukcji zasłyszanych zdarzeń. Towarzyszyła temu analiza psychologiczna, ujawniająca mechanizmy ludzkiej osobowości.

1918 - Józef Piłsudski przejął całkowitą władzę w kraju z rąk Rady Regencyjnej Królestwa Polskiego. Trzy dni wcześniej Rada przekazała mu władzę nad wojskiem. 14 listopada 1918 roku w dekrecie własnym Naczelny Dowódca zmienił nazwę państwa na Republika Polska. Dwa dni później Józef Piłsudski notyfikował mocarstwom powstanie niepodległego państwa polskiego. 1920 - Urodził się Tadeusz Schmidt, aktor teatralny i filmowy, reżyser. Zagrał między innymi w filmach: "Przygoda na Mariensztacie”, "Pan Wołodyjowski”, "Ostatni po Bogu”, "Żołnierz wolności”, "Hubal”, "Album polski”, "Chudy i inni”, "Podhale w ogniu”. Zmarł 10 maja 1976 roku.

1920 - W Warszawie odbyła się uroczystość wręczenia Józefowi Piłsudskiemu buławy marszałkowskiej. Na Placu Zamkowym Józefa Piłsudskiego witały tłumy. Po nabożeństwie odprawionym przez biskupa polowego Stanisława Galla, buławę marszałkowską poświęcił kardynał Aleksander Kakowski. Wśród salw artyleryjskich, wręczył ją Józefowi Piłsudskiemu szeregowiec Jan Wężyk z 41. Pułku Piechoty, najmłodszy kawaler orderu Virtuti Militari. 1920 - Urodziła się Lidia Lwow-Eberle, archeolog, żołnierz Armii Krajowej, sanitariuszka w 5. Brygadzie Wileńskiej Armii Krajowej, majora Zygmunta Szendzielarza "Łupaszki", działaczka kombatancka. 30 czerwca 1948 roku aresztowana wraz z "Łupaszką”, 2 listopada 1950 skazana na karę dożywotniego więzienia. Wyszła na wolność w 1956 roku. W 2006 odznaczona Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 5 stycznia 2021 roku.

1922 - Rozpoczęła działalność BBC - British Broadcasting Corporation (Brytyjska Korporacja Nadawcza), główny brytyjski publiczny nadawca radiowo-telewizyjny, największa tego rodzaju instytucja na świecie. Powstała z inicjatywy sześciu firm zajmujących się produkcją sprzętu radiowego, które chciały prowadzić przy jej pomocy eksperymentalne nadawanie. 1 stycznia 1927 BBC została przejęta przez państwo.

1922 - Zmarł Erazm Majewski, archeolog, biolog, socjolog, filozof, ekonomista, etnograf i powieściopisarz. Tworzył podwaliny archeologii w Polsce. Był pionierem w dziedzinie ochrony zabytków archeologicznych na ziemiach polskich i twórcą "dekalogu” archeologa. Napisał czterotomową "Naukę o cywilizacji". Urodził się 2 czerwca 1858 roku.

1925 - Urodził się Henryk Czarnecki, nauczyciel, pisarz, autor słuchowisk radiowych, powieści, spektakli teatralnych, widowisk telewizyjnych oraz scenarzysta filmowy. Autor scenariusza do serialu "Daleko od szosy". Inspiracją do napisania powieści, na podstawie, którego powstała opowieść filmowa, stało się wypracowanie jednego z jego uczniów. Zmarł 3 grudnia 1997 roku.

1926 - W Warszawie w Łazienkach Królewskich odsłonięto pomnik Fryderyka Chopina. Znajduje się w pobliżu Pałacu Belwederskiego i Alei Ujazdowskich. Autorem pomnika jest wybitny malarz, rzeźbiarz i muzyk przełomu XIX i XX wieku Wacław Szymanowski. Jego projekt wygrał w 1908 roku konkurs na monument, który miał powstać w setną rocznicę urodzin Chopina, przypadającą w 1910 roku. Choć car Mikołaj II zgodził się na wystawienie pomnika, stanął on dopiero w 1926 roku, po odzyskaniu przez Polskę niepodległości. Podczas okupacji, 31 maja 1940 roku, na polecenie gubernatora Hansa Franka, pomnik Chopina został przez Niemców wysadzony w powietrze. Zrekonstruowany monument odsłonięto ponownie 11 maja 1958 roku.

1930 - Urodził się Edward Higgins White II, amerykański astronauta, podpułkownik United States Air Force. Pierwszy Amerykanin, który wyszedł w otwartą przestrzeń kosmiczną. Użył do tego celu pistoletu odrzutowego. W czasie pobytu w otwartym kosmosie zgubił rękawicę, która przez kilkanaście lat pozostawała śmieciem kosmicznym, a potem najprawdopodobniej spaliła się w atmosferze. Zginął 27 stycznia 1967 podczas pożaru kabiny Apollo 1 na wyrzutni na Przylądku Kennedy’ego.

1934 - W Londynie rozegrano towarzyski mecz piłkarski między reprezentacjami Anglii i Włoch, z powodu brutalnej gry nazwany "bitwą o Highbury”. Gospodarze wygrali 3:2. W latach 30. XX wieku to spotkanie określane było przez Anglików "prawdziwym meczem o mistrzostwo świata”. We Włoszech za zwycięstwo Benito Mussolini obiecywał każdemu piłkarzowi samochód Alfa Romeo i nagrodę pieniężną w wysokości 150 funtów. 90. rocznica

1939 - Australijski pies pasterski o imieniu Bluey został uśpiony w wieku 29 lat, sześciu miesięcy i 12 dni, co jest najstarszym udokumentowanym wiekiem psa domowego. Jego właścicielem był Les Hall z Rochester w Australii. Według wpisu w księdze rekordów Guinnessa, Bluey był jego psem od 1910 roku i pracował wśród owiec i bydła przez prawie 30 lat, zanim został uśpiony. 85. rocznica

1940 - W odwecie za udany brytyjski nalot na Monachium, niemieckie samoloty zbombardowały angielskie miasto Coventry. Był to największy nalot od początku II wojny światowej. Na miasto spadło około 500 ton bomb i min lotniczych. Z 75 tysięcy budynków ocalało 15 tysięcy. Z ziemią została zrównana XIV-wieczna katedra. W 1962 roku Brytyjczycy wznieśli w Coventry nową świątynię

1941 - Niemcy rozstrzelali około dziewięciu tysięcy Żydów z getta w Słonimiu, na terenie dzisiejszej Białorusi.

1943 - W Warszawie gestapo aresztowało czołowych działaczy Komitetu Centralnego PPR: Pawła Findera i Małgorzatę Fornalską. 26 lipca 1944 oboje zostali rozstrzelani w ruinach getta warszawskiego.

1943 - Bitwa o Atlantyk: niszczyciel USS "William D. Porter” wystrzelił omyłkowo torpedę w kierunku konwojowanego pancernika USS "Iowa”, na którego pokładzie znajdował się wówczas prezydent Franklin Delano Roosevelt, sekretarz stanu Cordell Hull, dowódca amerykańskiej marynarki wojennej admirał Ernest King i inni najwyżsi przedstawiciele sił zbrojnych, zmierzający na konferencje w Kairze i Teheranie. Dzięki sygnalizacji alarmowej znajdująca się w chwili strzału w odległości około 5,5 kilometra od niszczyciela - "Iowa” zdołała wykonać zwrot na sterburtę, co pozwoliło jej na uniknięcie trafienia.

1945 - Urodził się Jan Lesiak, pułkownik UOP, który prowadził w latach 1992-1995 akcję inwigilacji i dezintegracji partii politycznych z prawej i lewej strony polskiej sceny politycznej. W latach 70. i 80. funkcjonariusz Departamentu III MSW, który miał za zadanie zwalczanie opozycji. Rozpracowywał opozycjonistów PRL między innymi Jarosława Kaczyńskiego i Jacka Kuronia. W latach 1992-1995, działając w oparciu o instrukcję UOP, nadzorował akcje mające na celu dezintegrację polskich partii politycznych, przeciwnych polityce Lecha Wałęsy i rządu Hanny Suchockiej, określanych mianem "ekstremistycznych”. Zmarł 18 maja 2020 roku.

1946 - Zmarł Manuel de Falla, jeden z najwybitniejszych kompozytorów hiszpańskich, przedstawiciel impresjonizmu i neoklasycyzmu. Autor baletów w stylu andaluzyjskim, między innymi "Czarodziejska miłość” i "Trójkątny kapelusz”, oper, utworów symfonicznych, fortepianowych i pieśni. Od 1939 roku przebywał w Argentynie. Urodził się 23 listopada 1876 roku.

1946 - Odkryto Jaskinię nad Źródłem w Dolinie Będkowskiej na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Jaskinia jest często odwiedzana przez speleologów. W 1990 roku, w skrajnie trudnym końcowym jej odcinku utknął 19-letni grotołaz. W wyniku akcji ratowniczej, w której uczestniczyło wielu znanych grotołazów z Krakowa, pechowiec został wyciągnięty po niemal 24 godzinach uwięzienia.

1948 - W Londynie urodził się Karol III, król Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej, Właściwie nazywa się: Charles Philip Arthur George Mountbatten-Windsor. Jest synem Elżbiety II i księcia Filipa. W 1981 roku ożenił się z Dianą Spencer, z którą wziął rozwód w 1996. Z księżną Dianą ma dwóch synów: Williama oraz Henry'ego. Diana zginęła w wypadku samochodowym w 1997 roku. W 2005 książę Karol poślubił Camilę Parker Bowles, długoletnią towarzyszkę życia. Królem został 8 września 2022 po śmierci królowej Elżbiety II.

1949 - Urodził się Andrzej Brzeski, aktor teatralny i filmowy. Występował w teatrach warszawskich - Na Targówku, Rozmaitości, Narodowym. Grał również w filmach: "Skradziona kolekcja”, "Miś”, "W biały dzień”, "Wielki tydzień”, a także w serialach telewizyjnych. Autor, kompozytor i wykonawca poezji śpiewanej. Był autorem piosenek między innymi dla Edyty Geppert i Maryli Rodowicz. Współpracował z audycjami rozrywkowymi radiowej Trójki, dla których napisał i wykonał kilkaset piosenek, a także monologi i mini-słuchowiska. Zmarł 29 czerwca 2018 roku. 75. rocznica

1951 - Urodził się Leszek Cichy, himalaista, który jako pierwszy Polak zdobył tak zwaną Koronę Ziemi, wchodząc na najwyższe szczyty siedmiu kontynentów. W 1980 roku, wspólnie z Krzysztofem Wielickim, dokonał pierwszego zimowego wejścia na Mount Everest. Współautor książki "Rozmowy o Evereście” oraz artykułów w prasie górskiej. Po 1989 roku - makler i finansista, obecnie - przedsiębiorca. W 2003 roku został odznaczony Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski. 1951 - Urodził się Zhang Yimou, chiński reżyser, scenarzysta, operator. Autor filmów "Zawieście czerwone latarnie”, "Cesarzowa”, "Historia Qiu Ju”, "Droga do domu”, "Dom latających sztyletów”, "Kwiaty wojny", "Hero".

1954 - Urodził się Bernard Hinault, jeden z najsławniejszych francuskich kolarzy, pięciokrotny triumfator wyścigu Tour de France, trzykrotny zwycięzca Giro d'Italia, mistrz świata z 1980 roku. 70. rocznica

1954 - Urodziła się Condoleezza Rice, amerykańska polityk, doktor nauk politycznych, w latach 2001-2005 przewodnicząca Narodowego Komitetu Bezpieczeństwa Stanów Zjednoczonych w administracji prezydenta George W. Busha, sekretarz stanu USA, pierwsza czarnoskóra kobieta na tym stanowisku. 20 sierpnia 2008 roku w imieniu Stanów Zjednoczonych podpisała umowę o budowie tarczy antyrakietowej w Polsce. 70. rocznica

1955 - Urodził się Stanisław Karczewski, polityk, lekarz chirurg, od 2003 roku członek PiS, wieloletni senator, od 2015 do 2018 roku marszałek Senatu IX kadencji. W 2023 utrzymał mandat senatora na kolejną kadencję.

1962 - Urodził się Stefano Gabbana, włoski projektant, kreator i stylista modowy, współzałożyciel prestiżowego domu mody Dolce & Gabbana. Pierwszy sklep z Domenico Dolce otworzyli w 1989 w Japonii, a w 1990 roku po raz pierwszy zaprezentowali kolekcję męską i uruchomili butik dla kobiet w Mediolanie. Obecnie Dolce and Gabbana należy do najbardziej rozpoznawalnych marek na świecie. Majątek projektanta szacuje się na ponad dwa miliardy dolarów.

1969 - Premiera pierwszego odcinka historycznego serialu telewizyjnego "Przygody Pana Michała" w reżyserii Pawła Komorowskiego. Zrealizowany w wersji czarno-białej, w odróżnieniu od kinowej wersji kolorowej. Serial powstał na podstawie trzeciej części Trylogii Henryka Sienkiewicza. Tytułową rolę zagrał Tadeusz Łomnicki. Czołówce każdego odcinka towarzyszyła ballada "W stepie szerokim" w wykonaniu Leszka Herdegena. 55. rocznica

1970 - Urodził się Omar Sangare, polski aktor, reżyser, pedagog i pisarz. Grał między innymi w filmach: "Wszystko, co najważniejsze”, "Gry uliczne”, "Egoiści”, "Tato”. Autor dwóch zbiorów poezji "Krajobraz Duszy” i "Postscriptum”, opowiadań, felietonów i scenariuszy. Mieszka w Nowym Jorku.

1972 - Urodziła się Edyta Górniak, piosenkarka, jako aktorka musicalowa przez dłuższy czas związana z teatrem muzycznym Studio Buffo w Warszawie. Wykonawczyni piosenek "To nie ja", "Dotyk", "Jestem kobietą", "Kolorowy wiatr", "Dumka na dwa serca".

1975 - Zmarł Jan Rostworowski, poeta, pisarz, tłumacz, w czasie II wojny w Wojsku Polskim w Wielkiej Brytanii. Tam wydał dziewięć zbiorów wierszy i tom opowiadań. W 1968 roku wrócił do kraju, w Polsce ukazały się trzy zbiory jego wierszy: "Polowanie i inne wiersze okolicznościowe”, "Z okna widać” oraz "Czas nie zagryza kobiet”. Urodził się 10 września 1919 roku.

1975 - Zmarł Artemi Ajwazjan, ormiański i radziecki kompozytor oraz dyrygent. Jego melodia ze słowami Oli Obarskiej "Batumi” w wykonaniu Filipinek jest jedną z popularniejszych piosenek czasów PRL. Do najbardziej rozpoznawanych jego dziel zalicza się muzykę do animowanego filmu "Królowa Śniegu" z 1957 roku. Urodził się 26 czerwca 1902 roku.

1980 - Premiera filmu "Wściekły Byk" w reżyserii Martina Scorsese. Film opowiada o karierze pięściarza Jake’a LaMotty. Występujący w głównej roli Robert De Niro przytył, przygotowując się do tej roli, prawie 30 kilogramów.

1982 - Stan wojenny: Do Gdańska powrócił uwolniony przez władze komunistyczne z internowania Lech Wałęsa. Przywódca Solidarności został internowany w nocy wprowadzenia stanu wojennego. Decyzję nakazującą wyjazd do Warszawy, przekazaną do Gdańska przez Mieczysława Rakowskiego, ogłosili Lechowi Wałęsie w jego mieszkaniu wojewoda gdański Jerzy Kołodziejski i I sekretarz komitetu wojewódzkiego PZPR Tadeusz Fiszbach. Przewodniczącego zdelegalizowanej Solidarności przewieziono najpierw do ośrodka rządowego w Chylicach, później osadzono w Otwocku Wielkim, a następnie w Arłamowie. Władze chciały wykorzystać Lecha Wałęsę, jako szyld nowej 'Solidarności” pod kontrolą SB, jednak odmówił on rozmów w tej sprawie.

1982 - Spłonął drewniany kościół Świętego Wawrzyńca w Bytomiu. Przyczyną pożaru świątyni z XVI wieku było najprawdopodobniej podpalenie. Zniszczeniu uległo około 30 procent budowli. Pozostałości miały zostać wykorzystane do odbudowy kościoła, zostały jednak rozebrane i wywiezione, a świątynia nie został nigdy odbudowany, dodatkowo została skreślona z rejestru zabytków.

1986 - Zmarła Barbara Kostrzewska, śpiewaczka, sopran, pedagog, reżyser. Pełniła funkcję kierownika artystycznego Teatru Muzycznego Spółdzielczego w Warszawie i dyrektora Operetki Dolnośląskiej we Wrocławiu. Była solistka Opery Śląskiej w Bytomiu, Teatru Wielkiego w Poznaniu i Opery Narodowej w Warszawie. W czasie okupacji niemieckiej należała do Armii Krajowej, gdzie była łączniczką i sanitariuszką. Uczestniczyła w Powstaniu Warszawskim. Urodziła się 21 października 1915 roku.

1987 - Powstał Ruch Polityki Realnej. Sygnatariuszami powołania ugrupowania byli między innymi: Ryszard Czarnecki, Stefan Kisielewski, Janusz Korwin-Mikke, Stanisław Michalkiewicz, Robert Smoktunowicz i Andrzej Sadowski. 6 grudnia 1990 ugrupowanie zostało zarejestrowane, jako partia pod nazwą "Konserwatywno-Liberalna Partia Unia Polityki Realnej”.

1987 - Zmarł profesor Edward Habich, inżynier, mechanik, wynalazca, konstruktor czołgów i ciągników w okresie międzywojennym. Podczas okupacji brał udział w ruchu oporu w Armii Krajowej. Urodził się 4 czerwca 1905 roku.

1990 - Premiera filmu "Europa, Europa" w reżyserii Agnieszki Holland. Film oparty jest na autentycznej autobiografii Solomona Perela, wydanej w 1989 roku, opisującej losy Żyda, który by uniknąć nazistowskiego prześladowania udawał Aryjczyka. Dialogi w filmie prowadzone są głównie po niemiecku, chociaż jest używany także język polski i rosyjski.

1990 - W Warszawie minister spraw zagranicznych Polski Krzysztof Skubiszewski i minister spraw zagranicznych RFN Hans-Dietrich Genscher podpisali traktat potwierdzający kształt istniejącej granicy polsko-niemieckiej, na Odrze i Nysie Łużyckiej. Dokument regulował na nowo stosunki między Polską i zjednoczonymi Niemcami i potwierdzał ostatecznie naszą granicę na Odrze i Nysie Łużyckiej.

1990 - Zmarł Adolf Rudnicki, prozaik, eseista, autor cyklu "Epoka pieców" o martyrologii Żydów podczas II wojny światowej. Należał do Armii Krajowej, brał udział w Powstaniu Warszawskim. Urodził się 22 stycznia 1909 roku.

1990 - Niemiecki producent muzyczny Frank Farian poinformował o rozwiązaniu kontraktu z członkami duetu Milli Vanilli, Fabricem Morvanem i Robertem Pilatusem. Ujawnił również, że obaj nie brali udziału w nagrywaniu piosenek, znajdujących się na ich płycie, które w rzeczywistości, śpiewali za nich inni artyści. Członkowie duetu występowali jedynie w teledyskach. 19 listopada 1990 roku zespołowi, jako jedynemu do tej pory w historii, odebrano nagrodę Grammy. Decyzją amerykańskiego sądu, osoby, które kupiły płytę Milli Vanilli w USA mogły liczyć na zwrot pieniędzy. Mistyfikacja związana z zespołem okazała się jedną z największych w historii muzyki rozrywkowej.

1991 - Zmarł Tony Richardson, brytyjski reżyser teatralny i filmowy, scenarzysta obrazów: "Samotność długodystansowca”, "Upiór w operze”, "Na granicy”, "Szarża lekkiej brygady”. Był najważniejszym przedstawicielem brytyjskiego nurtu młodych gniewnych w teatrze i kinie. Za film "Przygody Toma Jonesa”, w 1963 roku, otrzymał dwie statuetki Oscara, za reżyserię i dla najlepszego filmu. Urodził się 5 czerwca 1928 roku.

2000 - Zmarł Wiesław Barej, fizjolog zwierząt, profesor i rektor Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, członek Polskiej Akademii Nauk. Autor między innymi pracy "Zarys fizjologii produkcji zwierząt gospodarskich”. Urodził się 22 stycznia 1934 roku.

2001 - Zmarł Mieczysław Waśkowski, aktor, reżyser filmowy. Zagrał w obrazach: "Miejsce na ziemi", "Zaduszki", " Niedziela sprawiedliwości", "Powrót", a także w serialach telewizyjnych: "Droga", "Stawka większa niż życie". Reżyser i scenarzysta filmów: "Tajemnica wielkiego Krzysztofa", "Jej portret", "Nie zaznasz spokoju", "Czas dojrzewania". Urodził się 13 sierpnia 1929 roku.

2003 - Zmarł Ryszard Tarasewicz, śpiewak operowy i operetkowy, tenor, zwany "królem polskiej operetki". Jako pierwszy tenor Operetki Warszawskiej stworzył niezapomniane kreacje w: "Baronie cygańskim" Johanna Straussa (syna), "Ptaszniku z Tyrolu" Karla Zellera i "Wesołej wdówce" Ferenca Lehára. Dał kilka tysięcy koncertów w kraju i za granicą, w tym w Kanadzie i Stanach Zjednoczonych. Jako pierwszy Polak, po Janie Kiepurze, koncertował w słynnej Carnegie Hall w Nowym Jorku. Urodził się 13 marca 1930 roku.

2007 - Sejm Rzeczypospolitej Polskiej podjął uchwałę ustanawiającą dzień 13 kwietnia, jako Dzień Pamięci Ofiar Zbrodni Katyńskiej. Dzień Pamięci obchodzony jest w rocznicę opublikowania przez Niemców w 1943 informacji o odkryciu w ZSRR masowych grobów oficerów Wojska Polskiego. Związek Radziecki przyznał się oficjalnie do popełnienia zbrodni dopiero po 50 latach od przeprowadzenia mordu - 13 kwietnia 1990 roku. Wiosną 1940 roku NKWD zabiło ponad 21 tysięcy obywateli Polski, w tym ponad 10 tysięcy oficerów wojska i policji.

2007 - Zmarł Jan Kaczmarek, satyryk, autor piosenek i felietonista, współtwórca kabaretu "Elita”. W latach 70. i 80. współpracował z magazynem rozrywkowym Polskiego Radia Wrocław "Studio 202”. Znany był również z programów satyrycznych emitowanych na antenie III Programu Polskiego Radia: "60 minut na godzinę" i "Powtórka z rozrywki". Napisał ponad 200 piosenek, jak: "Kurna chata", "Do serca przytul psa", "Czego się boisz głupia”. Urodził się 6 czerwca 1945 roku.

2010 - Niemiec Sebastian Vettel w wieku 23 lat i 134 dni został najmłodszym w historii mistrzem świata Formuły 1. W swojej karierze ustanowił wiele rekordów Formuły 1. Jako najmłodszy kierowca został uczestnikiem wyścigu Grand Prix oraz jego zwycięzcą. Jest także najmłodszym zdobywcą pole position oraz najmłodszym czterokrotnym mistrzem świata Formuły 1. W 2011 roku ustanowił rekord największej liczby zdobytych pole position w sezonie. W 2013 ustanowił rekord największej liczby kolejnych wygranych w sezonie. W 2016 roku był kierowcą z największą liczbą zdobytych punktów w historii Formuły 1.

2012 - Wojska izraelskie rozpoczęły operację "Filar Obrony” w Strefie Gazy. Celem była likwidacja zniszczenie infrastruktury Hamasu w Strefie Gazy i zabicie jej członków. Początkiem operacji było zabicie Ahmada al-Dżabariego, szefa wojskowego skrzydła Hamasu. W odpowiedzi bojownicy Hamasu przeprowadzili zmasowany atak rakietowy, a siły izraelskie prowadziły kontruderzenia z powietrza. Konflikt zakończył się zawieszeniem broni uzgodnionym w Kairze 21 listopada 2012. W czasie operacji zginęło 166 Palestyńczyków, w tym 120 bojowników. Ponad 900 Palestyńczyków odniosło rany. Po stronie izraelskiej zginęło sześć osób - czterech cywilów i dwóch żołnierzy. Rannych zostało 240 osób.

2013 - W wyniku eksplozji i pożaru gazociągu w Jankowie Przygodzkim w województwie wielkopolskim zginęły dwie osoby, a 13 zostało rannych. Spłonęło 10 budynków mieszkalnych, dwa budynki gospodarcze i część lasu. W akcję ratowniczą na miejscu eksplozji zaangażowanych było około 200 strażaków.

2011 - Zmarł Jackie Leven, szkocki muzyk, kompozytor, poeta. W latach 1977-1982 był wokalistą, liderem i twórcą repertuaru grupy rockowej Doll By Doll. W 1994 roku wydał pierwszy album solowy zatytułowany "The Mystery of Love Is Greater Than The Mystery of Death". Łącznie wydał ponad 20 płyt sygnowanych własnym nazwiskiem. Urodził się 18 czerwca 1950 roku.

2014 - Zmarł Glen Albert Larson, amerykański scenarzysta - "Alias Smith and Jones", "Wieczór w Bizancjum", "Knight Rider", "Battlestar Galactica: Blood and Chrome", a także producent filmowy. Posiada swoją gwiazdę na hollywoodzkiej Alei Gwiazd. Urodził się 3 stycznia 1937 roku. 10. rocznica

2019 - Zmarła Krystyna Boglar, prozaik, poetka, autorka utworów dla dzieci, scenarzystka telewizyjna. Współpracowała z Polskim Radiem. Jej powieści: "Nie głaskać kota pod włos" i "Każdy pies ma dwa końce" stanowiły adaptację do serialu i filmu "Rodzina Leśniewskich". Urodziła się 17 grudnia 1931 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarła Maria Kalinowska, miłośniczka kina, bibliotekarka. Wraz z mężem Bogdanem Kalinowskim obejrzała łącznie kilkanaście tysięcy filmów. Małżonkowie byli zapraszani, jako goście honorowi na wiele festiwali filmowych, sami też zostali bohaterami produkcji dokumentalnej zatytułowanej "Rekord absolutny". Maria Kalinowska urodziła się w 1945 roku.

2021 - Zmarł Jerzy Tomziński, duchowny rzymskokatolicki, paulin, doktor prawa kanonicznego, kaznodzieja, trzykrotny przeor klasztoru paulinów na Jasnej Górze, dwukrotny generał Zakonu Świętego Pawła Pierwszego Pustelnika, prokurator generalny Zakonu przy Stolicy Apostolskiej, uczestnik Soboru Watykańskiego II oraz inicjator modlitwy Apelu Jasnogórskiego. Urodził się 24 listopada 1918 roku.

2022 - Zmarł profesor Adam Zieliński, prawnik, prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego w latach 1982-1992, poseł na Sejm kontraktowy, rzecznik praw obywatelskich od 1996 do 2000 roku. Działał w Komisji do spraw Upamiętnienia Ofiar Represji Okresu Stalinowskiego przy Radzie Ochrony Pamięci Walk i Męczeństwa. Urodził się 28 czerwca 1931 roku.

2022 - Zmarł Jerzy Połomski, piosenkarz, artysta estradowy i aktor. Wylansował dziesiątki przebojów, w tym "Cała sala śpiewa z nami", "Bo z dziewczynami", "Daj" czy "Nie zapomnisz nigdy". W repertuarze miał także interpretacje współczesnych i przedwojennych szlagierów. Nagrał kilkadziesiąt płyt. Urodził się 18 września 1933 roku.

2023 - Zmarł Zbigniew Meres, strażak i polityk, generał brygadier, w latach 1997-2002 komendant główny Państwowej Straży Pożarnej, senator VII i VIII kadencji. Urodził się 18 stycznia 1952 roku. 1. rocznica

2023 - Zmarł Adam Gocel, dziennikarz, przez wiele lat związany z redakcjami sportowymi Telewizji Polskiej oraz Polskiego Radia. Pomysłodawca i prowadzący program "Piłkarska kadra czeka". Z wykształcenia - lekarz weterynarii, zajmował się też bioenergoterapią. Był również autorem reportaży i opowiadań. Urodził się 11 kwietnia 1939 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-12-22, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 22 grudnia 1216 - W Rzymie papież Honoriusz III wydał bullę zatwierdzającą zakon dominikanów. Katolicki zakon męski został założony przez świętego… » więcej 2024-12-21, godz. 15:38 Kartka z kalendarza 21 grudnia - Dzień Pamięci o Poległych i Zmarłych w Misjach i Operacjach Wojskowych poza Granicami Państwa, ustanowiony w 2015 roku. » więcej 2024-12-20, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 20 grudnia - Międzynarodowy Dzień Ludzkiej Solidarności, ustanowiony przez ONZ. 20 grudnia - Dzień Ryby, obchodzony w Polsce. » więcej 2024-12-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 1741 - Zmarł Vitus Bering, duński żeglarz i odkrywca, w służbie rosyjskiej. Na polecenie cara Piotra I odbył wiele odkrywczych wypraw na Syberię i Kamczatkę… » więcej 2024-12-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 grudnia - Święto narodowe Nigru, obchodzone w rocznicę proklamowania republiki w 1958 roku. 18 grudnia - Światowy Dzień Języka Arabskiego ustanowiony… » więcej 2024-12-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 grudnia - Dzień bez Przekleństw, obchodzony w Polsce. 17 grudnia - Święto narodowe Bhutanu - Dzień Bhutanu, obchodzony w rocznicę wprowadzenia monarchii… » więcej 2024-12-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 grudnia - Święto narodowe Bangladeszu - Dzień Zwycięstwa, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1971 roku. 16 grudnia - Święto narodowe… » więcej 2024-12-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 grudnia - Dzień Ludwika Zamenhofa, obchodzony w rocznicę urodzin twórcy międzynarodowego języka esperanto w 1859 roku. 15 grudnia - Święto Służby… » więcej 2024-12-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 1287 - Około 80 tysięcy osób zginęło na przybrzeżnych terenach Holandii i Niemiec podczas tak zwanej powodzi Świętej Łucji wywołanej przez sztorm na… » więcej 2024-12-13, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 13 grudnia - Dzień Pamięci Ofiar Stanu Wojennego, obchodzony w Polsce. 13 grudnia - Światowy Dzień Skrzypiec. 13 grudnia - Dzień Księgarza, obchodzony… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »