Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-06-07, 07:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

7 czerwca - Światowy Dzień Bezpieczeństwa Żywnościowego.
1490 - Węgierska szlachta obwołała królewicza polskiego Jana I Olbrachta królem Węgier. Magnateria węgierska zakwestionowała elekcję i obrała królem jego brata - króla Czech Władysława, co doprowadziło do wojny domowej między braćmi. Jan Olbracht został rozgromiony w bitwie pod Preszowem w styczniu 1492 roku i dostał się do niewoli Władysława. Brat przyjął go gościnnie, a w końcu odesłał do Polski

1492 - Zmarł Kazimierz Jagiellończyk, wielki książę litewski w latach 1440-1492, król Polski w latach 1447-1492. Jeden z najaktywniejszych polskich władców, za panowania którego Korona, pokonując zakon krzyżacki w wojnie trzynastoletniej, odzyskała - po 158 latach - Pomorze Gdańskie, a dynastia Jagiellonów stała się jednym z czołowych domów panujących w Europie. Zdecydowany przeciwnik możnowładztwa, przyczynił się do wzmocnienia znaczenia Sejmu i sejmików, co osłabiło pozycję mieszczaństwa. Urodził się 30 listopada 1427 roku.

1494 - Królowie Portugalii i Hiszpanii zawarli w Tordesillas układ ustalający podział sfer wpływów w Nowym Świecie. Traktat zapobiegał konfliktowi o tereny odkryte przez Krzysztofa Kolumba w Ameryce i zapewniał Portugalczykom terytoria dzisiejszej Brazylii jeszcze przed ich oficjalnym odkryciem. 530 rocznica

1569 - Na sejmie w Lublinie wznowiono obrady nad kształtem unii polsko litewskiej. Wcześniej król Zygmunt August, ostatni wielki książę litewski, jako prawny spadkobierca dziedzictwa Giedymina, zrzekł się na rzecz Korony Królestwa Polskiego praw do sukcesji w Wielkim Księstwie Litewskim, a także przekazał Koronie Podlasie, Wołyń oraz ziemie kijowską i bracławską. 28 czerwca uchwalono nową Unię polsko-litewską, 1 lipca obie strony podpisały dokumenty, a 4 lipca 1569 roku, król Zygmunt II August, wydał dyplom potwierdzający ten związek. Na mocy Unii Lubelskiej powstało nowe państwo nazwane Rzeczpospolitą Obojga Narodów. 455 rocznica

1692 - Trzęsienie ziemi spowodowało osunięcie i zatopienie 2/3 powierzchni miasta Port Royal, ówczesnej stolicy Jamajki. Ludność miasta w dniu kataklizmu wynosiła siedem tysięcy osób. Nieliczni, którzy przetrwali kataklizm, opowiadali o ogromnej katastrofie i gigantycznej fali tsunami, która zalała całe miasto. W XIX wieku dotarto do podwodnego cmentarzyska u wybrzeży wyspy, na którym znaleziono tonę ludzkich kości.

1698 - W Piszu król August II Mocny zgodził się podczas spotkania z Fryderykiem III na zajęcie przez Prusy Elbląga w dogodnym dla nich momencie. W zamian za 150 tysięcy talarów August II Mocny zobowiązał się też powstrzymać ewentualne polskie próby odzyskania miasta.

1742 - Niemiecki matematyk Christian Goldbach sformułował hipotezę, że każda naturalna liczba parzysta jest sumą dwóch liczb pierwszych. Mimo licznych prób oraz wysokich nagród finansowych ufundowanych za udowodnienie lub obalenie tej hipotezy, problem do dziś pozostaje nierozstrzygniętym. Do chwili obecnej udowodniono jedynie, że każda parzysta liczba naturalna większa niż dwa może zostać przedstawiona, jako suma co najwyżej sześciu liczb pierwszych, a także, że każda parzysta liczba naturalna większa niż dwa może zostać przedstawiona, jako suma liczby pierwszej oraz liczby, która ma co najwyżej dwa czynniki pierwsze.

1753 - Założono Muzeum Brytyjskie w Londynie, jedno z największych na świecie muzeów historii starożytnej. Otwarcie dla zwiedzających nastąpiło 15 stycznia 1759 roku. Poza okresem obu wojen światowych placówka pozostawała nieprzerwanie otwarta. Rocznie odwiedza ją sześć milionów ludzi. Wstęp do Muzeum Brytyjskiego jest darmowy, wyłączając ekspozycje specjalne.

1845 - Urodził się Leopold Auer, węgierski skrzypek i pedagog, kompozytor oraz dyrygent. Wśród jego uczniów był między innymi Emil Młynarski, współzałożyciel i dyrektor Filharmonii Warszawskiej w latach 1901-1905. Leopold Auer zmarł 15 lipca 1930 roku.

1846 - Urodził się Władysław Górski, skrzypek, kompozytor, krytyk muzyczny i pedagog, autor "Praktycznej szkoły na skrzypce". Zmarł 7 lutego 1915 roku.

1862 - Urodził się Philipp Eduard von Lenard, niemiecki fizyk, profesor uniwersytetów we Wrocławiu, Kolonii i Heidelbergu. Za badania nad promieniowaniem katodowym otrzymał Nagrodę Nobla w 1905 roku w dziedzinie fizyki. Znany był ze swych antysemickich i faszystowskich poglądów. Zmarł 20 maja 1947 roku.

1863 - Zmarł Franz Xaver Gruber, austriacki nauczyciel w szkole podstawowej, organista w wiosce Amsdorf, twórca muzyki do kolędy "Cicha Noc", do której słowa napisał w 1816 roku austriacki ksiądz i kompozytor Joseph Mohr. Po raz pierwszy kolęda została wykonana publicznie podczas pasterki 24 grudnia 1818 roku w kościele Świętego Michała, w miejscowości Oberndorf. Franz Xaver Gruber urodził się 25 listopada 1787 roku.

1877 - Urodził się Andrzej Wierzbicki, działacz gospodarczy i polityczny, współzałożyciel i dyrektor Lewiatana, od 1932 roku prezes Zarządu Centralnego Związku Przemysłu Polskiego. Z ramienia Komitetu Narodowego Polskiego przewodniczył polskiej Delegacji Ekonomicznej na konferencję pokojową w Paryżu. W okresie międzywojennym wpływał na kierunki rozwoju gospodarki kraju. Stworzył lobby działające na rzecz ustanowienia jasnych reguł funkcjonowania gospodarki. Skonsolidował krajowych przedsiębiorców. Po wojnie zajmował się problemem odbudowy kraju, zagospodarowania Ziem Odzyskanych. Zmarł 11 lutego 1961 roku.

1879 - Urodził się Knud Victor Rasmussen, duński etnograf, badacz polarny. W 1910 roku założył na Grenlandii stację Thule, a w latach 1921 -1924 dotarł psim zaprzęgiem do cieśniny Beringa, od Ziemi Baffina, przez północną Kanadę. Prowadził badania etnograficzne i pozostawił liczne prace dotyczące obyczajów, mitologii i pieśni Eskimosów. Zmarł 21 grudnia 1933 roku. 145 rocznica

1896 - Urodził się Imre Nagy, węgierski polityk komunistyczny, premier Węgier podczas rewolucji węgierskiej. 1 listopada 1956 roku Nagy ogłosił neutralność Węgier i wystąpienie z Układu Warszawskiego. 4 listopada Armia Radziecka wkroczyła na Węgry i utworzyła wierny Moskwie rząd Jánosa Kádára. Imre Nagy’a po tajnym procesie skazano na karę śmierci i stracono przez powieszenie 16 czerwca 1958 roku.

1897 - Urodziła się Helena Jurgielewicz, pierwsza kobieta lekarz weterynarii w Polsce, działaczka ruchu oporu w czasie II wojny światowej. W 1918 roku, jako jedna z 65 kobiet brała udział w walkach o Lwów przeciwko Ukraińcom, jako snajper. Była ochotniczką w II powstaniu śląskim. Po uzyskaniu, jako pierwsza kobieta w Polsce, dyplomu Akademii Medycyny Weterynaryjnej we Lwowie, pracowała w Laboratorium Bakteriologicznym i Dóbr Państwowych w Warszawie. Po agresji sowieckiej na Polskę wyjechała z rodziną do Francji, gdzie podjęła pracę w Instytucie Pasteura. Po klęsce Francji brała udział w ruchu oporu, organizując transport alianckich żołnierzy przez Pireneje. Za swoją działalność została w 1942 roku aresztowana i osadzona w niemieckim obozie koncentracyjnym Ravensbrück. W kwietniu 1945 roku przeżyła ewakuację obozu i wróciła do Polski. Zmarła 29 listopada 1980 roku.

1899 - Urodziła się Elizabeth Bowen, pisarka angielska, pochodzenia irlandzkiego, autorka powieści psychologiczno-obyczajowych, poświęconych głównie kobietom - „Na północ”, „Dziewczynki”. Zmarła 22 lutego 1973 roku. 125 rocznica

1900 - Urodziła się Janina Sokołowska, tancerka, śpiewaczka, aktorka. Przed II wojną światową była jedną z najpopularniejszych gwiazd rewii i operetki warszawskiej. Występowała także w filmach, między innymi w: "Prawdziwym końcu wielkiej wojny” i "Smarkuli". Po wojnie była aktorką dramatyczną związaną z Teatrem Polskim. Zmarła 5 maja 1992 roku.

1902 - Na łamach warszawskiego "Tygodnika Ilustrowanego” ukazał się pierwszy odcinek powieści historycznej "Popioły" Stefana Żeromskiego. W okresie pozytywizmu był to najpopularniejszy w Polsce tygodnik ilustrowany. Miał 11 tysięcy prenumeratorów. Z pismem współpracowało wielu pisarzy, między innymi Wincenty Pol, Henryk Sienkiewicz i Eliza Orzeszkowa. Powieść "Popioły" zekranizował w 1965 roku Andrzej Wajda, premiera miała miejsce 25 września 1965. W rolę Rafała Olbromskiego wcielił się Daniel Olbrychski.

1905 - Urodził się Stanisław Teisseyre, malarz, rektor Państwowej Wyższej Szkoły Sztuk Plastycznych w Poznaniu i Akademii Sztuk Pięknych w Gdańsku, poseł na Sejm PRL I kadencji. Jest autorem między innymi polichromii w poznańskim kościele świętego Jana Jerozolimskiego oraz obrazów: "Smuga światła”, "Roztopy”, "Port w Egipcie”. Zmarł 2 stycznia 1988 roku.

1910 - Urodził się Aleksander Gąssowski, aktor teatralny, filmowy i telewizyjny, reżyser teatralny, dyrektor teatrów. Grał między innymi w filmach i serialach: "Warszawska premiera”, "Młodość Chopina”, "Hrabina Cosel”, "Kazimierz Wielki” i "Królowa Bona”. Zmarł 22 maja 1980 roku.

1917 - W Stanach Zjednoczonych powstała pozarządowa organizacja filantropijna Lions Clubs International. Skupia ona ponad milion 300 tysięcy osób w około 45 tysiącach klubów w 202 krajach. W Polsce organizacja liczy około 1200 członków, działających w 55 klubach.

1917 - Urodziła się Gwendolyn Elizabeth Brooks, amerykańska poetka. Odznaczona Narodowym Medalem Sztuki. W 1950 roku otrzymała Nagrodę Pulitzera w dziedzinie poezji, jako pierwsza czarnoskóra kobieta. Była autorką wierszy, których tematyka obracała się głównie wokół życia czarnoskórych mieszkańców dzielnic robotniczych. Zmarła 3 grudnia 2000 roku.

1920 - Urodził się Jan Michalski, chemik, twórca Łódzkiej Szkoły Naukowej Chemii Fosforu. Był między innymi dziekanem Wydziału Chemicznego Politechniki Łódzkiej. Zmarł 14 listopada 2016 roku.

1921 - Urodziła się Krystyna Królikiewicz-Harasimowicz, aktorka teatralna i filmowa. Podczas Powstania Warszawskiego była sanitariuszką. Po wojnie występowała w Teatrze Powszechnym w Krakowie i Teatrze Polskim w Warszawie. Od 1948 grała w Teatrze Wybrzeże, później na scenach w Łodzi, Białymstoku i znowu w Warszawie. Była matką Cezarego Harasimowicza. Zmarła 3 sierpnia 2017 roku

1922 - W Krakowie urodził się Aleksander Krawczuk, historyk, eseista, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego, w latach 1986-1989 minister kultury i sztuki. Zajmuje się historią starożytną, popularyzuje zagadnienia związane z antykiem, prowadził cykl dokumentalny "Antyczny świat profesora Krawczuka". Opublikował liczne, tłumaczone na szereg języków, prace naukowe i książki popularnonaukowe, należy do Związku Literatów Polskich. Autor między innymi książek: "Gajusz Juliusz Cezar", Cesarz August", "Herod, król Judei" i "Poczet cesarzy rzymskich". Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski "w uznaniu wybitnych zasług dla kultury narodowej".

1923 - Urodził się Henryk Jerzy Chmielewski, grafik, rysownik i publicysta, uczestnik Powstania Warszawskiego. Po wojnie znany, jako "Papcio Chmiel". Autor komiksów "Półrocze bumelanta”, "Witek sprytek” i najbardziej znanego "Tytus, Romek i A’Tomek”, którego odcinki przez wiele lat publikował w "Świecie Młodych”. Napisał autobiografię "Urodziłem się w Barbakanie”. Kawaler Orderu Uśmiechu. Zmarł 22 stycznia 2021 roku.

1925 - Założono Stronnictwo Chrześcijańsko-Narodowe. Konserwatywna partia polityczna powstała na mocy układu zjednoczeniowego Stronnictwa Chrześcijańsko-Narodowego, które miało wpływy głównie w Małopolsce Wschodniej i byłym Królestwie Polskim, oraz Chrześcijańsko-Narodowego Stronnictwa Rolniczego, które działało w Wielkopolsce i na Pomorzu. SChN było największą partią konserwatywną w II Rzeczypospolitej, jedyną partią skupiającą ziemiaństwo w Polsce.

1927 - Urodził się Tadeusz Chmielewski, reżyser, scenarzysta i producent filmowy, twórca popularnych komedii: "Ewa chce spać”, "Gdzie jest generał”, "Jak rozpętałem drugą wojnę światową”, "Wiosna, panie sierżancie", "Wierna rzeka”, "U Pana Boga za piecem". W czasie II wojny światowej i do 1948 roku żołnierz Narodowych Sił Zbrojnych i Armii Krajowej. Wielokrotnie nagradzany za swój dorobek, między innymi Złotą Muszlą na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w San Sebastián, nagrodą za reżyserię adaptacji powieści Stefana Żeromskiego "Wierna rzeka" na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych oraz Platynowymi Lwami za całokształt dorobku artystycznego. Zmarł 4 grudnia 2016 roku.

1927 - W Warszawie zabity został sowiecki poseł Piotr Wojkow. W śledztwie ustalono, że motywem zamachu była zemsta za udział Wojkowa w morderstwie cara i jego rodziny. Sprawcą ataku był rosyjski emigrant Borys Kowerda, a zabójstwo to spowodowało znaczne pogorszenie relacji polsko-sowieckich. W ZSRR uznano morderstwo za akt wojny, Armia Czerwona została postawiona w stan pogotowia bojowego, a policja polityczna rozpoczęła poszukiwanie i aresztowania tysięcy rzekomych "wspólników Kowerdy” i ich prześladowania, głównie na terenach dawnej Rzeczypospolitej. W rok po przewrocie majowym Józef Piłsudski musiał przekonać wschodniego sąsiada Polski o swoich pokojowych zamiarach. Piotr Wojkow został pochowany przy murze Kremla, pośród najbardziej zasłużonych komunistów.

1929 - Wraz z wejściem w życie "traktatów laterańskich” powstało państwo Watykan. 11 lutego 1929 roku papieski sekretarz stanu, kardynał Pietro Gasparri i Benito Mussolini podpisali trzy traktaty gwarantujące między innymi istnienie Państwa Watykańskiego. 95 rocznica

1930 - Urodził się Leszek Moczulski, historyk, polityk, publicysta, działacz opozycyjny w okresie PRL. Był wielokrotnie aresztowany i więziony z przyczyn politycznych. Współzakładał Ruch Obrony Praw Człowieka i Obywatela. Założyciel i wieloletni przywódca Konfederacji Polski Niepodległej, poseł na Sejm I i II kadencji. Odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.

1930 - Zmarł Stanisław Wójcik, rzeźbiarz. Jest między innymi autorem pięciu posągów świętych w nawie głównej kościoła Franciszkanów w Krakowie oraz portretu Henryka Siemiradzkiego na sarkofagu w Krypcie Zasłużonych na Skałce. Urodził się 2 kwietnia 1864 roku.

1935 - Urodził się Engelbert Erwin Jarek, piłkarz grający na pozycji napastnika, trener piłkarski. Związany z Odrą Opole. Trzykrotny reprezentant Polski. Zmarł 24 sierpnia 2017 roku.

1935 - Urodził się Stanisław Kochman, filolog, specjalizujący się w językoznawstwie słowiańskim. Był nauczycielem akademickim Uniwersytetu Gdańskiego oraz Uniwersytetu Opolskiego. Zmarł 3 kwietnia 2010 roku.

1937 - Zmarła Jean Harlow, amerykańska aktorka filmowa, symbol seksu kinematografii amerykańskiej lat 30. XX wieku. Jedna z czołowych gwiazd filmowych pierwszych lat filmu dźwiękowego oraz okresu "Złotej Ery Hollywood”. W 1999 American Film Institute umieścił jej nazwisko na 22. miejscu rankingu "największych aktorek wszech czasów”. Zagrała między innymi w filmach: "Kaprys platynowej blondynki", "Kolacja o ósmej", "Światła wielkiego miasta", "Wróg publiczny nr 1" i "Dla ciebie tańczę". W trwającej niespełna 10 lat karierze wystąpiła w 35 produkcjach fabularnych i dwóch audycjach radiowych. Urodziła się 3 marca 1911 roku.

1940 - Urodził się Tom Jones, walijski piosenkarz, gitarzysta, prezenter telewizyjny i aktor, uznawany za jedną z największych gwiazd muzyki rozrywkowej XX i XXI wieku. Wylansował kilkanaście przebojów, między innymi: "She’s a Lady”, "It’s Not Unusual”, "Delilah”, "The Green, Green Grass of Home”, czy "Sex Bomb”. Przez fanów jest podziwiany za śpiew, improwizację, wspaniały kontakt z publicznością, sceniczną charyzmę i energię. Jego utwory wykonywało wielu piosenkarzy z całego świata, między innymi Robbie Williams, Janis Joplin, Lionel Richie, czy Tina Turner, a w Polsce Budka Suflera i Krzysztof Krawczyk.

1942 - Wojna na Pacyfiku: klęską Japończyków zakończyła się przełomowa bitwa pod Midway. Od tego starcia inicjatywa działań militarnych przeszła na stronę marynarki USA. Bez czterech utraconych lotniskowców Japończycy musieli zrezygnować ze swoich dalszych planów ofensywnych - zajęcia Nowych Hebrydów i Nowej Kaledonii, wysp Fidżi i Samoa oraz operacji przeciw Australii i Hawajom. Strata tych jednostek podważyła również plany defensywne Japonii - bowiem to lotniskowce miały stanowić ruchomy odwód strategiczny w spodziewanej fazie obronnej wojny z USA. Zwycięstwo Stanów Zjednoczonych pod Midway umożliwiło im przejście do ofensywy na Pacyfiku jeszcze latem 1942 roku. Japończycy do końca wojny nie odzyskali już inicjatywy strategicznej. Klęska była tak wielka, że postanowiono ją zupełnie utajnić przed społeczeństwem.

1944 - Zginął rozstrzelany przez Niemców w obozie karno-śledczym major Jan Kamiński, żołnierz Armii Krajowej, posługujący się konspiracyjnymi pseudonimami „Franek”, „Rokita”, „Czarny” i innymi. Organizował struktury Związku Walki Zbrojnej w Wielkopolsce, prowadził proces scalania wojskowych organizacji podziemnych Wielkopolski z Armią Krajową. Urodził się 27 sierpnia 1912 roku. 80 rocznica

1946 - Urodził się Antoni Chodorowski, rysownik, karykaturzysta, autor ilustracji do książek i plakatów. Zajmował się także fotografią i malarstwem. Publikował rysunki w pismach: "Szpilki”, "Karuzela”, "Politechnik”, "Polityka”, "Najwyższy Czas”. Wraz z żoną Zofią wychowywali dziewięcioro dzieci - trójkę własnych i sześcioro adoptowanych. Zmarł 15 lutego 1999 roku.

1946 - Urodził się Jan Miodek, językoznawca i popularyzator wiedzy o języku polskim. Profesor i dyrektor Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu Wrocławskiego, członek Komitetu Językoznawstwa Polskiej Akademii Nauk i Rady Języka Polskiego. Od 1987 do 2007 roku prowadził w Telewizji Polskiej program "Ojczyzna polszczyzna". Miał też cotygodniowy felieton w "Dzienniku Zachodnim” i comiesięczny w "Śląsku”. Od 1995 prowadzi na żywo we wrocławskim oddziale TVP cykliczny program "Profesor Miodek odpowiada", od 2009 - na antenie TVP Polonia program "Słownik polsko@polski".

1948 - Prezydent Czechosłowacji Edvard Beneš podał się do dymisji, nie godząc się na podpisanie konstytucji ustanawiającej w kraju ustrój komunistyczny. Tydzień później - 14 czerwca prezydentem Czechosłowacji został przewodniczący Komunistycznej Partii Czechosłowacji Klement Gottwald.

1949 - Zmarł w Londynie Zygmunt Kaznowski, pułkownik artylerii Wojska Polskiego. W 1941 roku na terytorium ZSRR (obecnie obszar Uzbekistanu) zorganizował i był pierwszym dowódcą 7 pułku artylerii lekkiej w 7 Dywizji Piechoty Polskich Sił Zbrojnych, która następnie przedostała się do Iranu. Urodził się 10 maja 1895 roku. 75 rocznica

1951 - W Niemczech wykonano ostatnie wyroki śmierci wydane w Norymberdze na hitlerowskich zbrodniarzy wojennych, odpowiedzialnych za nazistowskie zbrodnie. W więzieniu Landsberg, tym samym, w którym osadzony po puczu monachijskim Adolf Hitler napisał "Mein Kampf", powieszono: Oswalda Pohla, Otto Ohlendorfa, Ericha Naumanna, Paula Blobela i Wernera Braune skazanych w procesie Einsatzgruppen oraz Hansa Theodora Schmidta - skazanego w procesie załogi Buchenwaldu - i Georga Schallermaira, skazanego w odrębnym procesie, w ramach procesów załogi KZ-Außenkommando Mühldorf - podobozu KL Dachau.

1952 - Urodził się Andrzej Klawitter, pisarz, aforysta, satyryk, autor słuchowisk radiowych. Pracę literacką rozpoczął w 1984 roku słuchowiskami SF: "Granica” i "Operacja”, napisanymi dla Programu IV Polskiego Radia. Następne teksty radiowe: "500.000 DM” i "Twardziel”, wyemitowane zostały w latach 1998-1999 na antenie Polskiego Radia Szczecin. Jego debiutem powieściowym była książka z gatunku fikcji politycznej "NN". Pisał też powieści dla młodzieży oraz aforyzmy. Zmarł 28 czerwca 2019 roku.

1952 - Urodził się Liam Neeson, północnoirlandzki aktor filmowy i teatralny, nominowany do Oscara za główną rolę w filmie "Lista Schindlera". Zagrał też między innymi w filmach: "Podejrzany", "Pula śmierci", "Człowiek ciemności", "Michael Collins" i "Kinsey". W 1999 królowa Elżbieta II nadała mu Order Imperium Brytyjskiego.

1952 - Urodził się Orhan Pamuk, turecki pisarz, laureat Nagrody Nobla z dziedziny literatury w 2006. Jest najwybitniejszym współczesnym pisarzem tureckim. Napisał 11 powieści oraz autobiograficzny tom wspomnień "Stambuł. Miasto i Wspomnienia". Jego książki przetłumaczono na ponad 30 języków na całym świecie. Był kilkakrotnie obiektem ataków tureckich środowisk ekstremistycznych, związanych jednak nie z islamskim fundamentalizmem, ale ze świeckim nacjonalizmem i wojskiem. Był pierwszym pisarzem świata muzułmańskiego, który publicznie potępił fatwę skazującą na śmierć Salmana Rushdiego.

1953 - Urodził się Krzysztof Senajko, poeta, a także publicysta i krytyk literacki. W okresie PRL uczestnik opozycji antykomunistycznej. Autor tomu wierszy "Najbliższe, obce". Publikował m.in. w Tygodniku Powszechnym, Nowym Wyrazie, Życiu Literackim. W stanie wojennym publikował wiersze w wydawnictwach tzw. drugiego obiegu . Ponadto był twórcą "Mówionego miesięcznika literackiego NaGłos" cyklicznych spotkań w krakowskim Klubie Inteligencji Katolickiej. Zmarł 19 maja 2008 roku.

1954 - Zmarł Alan Turing, brytyjski matematyk i wojskowy, który zasłynął zaprojektowaniem maszyn deszyfrujących, tzw. maszyn Turinga - których zdaniem było wykrywanie algorytmów szyfrujących niemieckie komunikaty podczas II wojny światowej. Autor testów Turinga, badających zaawansowanie sztucznej inteligencji - miały one sprawdzać zdolność maszyn do posługiwanie się językiem naturalnym. Dzięki pracy „O liczbach obliczalnych”, w wieku 26 lat został uznany za jednego z najlepszych matematyków świata. Urodził się 23 czerwca 1912 roku. 70 rocznica

1955 - Urodziła się Dorota Kamińska, aktorka teatralna i filmowa. Zagrała między innymi w filmach: "Barwy ochronne”, "Był jazz”, "Karate po polsku”, "Och Karol”, "Magma”, "Pręgi”. Popularność przyniosła jej rola Mai Weber w serialu "Fitness Club” oraz szefowej policji Renaty Lemańskiej w serialu "Fala zbrodni”. Za kreację matki Tani w dramacie "Pręgi" w 2004 roku otrzymała nominację do nagrody Orła w kategorii najlepsza drugoplanowa rola kobieca.

1958 - Urodził się Prince, amerykański muzyk, jeden z największych ekscentryków rockowych. Był obdarzony nieprzeciętną skalą głosu, liczącą cztery i pół oktawy. Najbardziej znane utwory artysty to "Purple Rain" czy "Kiss". Zmarł 21 kwietnia 2016 roku.

1965 - Urodził się Robert Janson, kompozytor, aranżer, piosenkarz, gitarzysta, lider zespołu Varius Manx. Skomponował między innymi piosenki: "Małe szczęścia”, "Zanim zrozumiesz”, "Itaka”, "Ruchome piaski”, "Orła cień”. Jest także autorem muzyki do filmów "Młode Wilki” oraz "Nocne Graffiti”.

1965 - Zmarła Judy Holliday, właściwie Judith Tuvim, amerykańska aktorka, laureatka Oscara za rolę w filmie "Urodzeni wczoraj”. Grała też między innymi w filmach: "Żebro Adama", "Telefony, telefony”. Urodziła się 21 czerwca 1921 roku.

1967 - Wojna sześciodniowa: wojska izraelskie zajęły Jerozolimę. Izrael 5 czerwca zaatakował Egipt, Syrię i Jordanię, rozbijając w ciągu sześciu dni arabskie wojska. Izrael odniósł zwycięstwo zajmując ponad 60 tysięcy kilometrów kwadratowych ziem arabskich. Pod naciskiem Rady Bezpieczeństwa ONZ wstrzymał jednak działania wojenne. W wojnę zaangażowały się także inne arabskie państwa: Irak, Arabia Saudyjska, Kuwejt i Algieria. Wojna sześciodniowa okazała się taktycznym i strategicznym sukcesem Izraela. Po raz pierwszy od swojego powstania w 1948 roku państwo Izrael miało granice możliwe do obrony przed napaścią. Stało się to możliwe dzięki temu, że Siły Obronne Izraela zajęły cały półwysep Synaj i ufortyfikowały się na wschodnim brzegu Kanału Sueskiego.

1967 - Urodził się Dave Navarro, amerykański gitarzysta, wokalista, aktor i model, najbardziej znany, jako członek i współzałożyciel formacji alternatywnego rocka Jane’s Addiction. Po rozpadzie tej formacji Navarro grał w Red Hot Chili Peppers. Odrzucił opiewającą na milion dolarów propozycję zespołu Guns N’ Roses, z którego odszedł gitarzysta. Współpracował z Puff Daddy, Nine Inch Nails, Christiną Aguilerą i Alanis Morissette. Zagrał między innymi w filmach: "Czarodziejki" i "Dziewczyny z wyższych sfer".

1968 - Otwarto park rozrywki Legoland Billund w Danii. Pozostałe parki Legoland znajdują się w Niemczech, Kalifornii i w Wielkiej Brytanii.

1970 - Zmarł Edward Morgan Forster, angielski prozaik, eseista i krytyk literacki. Jest między innymi autorem powieści: "Pokój z widokiem”, "Droga do Indii”, "Tam, gdzie nie chadzają anioły”. W 1927 roku, jako pierwszy użył terminu 'fantasy” w kontekście utworów literackich czerpiących z baśni. Urodził się 1 stycznia 1879 roku.

1980 - Zmarł Henry Miller, amerykański pisarz i malarz. W 1934 roku napisał powieść "Zwrotnik Raka", która została zakazana w USA, jako zbyt śmiała ze względu na wątki erotyczne. Urodził się 26 grudnia 1891 roku.

1980 - Zmarł Marian Spychalski, działacz komunistyczny, dowódca wojskowy, marszałek Polski, minister obrony narodowej, przewodniczący Rady Państwa PRL w latach 1968-1970. Urodził się 6 grudnia 1906 roku.

1982 - Ranny opozycjonista Jan Narożniak - dzięki spektakularnej akcji podziemnej Solidarności - został "wykradziony" ze szpitala pilnowanego przez MO. Narożniak był współzałożycielem podziemnego wydawnictwa NOWA w 1977, po sierpniu 1980 organizował poligrafię Regionu Mazowsze Solidarności. Brał udział w rozpowszechnianiu tajnej instrukcji Prokuratora Generalnego PRL "Uwagi o dotychczasowych zasadach ścigania uczestników nielegalnej działalności antysocjalistycznej" i zalecającej nowe metody walki z opozycją. Po wprowadzeniu stanu wojennego Jan Narożniak ukrywał się. 26 maja 1982 został zatrzymany na Żoliborzu przez patrol ZOMO i postrzelony przy próbie ucieczki. Po wydostaniu się ze szpitala ukrywał się skutecznie, ujawnił się podczas amnestii w 1983 roku.

1982 - Otwarto muzeum Elvisa Presleya mieszczące się w jego posiadłości Graceland w Memphis. Elvis Presley był jednym z popularniejszych muzyków popowych w USA, często nazywany "Królem Rock and Rolla” lub po prostu "Królem”. Określony przez magazyn "Billboard” najlepszym artystą lat 50. Szacowany nakład wszystkich wydawnictw muzycznych Presleya na całym świecie sięgnął ponad 600 milionów płyt. W 1986 został upamiętniony w muzeum Rock and Roll Hall of Fame. Z powodzeniem śpiewał muzykę country, rhythm and blues, pop, rock, a także gospel, za którą trzy razy otrzymał Grammy Awards. Łącznie był nominowany do tej nagrody aż 14 razy, a w 1971 otrzymał Grammy za osiągnięcia życia. Elvis Presley urodził się 8 stycznia 1935, a zmarł 16 sierpnia 1977.

1984 - Zmarł Stanisław Pagaczewski, pisarz, autor książek dla dzieci i młodzieży - „Raj na kółkach”, „Gospoda pod Upiorkiem”, „Bzdurni dla córki" oraz cyklu baśniowych przygód profesora Baltazara Gąbki i Wawelskiego Smoka. Urodził się 9 lipca 1916 roku. 40 rocznica

1990 - Po posiedzeniu w Turnberry w Szkocji ministrowie spraw zagranicznych państw członkowskich NATO zaprosili do współpracy państwa Układu Warszawskiego. Zaproszenie to zostało zawarte w "Posłaniu z Turnberry” Rady Północnoatlantyckiej.

1994 - Zmarł Tadeusz Siejak, pisarz i reportażysta, autor powieści: „Oficer”, „Próba”, „Pustynia”, „Dezerter”, „Tam, dołem płynie rzeka”, kilkudziesięciu opowiadań oraz tomu opowieści filozoficznych „Książę czasu”, z zawodu inżynier elektryk. Urodził się 22 września 1949 roku. 30 rocznica

2002 - Premiera komediodramatu "Dzień świra" w reżyserii Marka Koterskiego. Tematem filmu jest dzień z życia Adasia Miauczyńskiego - alter ego reżysera - tym razem w osobie sfrustrowanego polonisty rozwodnika, który wyładowuje swoją agresję na otoczeniu. Pierwowzorem dla "Dnia świra" była sztuka sceniczna pod tym samym tytułem. Film został uhonorowany Grand Prix Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych. Główne role zagrali: Marek Kondrat, Michał Koterski, Piotr Machalica.

2003 - Około 17 procent wyniosła frekwencja w pierwszym dniu referendum w sprawie przystąpienia Polski do Unii Europejskiej i ratyfikacji traktatu ateńskiego. Polacy odpowiadali na pytanie: "Czy wyraża Pani/Pan zgodę na przystąpienie Rzeczypospolitej Polskiej do Unii Europejskiej?". Za przystąpieniem Polski do Unii opowiedziało się w dwudniowym referendum niemal 77,5 procent głosujących, a przeciw było 22,55 procent. Frekwencja wyniosła 58,85 procent.

2006 - Opublikowano raport ze śledztwa specjalnej komisji Rady Europy pod przewodnictwem szwajcarskiego senatora i byłego prokuratora Dicka Marty’ego w sprawie tajnych więzień CIA w Europie. W swoim raporcie Dick Marty stwierdził, opierając się w dużej mierze na doniesieniach ABC News, Washington Post i Toma Malinowskiego z Human Rights Watch, że więzienia w Polsce i Rumunii istniały. Miało w nich być przetrzymywanych 11 więźniów, w tym Chalid Szejk Mohammed, uważany za głównego organizatora zamachu na World Trade Center.

2008 - Na Islandii utworzono największy w Europie Park Narodowy Vatnajökull. Park ma 12 tysięcy kilometrów kwadratowych. Na terenie parku znajduje się lodowiec Vatnajökull - jeden z największych w Europie, z którego wypływa większość głównych rzek na wyspie. Na terenie parku jest 10 wulkanów, w tym osiem pod lodowcami.

2011 - Zmarł Mieczysław Pemper, działacz społeczny, który pomógł niemieckiemu przedsiębiorcy Oskarowi Schindlerowi ocalić od zagłady 1200 Żydów. Po wojnie był świadkiem w procesach nazistowskich zbrodniarzy wojennych w Polsce. Urodził się 24 marca 1920 roku.

2011 - Zmarł ksiądz Józef Obrembski, nazywany patriarchą kapłanów Wileńszczyzny. W czasach sowieckich mimo zakazów prowadził działalność duszpasterską na Litwie. Urodził się 19 marca 1906 roku.

2012 - Został stracony Abid Al-Hamid Mahmud, bliski współpracownik byłego dyktatora Iraku Saddama Husajna, w tak zwanej Amerykańskiej Talii Kart występujący jako as karo. Był osobistym sekretarzem Husajna i trzecią osobą w hierarchii jego władzy, zaraz po synu Kusaju. Podlegała mu licząca 15 tysięcy żołnierzy jednostka osobistej ochrony prezydenta. Wywodził się też z Tikritu, a były dyktator ufał mu bezgranicznie.

2015 - Zmarł Christopher Lee, brytyjski aktor i wokalista. Podczas 70-letniej kariery zagrał w blisko 300 filmach. W latach 60. i 70. XX wieku zasłynął rolami, między innymi Drakuli, w horrorach wytwórni Hammer Film Productions. W XXI wieku jego najbardziej znane kreacje to Saruman z filmowych trylogii "Władca Pierścieni" i "Hobbit" oraz Hrabia Dooku z "Gwiezdnych wojen". Urodził się 27 maja 1922 roku.

2017 - Warszawski kościół Wszystkich Świętych został uhonorowany tytułem "House of Life” - "Dom życia”, przyznawanym przez Międzynarodową Fundację Raoula Wallenberga za ratowanie Żydów w czasie Holokaustu. Podczas II wojny światowej na terenie tej warszawskiej parafii Niemcy założyli getto, w którym w listopadzie 1940 roku żyło około dwóch tysięcy Żydów-katolików. Ówczesny proboszcz ksiądz Marceli Godlewski oraz wikary ksiądz Antoni Czarnecki zorganizowali pomoc dla wszystkich Żydów. Szacuje się, że księża pomogli uratować od tysiąca do trzech tysięcy Żydów.

2017 - Zmarł Andrzej Zakrzewski, jeden z najbardziej zasłużonych dziennikarzy radiowej Trójki, w której pracował nieprzerwanie od 1976 roku. Współtworzył i przez wiele lat kierował Redakcją Rozrywki Programu III, był autorem tekstów satyrycznych i audycji, między innymi "BAR", "Powtórka z rozrywki", "Ra-Tu-Ro czyli Radiowy Turniej Rozrywki". W młodości pracował w Rozgłośni Harcerskiej. Urodził się w 1942 roku.

2017 - Na łamach tygodnika "Nature” ogłoszono odkrycie datowanych na 315 tysięcy lat szczątków Homo sapiens w Dżabal Ighud w południowym Maroku. Oznacza to, że człowiek rozumny istniał 100 tysięcy lat wcześniej, niż dotychczas sądzono. Jak podkreślają naukowcy, nie oznacza to, że człowiek rozumny wywodzi się z północnej Afryki, a jedynie, że jego przedstawiciele ewoluowali na całym kontynencie.

2018 - Zmarła Barbara Marta Wachowicz-Napiórkowska, pisarka, reportażystka, autorka biografii wielkich Polaków, fotografik, scenarzystka, publicystka. Urodziła się 18 maja 1937 roku.

2018 - Zmarł David Douglas Duncan, amerykański fotograf i reporter wojenny. Dokumentował walki na Pacyfiku w czasie II wojny światowej, jak też działania w czasie konfliktów w Korei i w Wietnamie. Urodził się 23 stycznia 1916 roku.

2019 - Zmarł Ryszard Bugajski, reżyser filmowy i telewizyjny, pisarz i scenarzysta. Jest twórcą między innymi filmów: "Przesłuchanie”, "Generał Nil”, "Gracze”, "Układ zamknięty”, "Zaćma”. Laureat między innymi nagród: "Złotego Grona” w Łagowie, nagrody publiczności i nagrody specjalnej na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, nagrody "Srebrny Hugo” na Festiwalu Filmowym w Chicago. Urodził się 27 kwietnia 1943 roku. 5 rocznica

2020 - Zmarł Józef Gruszka, polityk, rolnik, poseł na Sejm II, III i IV kadencji w latach 1993-2005. Należał do Komisji do spraw Służb Specjalnych oraz Komisji Finansów Publicznych, przez pewien czas przewodniczył komisji śledczej do spraw Orlenu. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. Urodził się16 marca 1947 roku.

2022 - Zmarł Marco Luzzago - włoski lekarz, społecznik, członek Zakonu Maltańskiego (organizacji o korzeniach rycerskich, wywodzącej swoją historię z czasów średniowiecza, a mającej za cel niesiennie pomocy chorym oraz działalność dobroczynną). Od 2011 był Komandorem Sprawiedliwości w Wielkim Przeoracie Rzymskim Zakonu Maltańskiego, a od 2020 pełnił rolę tymczasowego Namiestnika Zakonu Kawalerów Maltańskich. Urodził się 23 czerwca 1950 roku.

Zobacz także

2024-11-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 19 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy wobec Dzieci. 19 listopada - Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych. 19 listopada… » więcej 2024-11-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 listopada - Święto narodowe Łotwy, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1918 roku. 18 listopada - Polska - Dzień Kolejarza. 18… » więcej 2024-11-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 listopada - Międzynarodowy Dzień Studenta, obchodzony od 1941 roku dla uczczenia pamięci czeskich studentów prześladowanych w 1939 roku przez hitlerowców. 17… » więcej 2024-11-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 listopada - Międzynarodowy Dzień Tolerancji, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 12 grudnia 1995 roku z inicjatywy UNESCO. 16… » więcej 2024-11-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club. 15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc… » więcej 2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »