Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-08-23, 01:00 Autor: IAR/K.Sowińska/dok.

Kartka z kalendarza

23 sierpnia - Europejski Dzień Pamięci Ofiar Stalinizmu i Nazizmu, obchodzony od 2009 roku, ustanowiony Przez Parlament Europejski w 70. rocznicę Paktu Ribbentrop-Mołotow.

23 sierpnia - Międzynarodowy Dzień Pamięci o Handlu Niewolnikami i jego Zniesieniu, ustanowiony przez UNESCO w 1998 roku.

23 sierpnia - Dzień Flagi Państwowej Ukrainy.
1305 - W Londynie został stracony szkocki bohater narodowy i przywódca powstania antyangielskiego William Wallace. Został schwytany podstępem, oskarżony o zdradę, morderstwa, podpalenia i niszczenie własności prywatnej. Do dziś opiewają go pieśni ludowe. Postać Wallace'a spopularyzował film "Braveheart" w reżyserii Mela Gibsona.

1623 - Urodził się Stanisław Lubieniecki, astronom, historyk, pisarz i arianin, zabiegający o odwołanie edyktu o banicji Braci Polskich. Jego praca "Theatrum cometicum..." to największe XVII-wieczne dzieło o kometach, do tej pory wykorzystywane, jako cenne źródło informacji naukowych. Zawiera opisy około 600 komet, wszystkich, jakie widziano na niebie od biblijnego potopu do 1665 roku. Zmarł 18 maja 1675 roku.

1656 - Położono kamień węgielny pod budowę protestanckiego Kościoła Pokoju w Świdnicy. To obecnie największa drewniana barokowa świątynia w Europie. Została wybudowana na mocy porozumień traktatu westfalskiego zawartego w 1648 i kończącego wojnę 30-letnią. Autorem projektu był wrocławski mistrz budowlany Albrecht von Saebisch. Kościół zbudował świdnicki cieśla Andreas Kaemper. By zebrać fundusze na budowę Świdniczanin Christian Czepko wyruszył w podróż po europejskich dworach protestanckich. W budowę zaangażowali się śląscy ewangelicy wszystkich stanów, od chłopów, poprzez mieszczaństwo, po szlachtę. Po 10 miesiącach budowy pierwsze nabożeństwo w nowym świdnickim kościele odprawiono 24 czerwca 1657 roku. Obecnie świątynia należy do świdnickiej parafii Kościoła Ewangelicko-Augsburskiego w Polsce. Obiekt od 2001 roku wpisany jest na listę światowego dziedzictwa UNESCO.

1683 - Urodził się Giovanni Poleni, włoski matematyk, fizyk, astronom, wynalazca. Opublikował szereg prac z hydrauliki, astronomii, fizyki i archeologii. Prowadził obserwacje meteorologiczne. W 1709 roku skonstruował arytmometr - maszynę liczącą. Zmarł 15 listopada 1761 roku.

1754 - Urodził się Ludwik XVI, król Francji w latach 1774-93. Z powodu fatalnej sytuacji finansowej państwa zwołał przedstawicielstwo narodu - Stany Generalne, dla ustanowienia nadzwyczajnych podatków. Stany przekształciły się w Zgromadzenie Narodowe, które rozpoczęło prace nad konstytucją. Sprzeciw króla i próba rozpędzenia Zgromadzenia siłą doprowadziły do wybuchu rewolucji. Król zginął zgilotynowany, 21 stycznia 1793 roku. 270. rocznica

1768 - Urodził się Astley Paston Cooper, angielski chirurg. Zajmował się chirurgią naczyniową, anatomią, laryngologią, patologią. W swoich badaniach opisywał budowę narządów oraz przeprowadzał liczne operacje - gruczołu mlekowego, jądra męskiego oraz przepukliny. Przeprowadził pierwszą w świecie operację tętniaka. Zmarł 12 lutego 1841 roku.

1769 - Urodził się Georges de Cuvier, francuski zoolog, paleontolog i anatom. Stworzył klasyfikację zwierząt według budowy i obecnie uważany jest za jednego z twórców współczesnej anatomii porównawczej i paleontologii. Był przeciwnikiem teorii ewolucji i jednocześnie twórcą teorii katastrof. Zmarł 13 maja 1832 roku. 255. rocznica

1794 - Naczelnik insurekcji Tadeusz Kościuszko powołał Sąd Kryminalny Wojskowy, który rozpatrywał sprawy osób podejrzanych o zdradę narodu oraz działanie na szkodę powstania. Skład sędziowski składał się z trzech sędziów, którzy mogli sobie dobrać audytora wojskowego i oskarżyciela publicznego. 230. rocznica

1806 - Zmarł Charles de Coulomb, francuski inżynier i fizyk, członek Akademii Nauk w Paryżu. Zajmował się teorią maszyn prostych, magnetyzmem i elektrostatyką, w tej ostatniej dziedzinie dokonał odkrycia ważnego prawa fizycznego, nazwanego prawem Coulomba, o sile wzajemnego oddziaływania między dwoma nabojami elektrycznymi. Urodził się 14 czerwca 1736 roku.

1817 - Zmarł Jan Bogumił Plersch, malarz i dekorator teatralny, nadworny malarz króla Stanisława Augusta Poniatowskiego. Zaprojektował między innymi dekoracje ścienne Zamku Ujazdowskiego, dekoracje Zamku Królewskiego i pałacyku Myślewickiego. Urodził się w 1732 roku.

1839 - Pierwsza wojna opiumowa: aneksja Hongkongu przez Wielką Brytanię. Brytyjczycy dysponowali znacznie nowocześniejszym uzbrojeniem, któremu Chińczycy nie potrafili się przeciwstawić. 185. rocznica

1850 - Zakończone zostały prace nad pociągnięciem na dnie kanału La Manche kabla telegraficznego, który połączył Anglię z Francją. Zadania podjęli się bracia Jacob i John Brettowie, którzy opracowali sposób izolacji kabla i rozciągnięcia go po dnie kanału. Niestety początkowo sygnał był całkowicie nieczytelny, ale po wielu próbach udało się odczytać przekaz z telegrafu. Połączenie działało krótko - kabel został przypadkowo przecięty.

1859 - Urodził się Wacław Szymanowski, rzeźbiarz i malarz, tworzący w stylu secesji, autor rzeźb nagrobkowych i pomników, z których najbardziej znany jest pomnik Fryderyka Chopina, znajdujący się w warszawskich Łazienkach. Zmarł 22 lipca 1930 roku. 165. rocznica

1880 - Urodził się Aleksandr Grin, rosyjski pisarz pochodzenia polskiego, syn powstańca z 1863 roku, zesłanego w głąb Rosji. Autor głównie opowiadań i powieści o tematyce fantastyczno-przygodowej. Uznanie zyskał dopiero po śmierci. Zmarł 8 lipca 1932 roku.

1893 - Zmarł Michał Elwiro Andriolli, grafik, rysownik, ilustrator pierwszego wydania "Pana Tadeusza" Adama Mickiewicza. Był wziętym ilustratorem książkowym, który współpracował z warszawskimi, paryskimi i londyńskimi wydawcami. Do najbardziej znanych utworów literatury polskiej i obcej ilustrowanych przez Andriollego, należą: "Stara baśń" Kraszewskiego, "Lilla Weneda" Słowackiego, "Meir Ezofowicz" Orzeszkowej, "Ostatni z Mohikanów" Coopera, "Legenda wieków" Hugo czy "Romeo i Julia" Szekspira. Urodził się 14 listopada 1836 roku.

1896 - Zmarł Adolf Pawiński, historyk, archiwista. Należał do tak zwanej "warszawskiej szkoły historycznej", związanej z pozytywizmem. Zajmował się historią gospodarczą i ustrojową XVI-wiecznej Polski. Współredagował "Bibliotekę Warszawską”, był również współzałożycielem pisma "Ateneum”, a także współpracownikiem "Wielkiej Encyklopedii Ilustrowanej" oraz wielu czasopism. Urodził się 7 czerwca 1840 roku.

1898 - Zmarł Felicien Rops, belgijski malarz i grafik, przedstawiciel symbolizmu. Jeden z twórców nowoczesnej akwaforty i akwatinty, autor ilustracji do dzieł takich pisarzy, jak Théophile Gautier, Alfred de Musset czy Stéphane Mallarmé. Urodził się 7 lipca 1833 roku.

1900 - Urodził się Ernst Krenek, austriacki kompozytor i publicysta czeskiego pochodzenia. Komponował w stylu modernizmu, między innymi muzykę atonalną i dodekafoniczną. Autor oper "Jonny gra”, "Karol V” i "Sardakai” oraz pracy teoretycznej "Muzyka tu i teraz”. Zmarł 22 grudnia1991 roku.

1902 - Zmarł Sokrates Starynkiewicz, generał rosyjski, inżynier, prezydent Warszawy w latach 1875-1892, przyczynił się do rozbudowy i urbanistycznego uporządkowania miasta. Za jego prezydentury zbudowano między innymi kanalizację i wodociągi, uruchomiono pierwszą publiczną linię tramwaju konnego, zmodernizowano oświetlenie ulic, założono sieć telefoniczną, otwarto cmentarz na Bródnie, uregulowano finanse miejskie. Urodził się 30 grudnia 1820 roku.

1902 - Zmarł Henryk Siemiradzki, malarz, autor monumentalnych kompozycji, obrazów o tematyce antycznej: "Pochodnie Nerona", "Dirce chrześcijańska", "Taniec wśród mieczy", twórca kurtyny dla Teatru imienia Słowackiego w Krakowie. Urodził się 24 października 1843 roku.

1905 - Urodził się Czesław Klimuszko, polski duchowny katolicki, franciszkanin oraz jasnowidz, medium i parapsycholog. Jego wizje dotyczyły między innymi wojny w Europie i śmierci papieża Jana Pawła I. Zajmował się ziołolecznictwem. Zmarł 25 sierpnia 1980 roku.

1912 - Urodził się Gene Kelly, amerykański tancerz, piosenkarz, aktor i reżyser filmowy. Zagrał między innymi w filmach: "Modelka", "Amerykanin w Paryżu" i "Deszczowa piosenka". Wyreżyserował obrazy: "Hello Dolly", ”Na przepustce” i "Zawsze jest piękna pogoda”. Zmarł 2 lutego 1996 roku.

1918 - Urodził się Zdzisław Peszkowski, ksiądz katolicki, prałat, kapelan Jana Pawła II, kapelan "Rodzin Katyńskich” i pomordowanych na Wschodzie, podchorąży kawalerii Wojska Polskiego II RP, rotmistrz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie i harcmistrz i kapelan Naczelny ZHP. W czasie Ii wojny światowej trafił do niewoli sowieckiej, do obozu w Kozielsku, skąd przewożono jeńców do Katynia i mordowano. Ostatni transport trafił jednak do Griazowca - przetrzymywani tu jeńcy nie podzielili losu tysięcy polskich oficerów, zabijanych przez NKWD strzałem w tył głowy. Z Griazowca Zdzisław Peszkowski trafił do formowanej na Wschodzie armii generała Władysława Andersa. Po zakończeniu wojny pozostał na emigracji. Studiował filozofię i teologię na uniwersytetach w Anglii i Stanach Zjednoczonych. W 1954 roku przyjął święcenia kapłańskie. W 1989 wrócił do Polski, gdzie zajął się kultywowaniem pamięci ofiar zbrodni katyńskiej i założył Fundację Golgota Wschodu. Zmarł 8 października 2007 roku.

1918 - Urodziła się Maria Turlejska, historyk, socjolog i publicystka, profesor Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Wrocławskiego, działaczka komunistyczna, członkini Polskiej Partii Robotniczej i współpracowniczka Wiesława Gomułki. Jako kierownik Wydziału Historii Partii Komitetu Centralnego PPR ingerowała w treść podręczników szkolnych do historii. Autorka książki o narodzinach komunistycznej władzy "Zapis pierwszej dekady". W latach 70. jej książka została skierowana na przemiał. Na podstawie dokumentów otrzymanych od Wiesława Gomułki napisała opracowanie dotyczące zbrodni sądowych najwcześniejszego okresu PRL - "Te pokolenia żałobami czarne... Skazani na śmierć i ich sędziowie 1944-1954”. Za tę książkę, wydaną w 1984 w drugim obiegu, otrzymała nagrodę "Solidarności". Zmarła 16 lipca 2004 roku.

1918 - Urodził się Mieczysław Uniejewski, porucznik marynarki wojennej, obrońca Helu, później żołnierz Armii Krajowej. Po klęsce wrześniowej trafił do obozu jenieckiego, skąd uciekł w 1942 roku. Przedostał się do Warszawy i tam działał w AK, jako członek oddziału Organizacji Specjalnych Akcji Bojowych. Brał udział w wielu akcjach dywersyjnych. Został aresztowany przez gestapo w dniu swojego ślubu 3 czerwca1943, podczas uroczystości kościelnej. Trafił na Pawiak wraz z żoną i gośćmi weselnymi. Został rozstrzelany w ruinach getta, w październiku 1943 roku.

1919 - Wybuchło powstanie sejneńskie. Było skierowane przeciwko litewskiej administracji na Sejneńszczyźnie Oddziały suwalskiego okręgu Polskiej Organizacji Wojskowej zajęły zbrojnie Sejny i inne miejscowości powiatu sejneńskiego. Walki polsko-litewskie ustały 28 sierpnia, po interwencji Wojska Polskiego. Straty polskie wyniosły około 40 zabitych i 70 rannych, litewskie są nieznane. 105. rocznica

1919 - Podczas lotu pokazowego, obserwowanego między innymi przez Naczelnego Wodza Józefa Piłsudskiego, rozpadł się polski samolot myśliwsko-rozpoznawczy CWL SK-1. Maszyna wykonała zaledwie jedno okrążenie, a następnie w czasie lotu w kierunku zgromadzonych gości rozpadła się w powietrzu. W katastrofie zginęła dwuosobowa załoga. 105. rocznica

1921 - Urodził się Jan Batory, reżyser i scenarzysta, twórca filmów: "Podhale w ogniu”, "Jezioro osobliwości”, "Con amore”, "Zapach psiej sierści”. Napisał scenariusze do filmów: "Lekarstwo na miłość”, "Karino”, "O dwóch takich, co ukradli księżyc” i "Dancing w kwaterze Hitlera”. Zmarł 1 sierpnia 1981 roku.

1921 - Zmarła Maria Franciszka Kozłowska, założycielka wspólnoty mariawitów. Urodziła się 27 maja 1862 roku.

1922 - Urodziła się Zofia Mrozowska, aktorka teatralna i filmowa, wykładowczyni warszawskiej PWST i dziekan tej uczelni w latach 1969-1971. Była związana ze scenami teatrów warszawskich: Współczesnego i Studio. W 1976 roku była jedną z sygnatariuszy listu protestacyjnego do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji PRL. W sierpniu 1980 roku dołączyła do apelu 64 intelektualistów o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami przez władze PRL. Zmarła 19 sierpnia 1983 roku.

1923 - Urodziła się Zofia Posmysz, pisarka i scenarzystka, redaktorka Polskiego Radia. Przez wiele lat kierowniczka redakcji powieści "W Jezioranach” i jej współautorka. Jej powieści i opowiadania przetłumaczono na kilkanaście języków obcych. W czasie II wojny światowej w 1942 została uwięziona w niemieckim obozie koncentracyjnym Auschwitz, gdzie padła ofiarą eksperymentów pseudomedycznych, następnie w Ravensbrück i Neustadt-Glewe. Zmarła 8 sierpnia 2022 roku.

1924 - Urodził się Renato Buzzonetti, włoski lekarz, doktor nauk medycznych, osobisty lekarz Jana Pawła II i Benedykta XVI. Po zamachu na Papieża - Polaka w maju 1981 roku udzielił Janowi Pawłowi II pierwszej pomocy, towarzyszył mu również podczas wszystkich pobytów w szpitalach. Jego wspomnienia na temat ostatniego okresu życia Jana Pawła II znalazły się w zbiorowej publikacji książkowej "Pozwólcie mi odejść” z 2006 roku. Na emeryturę przeszedł w 2009 roku, a papież Benedykt XVI, przyznał mu wówczas honorowy tytuł emerytowanego lekarza papieskiego. Zmarł 20 stycznia 2017 roku. 100. rocznica

1925 - Urodził się Włodzimierz Kotoński, kompozytor i pedagog, wykładowca w Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie. Autor wielu utworów muzycznych, w tym ilustracji dźwiękowych do przedstawień teatralnych i filmów między innymi: "Dwoje z wielkiej rzeki”, "Gdzie jesteś Luizo”, "Klub szachistów”. Pierwszy twórca muzyki elektronicznej w Polsce, autor pierwszej w kraju publikacji dotyczącej tego rodzaju twórczości. Zmarł 4 września 2014 roku.

1925 - Urodził się Andrzej Balcerzak, aktor teatralny i filmowy. Występował w wielu teatrach w Polsce na dłużej wiążąc się z krakowskim Teatrem Słowackiego oraz warszawskim Teatrem Polskim. Zagrał w filmach: "Ściana czarownic”, "Podróż za jeden uśmiech”, "Kolory kochania” i "Oko proroka”. Zmarł 3 lutego 2017 roku.

1925 - Urodził się Robert Mulligan, amerykański reżyser, twórca filmów: "Serce Clary”, "Lato roku 1942”, "Za rok o tej samej porze” i "Człowiek z księżyca”. Największą sławę przyniósł mu film "Zabić drozda”, za który otrzymał nominację do Oscara w 1963 roku za reżyserię. Zmarł 20 grudnia 2008 roku.

1926 - W wieku 31 lat zmarł Rudolf Valentino, amerykański aktor, włoskiego pochodzenia, amant kina niemego, którego śmierć doprowadziła do histerii tysiące wielbicielek. Jego pogrzeb zgromadził 100 tysięcy ludzi. Stał się pierwszym popularnym męskim idolem kultury masowej do tego stopnia, że kiedy po wizycie w Europie zapuścił brodę, krytyka fanów zmusiła go do jej zgolenia. Aktora podziwiano między innymi w filmach: "Czterej jeźdźcy apokalipsy", "Dama kameliowa" i "Syn szejka". Urodził się 6 maja 1895 roku.

1931 - Urodził się Ryszard Danecki, poeta, pisarz, autor librett do oper kameralnych, tłumacz poezji angielskiej, rosyjskiej i niemieckiej. Debiutował na łamach dziennika "Głos Wielkopolski”. Jeden z założycieli grupy literackiej "Wierzbak", autor zbiorów poezji: "Twarzy odwracanie”, "Patrol poetycki” i "Zawsze jest czas teraźniejszy”. Zmarł 30 listopada 2013 roku.

1931 - Urodziła się Barbara Eden, amerykańska aktorka i producentka filmowa, a także piosenkarka. Grała między innymi w filmach: "Płonąca gwiazda", "Mamuśka w armii", "Karolina” i "Fantastyczny Świat Irwina Allena”.

1937 - Zmarł Albert Roussel, francuski kompozytor, twórca baletu "Eneasz", oper, symfonii, utworów kameralnych i wielu pieśni. W kompozycjach czerpał z kultury hinduskiej. Urodził się 5 kwietnia 1869 roku.

1938 - Na mocy ustawy sejmowej, przekształcono warszawski Centralny Instytut Wychowania Fizycznego w wojskową szkołę akademicką pod nazwą Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego. Od kwietnia 1939 roku szkoła ma prawo nadawania stopni magisterskich. Podczas wojny w siedzibie AWF mieściły się koszary Luftwaffe, ale po wojnie uczelnia szybko została odbudowana. Zmieniono natomiast jej patrona - został nim Karol Świerczewski. W 1990 roku AWF wróciła do dawnej nazwy - Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego.

1939 - W Moskwie podpisano pakt Ribbentrop - Mołotow - o wzajemnej nieagresji totalitarnych mocarstw - Niemiec i Związku Radzieckiego, gdyby doszło do działań wojennych. Swoje podpisy złożyli pod dokumentem minister spraw zagranicznych III Rzeszy Joachim von Ribbentrop oraz przewodniczący Rady Komisarzy Ludowych ZSRR Wiaczesław Mołotow. Uczynili to w imieniu swoich zwierzchników, Hitlera i Stalina. Dokument składał się z dwóch części, jawnej oraz tajnej. Pierwsza była traktatem wojskowym, w którym oba państwa zobowiązały się do wzajemnej nieagresji oraz zachowania neutralności na wypadek, gdyby druga strona stała się przedmiotem działań wojennych ze strony państwa trzeciego. Część tajną stanowił protokół, na mocy, którego Niemcy i ZSRR podzieliły Europę Środkową i Wschodnią na swoje strefy wpływów. Dokument przewidywał ograniczenie suwerenności lub całkowite pozbawienie wolności Polski, Litwy, Łotwy i Estonii, a także Finlandii i Rumunii. 85. rocznica

1939 - Urodził się Edward Linde-Lubaszenko, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, wystąpił między innymi w filmach: "Ktokolwiek wie...", "Piłkarski poker", "Lawa", "Psy", "Słodko gorzko", "Młode wilki", "Pierwsza miłość” i "Poranek kojota”. Jego ojcem był Niemiec Julian Linde, który wyjechał w 1939 roku z zajętego przez ZSRR Białegostoku. W 1941 roku Edward, wraz z matką, przy pomocy radzieckiego kapitana Mikołaja Lubaszenki, przeprowadzili się do Archangielska, podając się za rodzinę Lubaszenki. O swoim prawdziwym ojcu dowiedział się dopiero w dorosłym życiu. W 1991 roku postanowił dodać człon Linde do nazwiska Lubaszenko. 85. rocznica

1940 - Urodził się Tony Bill, amerykański aktor, producent filmowy i reżyser. Wyprodukował w 1973 roku komedię kryminalną George’a Roya Hilla "Żądło", który zdobył siedem Oscarów, w tym za najlepszy film.

1941 - Niemcy i ich litewscy kolaboranci przeprowadzili ostateczną likwidację getta w Poniewieżu, mordując 7523 Żydów. Masową egzekucję przeprowadzono w lesie nieopodal wsi Pajuostis, położonym w odległości około ośmiu kilometrów na wschód od Poniewieża. Zostały tam wykopane dwa masowe groby o długości 40 metrów. Ofiary prowadzono małymi grupkami nad ich krawędzie i rozstrzeliwano. Do zasypywania kolejnych warstw zwłok zmuszono sowieckich jeńców wojennych. Egzekucja trwała cały dzień.

1941 - Niemcy utworzyli getto żydowskie w Rydze. Powstało na terenie tak zwanego Moskiewskiego Przedmieścia zamieszkanego przed II wojną światową głównie przez Rosjan, Polaków i Białorusinów. Pod koniec listopada 1941 teren getta podzielono na dwie części - w jednej umieszczono silnych fizycznie mężczyzn zdolnych do wykonywania prac na rzecz gospodarki III Rzeszy. Resztę ludności - około 26 tysięcy osób wysiedlono i zamordowano w lesie pod Rumbuli. We wrześniu 1943 żydowska dzielnica w Rydze została ostatecznie zlikwidowana, a jej ostatni mieszkańcy przewiezieni do niemieckich obozów zagłady w Rydze-Kaiserwaldzie i Salaspilsie.

1942 - Początek bitwy o Stalingrad, obecnie Wołgograd. Jedna z największych batalii II wojny światowej. Walczono na obszarze wielkiego łuku Donu oraz między Wołgą i Donem. Wojska radzieckie odniosły zwycięstwo nad armią niemiecką, dowodzoną przez feldmarszałka Friedricha Paulusa. Bitwa stała się przełomem w działaniach na froncie wschodnim, dzięki któremu Armia Czerwona przejęła inicjatywę. Zakończyła się 2 lutego 1943 roku. Związek Radziecki swoje starty oszacował na 478 tysięcy zabitych i zaginionych żołnierzy oraz 40 tysięcy zabitych cywilów, a Niemcy na 750 tysięcy zabitych lub zaginionych.

1943 - Klęska wojsk niemieckich w bitwie na Łuku Kurskim. Była to ostatnia niemiecka strategiczna operacja ofensywna na froncie wschodnim. Zwycięstwo w tej bitwie oddało inicjatywę w ręce Armii Czerwonej do końca wojny. W czasie bitwy zginęło lub zaginęło ponad 250 tysięcy żołnierzy radzieckich i prawie 60 tysięcy niemieckich.

1944 - 23. dzień Powstania Warszawskiego. Nad ranem, po dwóch dniach starć, Powstańcy zdobyli budynek Małej PAST-y. Po ciężkich walkach zdobyli także Kościół Świętego Krzyża na Krakowskim Przedmieściu oraz sąsiadujący budynek Komendy Głównej Policji. Zestrzelili także niemiecki samolot bombardujący Stare Miasto. Z rąk niemieckich uwolniono łącznie kilkudziesięciu zakładników. Nie powiódł się natomiast atak na Uniwersytet, gdzie Niemcy stawili silny opór. Na Mokotowie zginął Seweryn Dziubałtowski, który został raniony odłamkiem granatu. 80. rocznica

1944 - 250 polskich oficerów i podoficerów Armii Krajowej więzionych przez NKWD na Majdanku zostało wywiezionych do łagrów w głąb Związku Radzieckiego. Trafili do obozów w Riazaniu, Diagilewie, Griazowcu, Czerepowcu i Skopinie. Po wyzwoleniu Lublina przez Armię Czerwoną NKWD rozpoczęło aresztowania żołnierzy AK. Jedną z podstaw było porozumienie, że działania ludności polskiej przeciwko armii ZSRR podlegają jurysdykcji tego kraju. Rozbrojenie i likwidację AK zalecił osobiście Stalin w rozkazie z 1 sierpnia. 80. rocznica

1944 - W niemieckim obozie zagłady w Mauthausen został zamordowany Henryk Sławik, dziennikarz, powstaniec śląski, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej. W czasie II wojny światowej jeden z organizatorów pomocy polskim uchodźcom, którzy znaleźli się na Węgrzech. Pośmiertnie odznaczony Orderem Orła Białego. Dzięki staraniom swego żydowskiego współpracownika, późniejszego izraelskiego polityka i dyplomaty Cewiego Zimmermana za ratowanie Żydów z narażeniem własnego życia został pośmiertnie w 1990 roku uhonorowany tytułem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata przez izraelski Instytut Jad Waszem. Według różnych szacunków dzięki Sławikowi i jego współpracownikom ratujące życie dokumenty wystawiono pięciu tysiącom polskich Żydów, którzy w czasie wojny znaleźli się na Węgrzech. Urodził się 16 lipca 1894 roku. 80. rocznica

1945 - Urodziła się Rita Pavone, włoska piosenkarka muzyki pop i aktorka, której największa popularność przypada na lata 60. Na początku kariery artystycznej obdarzono ją przydomkiem "Paul Anka w spódnicy”, ponieważ wykonywała jego przeboje.

1945 - Debiut teatralny, aktorski Adama Hanuszkiewicza. W Teatrze Dolnośląskim w Jeleniej Górze zagrał rolę Wacława w "Zemście” Aleksandra Fredry. Dopiero w następnym roku, w Łodzi, eksternistycznie zdał z wyróżnieniem egzamin aktorski.

1947 - Urodził się Jerzy Satanowski, kompozytor, dyrygent i reżyser, autor muzyki teatralnej i filmowej, między innymi do filmów: "Boża podszewka", "Dzień świra", "Wszyscy jesteśmy Chrystusami", "Magnat" i "Siekierezada". Od wielu lat jest jurorem w konkursie Ogólnopolskie Spotkania Zamkowe "Śpiewajmy Poezję" w Olsztynie. We wrześniu 2018 objął kierownictwo artystyczne Teatru Miejskiego w Lesznie.

1950 - Urodziła się Izabela Jaruga-Nowacka, polityk, posłanka na Sejm II, IV, V i VI kadencji; przewodnicząca Unii Pracy i Unii Lewicy, wicepremier w rządach Marka Belki. Zginęła w katastrofie rządowego samolotu pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010 roku.

1950 - Urodził się Marian Krzaklewski, polityk, działacz związkowy, w latach 1991-2002 przewodniczący NSZZ "Solidarność”, założyciel i lider AWS, poseł na Sejm III kadencji.

1951 - Urodził się Jerzy Rogowski, kaskader i aktor. W latach 1973-1994 pracował w polskiej kinematografii, występując w ponad 100 filmach, jako kaskader, między innymi w filmach: "Noce i dnie", "Królowa Bona" i "Znachor". Brał też udział w dubbingu, jako aktor, a także współpracował kilka razy z reżyserem i dokonywał konsultacji kaskaderskich.

1963 - Ukazał się singiel "She Loves You" grupy The Beatles. W 1963 roku był to najlepiej sprzedający się singiel w Wielkiej Brytanii, a prawie dwa miliony sprzedanych egzemplarzy daje mu siódme miejsce na brytyjskiej liście wszech czasów. W 2004 utwór został sklasyfikowany na 64. miejscu listy 500 utworów wszech czasów magazynu "Rolling Stone". Utwór nagrano 1 lipca 1963 na magnetofonie dwuścieżkowym w wersji stereo, jednak taśma z nagraniem zaginęła. Na singlu piosenka znalazła się w wersji monofonicznej.

1966 - Sonda Lunar Orbiter 1 wykonała pierwsze zdjęcie Ziemi z orbity Księżyca. Była to pierwsza z bezzałogowych sond programu Lunar Orbiter. Został zaprojektowany przede wszystkim do fotografowania powierzchni Księżyca oraz ustalenia odpowiedniego i bezpiecznego miejsca na lądowania załogowych misji z programu Apollo. Był także przystosowany do pomiarów natężenia promieniowania kosmicznego.

1970 - Urodził się River Phoenix, amerykański muzyk, aktor i aktywista społeczny. Był wschodzącym gwiazdorem Hollywood, w trakcie swojej krótkiej, ale błyskotliwej kariery, określany, jako James Dean nowej ery. Szczególne uznanie krytyki i widowni uzyskał za występy w filmach "Stań przy mnie", "Stracone lata", oraz "Moje własne Idaho". Zmarł w nocy z 30 na 31 października 1993 w wyniku przedawkowania narkotyków.

1972 - Zmarła Zofia Romer, z domu Dembowska, malarka, wykształcona w Wilnie i Krakowie. Zajmowała się głownie malowaniem pejzaży i portretów. Jej prace znajdują się między innymi w zbiorach Muzeum Narodowego w Warszawie. Urodziła się 16 lutego 1885 roku.

1973 - W Sztokholmie doszło do napadu na placówkę Kreditbanken, a następnie sześciodniowego uwięzienia zakładników. Na podstawie swych obserwacji, współpracujący wtedy z policją kryminolog i psycholog Nils Bejerot utworzył termin "syndrom sztokholmski", oznaczający psychiczne uzależnienie zakładników od porywaczy. Zakładnicy po uwolnieniu przez policję, nie chcieli, bowiem obciążać porywaczy i odmawiali zeznań. Pojęcie wkrótce przyjęło się wśród psychologów na całym świecie.

1978 - Urodził się Kobe Bryant, znany amerykański koszykarz, grający na pozycji rzucającego obrońcy. Gra tego zawodnika była wielokrotnie nagradzana. Osiemnastokrotnie był wybierany do meczu gwiazd NBA i czterokrotnie zostawał najlepszym graczem tych spotkań. Piętnastokrotnie dostawał się do All-NBA Team, w tym 11 razy do pierwszej piątki. Kobe Bryant był członkiem kadry narodowej i olimpijskiej Stanów Zjednoczonych, z którą dwukrotnie zdobył złoty medal na igrzyskach olimpijskich w Pekinie i Londynie. Na 90. ceremonii wręczenia Oscarów Kobe Bryant wraz z Glenem Keanem otrzymał statuetkę w kategorii najlepszy krótkometrażowy film animowany za film "Droga koszykówko”. Zginął w wypadku śmigłowca 26 stycznia 2020 roku.

1980 - Lech Wałęsa wezwał do zaprzestania represji wobec osób wspomagających strajk. W Stoczni Gdańskiej Komisja Rządowa podjęła rozmowy z Międzyzakładowym Komitetem Strajkowym, ich przebieg transmitowano przez zakładowy radiowęzeł. Tego dnia ukazał się też pierwszy numer biuletynu strajkowego "Solidarność". Międzyzakładowy Komitet Strajkowy zaczął posługiwać się znakiem graficznym Solidarności, opracowanym przez Jerzego Janiszewskiego. Ukazało się 13 numerów pisma, oraz wydanie nadzwyczajne, zawierające projekt statutu związku. Ostatni numer "Solidarności" opublikowano 31 sierpnia, w dniu podpisania Porozumień Sierpniowych.

1980 - Po 12 latach budowy otwarto Stadion Miejski w Poznaniu. Prace rozpoczęły się w 1968 roku. Jak większość stadionów epoki PRL został wybudowany na podstawie usypanego wału ziemnego, na którym później ukształtowano betonowe miejsca na ławki i koronę stadionu. Obiekt ten składał się z trzech trybun, zaś w miejscu czwartej miała powstać pływalnia i sale gimnastyczne, jednak planu tego nigdy nie zrealizowano. Pierwszy mecz poznańska drużyna Lech rozegrała na tym stadionie, przy 18-tysięcznej publiczności, z Motorem Lublin. Padł wynik remisowy 1:1, a strzelcem pierwszego gola dla Lecha na nowym stadionie był Marek Skurczyński.

1980 - Zmarł Horacy Safrin, poeta, satyryk, autor sztuk scenicznych, tłumacz literatury żydowskiej. Pisał fraszki, bajki i humoreski, między innymi: "Ośla szczęka”, "Mucha na cokole”, "Bez figowego listka”. Najbardziej znany, jako autor zbioru dowcipów żydowskich "Przy szabasowych świecach”. Urodził się 11 stycznia 1899 roku.

1989 - W 50. rocznicę zawarcia paktu Ribbentrop-Mołotow ludność nadbałtyckich republik ZSRR utworzyła 640-kilometrowy "żywy łańcuch" od Tallina do Wilna, na znak protestu przeciw przynależności do Związku Radzieckiego. W proteście brało udział około dwóch milionów ludzi. 35. rocznica

1990 - Wschodnioniemiecka Izba Ludowa wyraziła zgodę na zjednoczenie Niemiec. Zjednoczenie stało się faktem 3 października 1990 roku na mocy porozumienia zawartego 12 września podczas moskiewskiej konferencji dwa plus cztery. Układ ten podpisały obok NRD i RFN cztery dawne mocarstwa okupacyjne: Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Francja i Związek Radziecki.

1990 - Rada Najwyższa Armenii przyjęła deklarację niepodległości, potwierdzoną w referendum 21 września 1991.

1995 - Zmarł Adam Wiśniewski-Snerg, pisarz science fiction, autor powieści: "Według łotra”, "Nagi cel”, "Arka”, "Oro” i "Trzecia cywilizacja”. Jego najbardziej znana powieść - "Robot” zwyciężyła w plebiscycie na najbardziej wartościową książkę polskiej science fiction w powojennym trzydziestoleciu XX wieku. Urodził się 1 stycznia 1937 roku.

1997 - Zmarł John Cowdery Kendrew, brytyjski biochemik. Prowadził prace badawcze nad strukturą białek i określił sekwencję aminokwasów w hemoglobinie. Razem z Maxem F. Perutzem otrzymał w 1962 roku Nagrodę Nobla w dziedzinie chemii. Urodził się 24 marca 1917 roku.

2006 - Zmarł Michał Gutowski, generał, oficer 17. Pułku Ułanów Wielkopolskich, członek polskiej ekipy jeździeckiej na olimpiadzie w Berlinie, w 1936 roku. W czasie kampanii wrześniowej walczył w 17. pułku w składzie Wielkopolskiej Brygady Kawalerii. W 1940, jako kurier przedostał się do Francji, gdzie walczył w 10 pułku strzelców konnych. Następnie ewakuowany do Wielkiej Brytanii, służył w dywizji generała Maczka. Brał udział w bitwie pod Falaise i po raz drugi został odznaczony Krzyżem Walecznych. Brał udział w wyzwalaniu Francji, Belgii, Holandii i Niemiec. Po wojnie wyemigrował do Kanady. Urodził się 14 września 1910 roku.

2006 - 18-letnia Austriaczka Natascha Kampusch uciekła po ośmiu latach z niewoli u porywacza Wolfganga Přiklopila.10-letnia dziewczyna została uprowadzona 2 marca 1998 roku. Porywacz przetrzymywał ją i gwałcił w swoim domu na przedmieściach Wiednia. Po ucieczce 18-latki Přiklopil popełnił samobójstwo. Jej matka została oskarżona w maju 2008 o zorganizowanie porwania córki.

2007 - Zmarł Adam Strug, pisarz i publicysta, opozycjonista z okresu PRL, później działacz społeczny i samorządowy. W okresie II wojny światowej należał do Armii Krajowej. Urodził się 24 grudnia 1927 roku.

2008 - Zmarł Thomas Huckle Weller, amerykański lekarz pediatra, bakteriolog, profesor Uniwersytetu Harvarda w Cambridge. W 1954 roku otrzymał Nagrodę Nobla, za odkrycie, że wirus polio namnaża się w tkankach, co przyczyniło się do stworzenia szczepionki przeciwko chorobie Heinego-Medina. Urodził się 15 czerwca 1915 roku.

2013 - Zmarł Konstanty Miodowicz, urzędnik państwowy, funkcjonariusz służb specjalnych i polityk, od 1997 do 2013 poseł na Sejm. Podczas gdy jego ojciec Alfred Miodowicz był członkiem PZPR i przewodniczącym OPZZ, Konstanty Miodowicz działał w opozycji demokratycznej, należał do Niezależnego Zrzeszenia Studentów, wspólnie z między innymi Janem Rokitą działał w pacyfistycznym Ruchu Wolność i Pokój. 1 maja 2013 w Busku-Zdroju zasłabł podczas spaceru. Zmarł po trzech miesiącach w szpitalu. Urodził się 9 stycznia 1951 roku.

2013 - Zmarł Gilbert Taylor, brytyjski operator filmowy. Był autorem zdjęć do filmów Romana Polańskiego: "Wstręt", "Matnia", "Tragedia Makbeta", Stanleya Kubricka - "Doktor Strangelove, czyli jak przestałem się martwić i pokochałem bombę", Alfreda Hitchcocka - "Szał". Zrealizował też zdjęcia do kultowego już dziś horroru Richarda Donnera "Omen" oraz pierwszej części cyklu "Gwiezdne wojny". Urodził się 12 kwietnia 1914 roku.

2014 - Podczas 5. Memoriału Kamili Skolimowskiej, rozgrywanego na zadaszonym Stadionie Narodowym w Warszawie, Jamajczyk Usain Bolt ustanowił czasem dziewięć sekund i 98 setnych sekundy nieoficjalny halowy rekord świata w biegu na 100 metrów. 10. rocznica

2015 - Zmarł Jerzy Kamas, aktor filmowy i teatralny, przez ponad 40 lat związany z warszawskim Teatrem Ateneum. Znany między innymi z roli Stanisława Wokulskiego w serialu "Lalka", a także z ról w serialach "Noce i dnie" oraz "Życie Kamila Kuranta". Urodził się 8 lipca 1938 roku.

2017 - Zmarł Jerzy Przybysz, psychiatra, ekspert w dziedzinie psychiatrii sądowej, autor podręczników: Psychiatria sądowa dla lekarzy i prawników. Urodził się 20 marca 1924 roku.

2019 - Zmarł Carlo Delle Piane, włoski aktor i reżyser filmowy, teatralny i telewizyjny. Występował w filmach od dzieciństwa, znany głównie z ról komediowych. W ciągu swojej trwającej 70 lat karierze aktorskiej zagrał w ponad 100 filmach, między innymi w "Szkolnej wycieczce" i "Prezencie pod choinką". Urodził się 2 lutego 1936 roku. 5. rocznica

2020 - Zmarła Maria Janion, wybitna humanistka i historyk literatury. Badaczka polskiej kultury XIX i XX wieku. Autorka ponad 20 książek o polskiej tożsamości, a także kilkuset studiów, artykułów, szkiców i recenzji. W czasie II wojny światowej działaczka podziemnego Związku Harcerstwa Polskiego. Od lat 70. działaczka opozycji demokratycznej w PRL. Współzałożycielka niezależnego Towarzystwa Kursów Naukowych. W sierpniu 1980 sygnatariuszka listu 64 intelektualistek i intelektualistów popierającego strajki, apelującego o działania "bez rozlewu krwi”. Urodziła się 24 grudnia 1926 roku.

2020 - Zmarł Leonard Pulchny, reżyser i scenarzysta filmów dokumentalnych i animowanych, między innym o Koziołku Matołku. Urodził się 17 grudnia 1930 roku.

2021 - Zmarł Jean-Luc Nancy, francuski filozof, reprezentujący nurt dekonstrukcjonizmu, zakładającego wielość interpretacji zjawisk i ich opisów. Napisał około 20 książek. Urodził się 26 lipca 1940 roku.

2022 - Zmarła Irena Morawska, dziennikarka, reporterka, scenarzystka filmowa. W latach 90. zajmowała się głównie tematyką społeczną, opisując w "Gazecie Wyborczej" przemiany społeczne po 1989 w Polsce. Od 2000 roku wraz z mężem, Jerzym Morawskim, także dziennikarzem, zajmowała się realizacją filmów i seriali dokumentalnych. Urodziła się 14 czerwca 1954 roku.

2023 - Zginął Jewgienij Prigożyn, rosyjski przedsiębiorca, współpracownik Władimira Putina, właściciel tzw. fabryki trolli, blisko powiązany z prywatnym przedsiębiorstwem wojskowym Grupą Wagnera, której był założycielem. W 2020 roku jego majątek szacowano na 16 miliardów rubli. Przezywany był „kucharzem Putina”, ponieważ należąca do niego firma cateringowa obsługiwała spotkania rosyjskiego prezydenta. Zginął w katastrofie lotniczej pod Kużenkinem w obwodzie twerskim w Rosji, na pokładzie prywatnego odrzutowca, którym podróżował z Moskwy do Petersburga. Oprócz niego, w katastrofie zginęło 3 członków załogi i 7 członków Grupy Wagnera, w tym Dmitrij Utkin. Prigożyn urodził się 1 czerwca 1961 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-11-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 19 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy wobec Dzieci. 19 listopada - Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych. 19 listopada… » więcej 2024-11-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 listopada - Święto narodowe Łotwy, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1918 roku. 18 listopada - Polska - Dzień Kolejarza. 18… » więcej 2024-11-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 listopada - Międzynarodowy Dzień Studenta, obchodzony od 1941 roku dla uczczenia pamięci czeskich studentów prześladowanych w 1939 roku przez hitlerowców. 17… » więcej 2024-11-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 listopada - Międzynarodowy Dzień Tolerancji, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 12 grudnia 1995 roku z inicjatywy UNESCO. 16… » więcej 2024-11-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club. 15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc… » więcej 2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »