Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-04-21, 07:00 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

21 kwietnia - Parilia - urodziny Rzymu.
753 przed naszą erą - Legendarny początek istnienia Rzymu. Tego dnia podczas kłótni Romulus miał zabić swego brata bliźniaka Remusa. Romulus został królem, a swoje miasto nazwał Roma.

1368 - Król Kazimierz III Wielki wydał statut żupny, dokument określający zasady wydobycia i sprzedaży soli w Królestwie Polskim. Na mocy ordynacji solnej w Królestwie Polskim - między innymi żupy w Bochni i Wieliczce przekształcone zostały w przedsiębiorstwa królewskie. Ich dzierżawę objęli nowi urzędnicy mianowani przez króla zwani odtąd żupnikami. Określone zostały przepisy regulujące handel solą z żup krakowskich, przepisy regulujące produkcję soli, opodatkowanie handlu solą oraz warunki jej eksportu. Król wziął pod opiekę górników.

1519 - Flota 11 statków pod dowództwem hiszpańskiego konkwistadora Hernána Cortésa dotarła do terenów dzisiejszego miasta Veracruz w Meksyku. Przybyłych powitali emisariusze Montezumy II. Cortés zaprosił ich na mszę wielkanocną i wyjaśnił, że reprezentuje króla Karola, który chce nawiązać kontakty dyplomatyczne i handlowe z Aztekami. Cortés zdobył stolicę Azteków - Tenochtitlan - bez walki 18 listopada 1519 roku. Kiedy Hiszpanie zabronili azteckim kapłanom składania ofiar z ludzi, wybuchła wojna. Po zwycięstwie w sierpniu 1521 roku Cortés sprawował władzę w zdobytym imperium, które nazwał Nową Hiszpanią. Odbudował stolicę i nadał jej nazwę Meksyk. 505 rocznica

1591 - Zmarł Sen no Rikyu, współtwórca i mistrz ceremonialnego przyrządzania i picia zielonej herbaty matcha. Dzięki niemu ceremonia ta jest do dzisiaj jednym z najważniejszych elementów reprezentujących kulturę Japonii. Urodził się w 1522 roku.

1699 - Zmarł Jean Baptiste Racine, jeden z trzech wielkich francuskich dramatopisarzy XVII wieku, obok Moliera i Corneille’a, członek Akademii Francuskiej, autor między innymi: "Fedry”, "Andromachy" i "Bereniki”. Uznawany za jednego z największych tragików wszech czasów. Jego sztuki, przeniknięte pesymizmem, zawierają wnikliwą analizę ludzkich namiętności. Urodził się 21 grudnia 1639 roku. 325 rocznica

1809 - Podczas wojny polsko-austriackiej na niespełna trzy tygodnie Toruń stał się stolicą Księstwa Warszawskiego, będąc miejscem rezydowania ewakuowanej z Warszawy Rady Stanu. W tym czasie, 11 maja, zapadła uchwała rządu o postawieniu przed Ratuszem Staromiejskim pomnika Mikołaja Kopernika. 215 rocznica

1831 - Podczas powstania listopadowego, w bitwie pod Sokołowem Podlaskim szwadron kawalerii polskiej z 1. pułku ułanów rozbił rosyjski oddział strzelców konnych, zabijając 42 żołnierzy i biorąc 173 do niewoli. Straty polskie to jeden zabity i trzech rannych powstańców. Zarówno ta bitwa, jak i wiele innych, nie miała znaczenia dla przebiegu kampanii, ukazywała jednak wolę walki i kunszt żołnierzy polskich, które nie zostały wykorzystane z przyczyn politycznych.

1847 - W Berlinie rozpoczęły się rozruchy głodowe - tak zwana rewolucja kartoflana, stłumione po trzech dniach przez wojsko. Tydzień później podobne protesty wybuchły w Poznaniu. By zaspokoić głód zdesperowani bezrobotni napadali na sklepy z żywnością, piekarnie, karczmy i transporty z jedzeniem. Policja i wojsko opanowały sytuację dopiero 30 kwietnia, aresztując znaczną liczbę osób. Ostatecznie miasto wdrożyło program prac publicznych, co uspokoiło sytuację w Poznaniu.

1860 - Zmarł Jakub Szela, najbardziej znany przywódca chłopski podczas antyszlacheckich wystąpień chłopów w Zachodniej Galicji w 1846 roku, tak zwanej rabacji galicyjskiej. Stał się na dziesięciolecia postrachem szlachty polskiej. Urodził się 14 lub 15 lipca 1787 roku.

1863 - W czasie powstania styczniowego pod Borzyminem niedaleko Rypina został wzięty do niewoli przez Rosjan generał Zygmunt Padlewski. Rosjanie skazali go na karę śmierci i 15 maja rozstrzelali za rogatkami płońskimi w Płocku. Zygmunt Padlewski urodził się 1 stycznia 1836 roku.

1863 - W czasie powstania styczniowego oddział powstańców w bitwie pod Ginietynami pokonał rosyjskie wojska. Rosjanie stracili 40 zabitych, 60 rannych oraz broń wraz z wyposażeniem obozowym. Powstańcy stracili tylko sześciu ludzi.

1864 - Urodził się Max Weber, niemiecki socjolog, historyk, ekonomista, prawnik, religioznawca. Wraz z Émilem Durkheimem i Karolem Marksem jest uznawany za ojca socjologii. W pracy "Etyka protestancka a duch kapitalizmu" Weber wskazywał na ścisły związek rozwoju kapitalizmu z wartościami protestanckimi. Zmarł 14 czerwca 1920 roku. 160 rocznica

1865 - Urodził się Stanisław Gall, sufragan archidiecezji warszawskiej, pierwszy biskup polowy Wojska Polskiego w latach 1919-1933. Współtworzył sieć duszpasterstwa wojskowego. W czasie II wojny światowej Informował Watykan o sytuacji w kraju i o zbrodniach popełnianych przez niemieckiego okupanta. Ratował księży pochodzenia żydowskiego. Zmarł 11 września 1942 roku.

1869 - Urodził się Ignacy Dąbrowski, powieściopisarz i nowelista, autor naturalistycznych powieści: "Śmierć”, "Felka”, "Samotna”, "Zmierzchy”, "Matki”. Zmarł 4 lutego 1932 roku. 155 rocznica

1889 - Urodził się Paul Karrer, szwajcarski chemik, który określił budowę witamin A i B2. Zsyntetyzował witaminy B2 i E, wyodrębnił witaminę K1. Stwierdził, że karoten jest prowitaminą A. Za badania karotenoidów, flawonoidów oraz witamin A i B2 został laureatem Nagrody Nobla w dziedzinie chemii w 1937 roku. Zmarł 18 czerwca 1971 roku. 135 rocznica

1890 - Urodził się Josef Lenzel, niemiecki ksiądz rzymskokatolicki, przeciwnik narodowego socjalizmu. Bronił praw i godności maltretowanych polskich robotników przymusowych, za co został zamęczony w niemieckim obozie koncentracyjnym. Zmarł 3 lipca 1942 w KL Dahau.

1908 - Urodził się Jerzy Hryniewiecki, grafik, architekt i urbanista, projektant obiektów przemysłowych, sportowych, użyteczności publicznej i wystaw, profesor Politechniki Warszawskiej. Projektował odbudowę i rozbudowę zakładów Cegielskiego w Poznaniu, Fabryki Samochodów Osobowych na Żeraniu w Warszawie i Samochodów Ciężarowych w Lublinie. Zmarł 28 sierpnia 1989 roku.

1910 - Zmarł Mark Twain, autor "Przygód Tomka Sawyera", które przyniosły mu światową sławę, a także "Przygód Hucka" i "Księcia i żebraka". Pisał także małe formy, w których krytykował amerykańską rzeczywistość. Oprócz pisarstwa imał się także wielu innych zajęć - pracował na parostatku pływającym po Missisipi, szukał złota w Kalifornii, był też dziennikarzem. W czasie wojny secesyjnej kolejno był żołnierzem obu walczących stron. Zarówno z armii Unii, jak i z wojsk Konfederacji zdezerterował. Pisarz William Faulkner nazwał Twaina "ojcem amerykańskiej literatury”. Urodził się 30 listopada 1835 roku.

1914 - Urodził się Manfred Lachs, prawnik i dyplomata. Był sędzią Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości w Hadze w latach 1967-1993, najdłużej w historii. Od 1973 do 1976 roku pełnił też funkcję przewodniczącego Trybunału. Zmarł 14 stycznia 1993 roku. 110 rocznica

1915 - Urodził się Anthony Quinn, amerykański aktor, odtwórca głównych ról między innymi w filmach "Grek Zorba" i "La Strada". Dwukrotnie otrzymał Oscara za role drugoplanowe w 1952 roku za rolę w "Viva Zapata!" i cztery lata później za rolę w "Pasji życia". Nim związał swoje życie z aktorstwem, pracował między innymi, jako rzeźnik, był również bokserem, a jako mały chłopiec - pucybutem i gazeciarzem. Zmarł 3 czerwca 2001 roku.

1916 - Urodził się Stefan Wyrzykowski, pseudonim "Zenon", major Armii Krajowej, dowódca oddziału partyzanckiego 34. pułku piechoty Armii Krajowej 9. Podlaskiej Dywizji Piechoty AK. Jego oddział uczestniczył między innymi w zdobyciu i przekazaniu aliantom niewybuchu niemieckiej rakiety V2, który zarył się w mokradłach nad Bugiem. Represjonowany po wojnie ukrywał się, a ostatecznie uciekł za granicę. Po powrocie w 1951 roku został aresztowany i osadzony w więzieniu. Został skazany na karę śmierci, zamienioną na dożywocie. Po sześciu latach został uwolniony. Zmarł 4 lutego 1985 roku.

1917 - Urodziła się Mira Jaworczakowa, pisarka tworząca głównie dla dzieci i młodzieży. Była współpracowniczką prasy dziecięcej i młodzieżowej oraz Polskiego Radia. Do jej najpopularniejszych utworów należą: "Jacek, Wacek i Pankracek", "Oto jest Kasia" i "Majka z Siwego Brzegu". Zmarła 5 października 2009 roku.

1918 - Urodził się Stanisław Brzeski, kapitan lotnictwa Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, kapitan Królewskich Sił Powietrznych, as myśliwski. W bitwie o Anglię służył między innymi w dywizjonie 303. Na koncie ma 12 zestrzeleń niemieckich samolotów. Zmarł 3 grudnia 1972 roku.

1918 - Zginął w czasie walki powietrznej Manfred von Richthofen, niemiecki lotnik, największy as myśliwski okresu I wojny światowej, nazywany "Czerwonym Baronem". Odniósł 80 oficjalnie uznanych zwycięstw powietrznych. Urodził się 2 maja 1892 roku.

1920 - Podpisano umowę polityczną między Polską a Ukraińską Republiką Ludową uznającą prawo Ukrainy do niezawisłości. W tajnej umowie zawartej w czasie wojny polsko-bolszewickiej Polska zrezygnowała z roszczeń do ziem sięgających granicy Polski z 1772 roku. Rząd Ukraińskiej Republiki Ludowej uznał granicę polsko-ukraińską na Zbruczu, przecinającą Wołyń na wschód od Zdołbunowa z Równem i Krzemieńcem po polskiej stronie i biegnącej dalej na północ do linii Prypeci.

1922 - Urodził się Alistair MacLean, szkocki pisarz, autor powieści o tematyce sensacyjnej, kryminalnej i wojennej. Napisał między innymi: "Działa Nawarony" i "Tylko dla orłów". Wiele z powieści MacLeana doczekało się ekranizacji. Zmarł 2 lutego 1987 roku.

1923 - Urodził się Gustaw Holoubek, aktor teatralny i filmowy, reżyser i pedagog, wykładowca Akademii Teatralnej w Warszawie, przez wiele lat dyrektor teatrów - Dramatycznego i Ateneum. Grał między innymi w filmach: "Prawo i pięść”, "Gangsterzy i filantropi”, "Marysia i Napoleon”, "Blaszany bębenek”, "Listy miłosne”, "Lawa” i "Mistrz i Małgorzata”. Zagrał w prawie 100 przedstawieniach Teatru Telewizji. Zmarł 6 marca 2008 roku.

1923 - Urodził się Kazimierz Świtała, minister spraw wewnętrznych PRL w latach 1968-1971. W grudniu 1970 uczestniczył w naradzie w gabinecie I sekretarza KC PZPR Władysława Gomułki, podczas której podjęto decyzję o użyciu broni wobec protestujących na Wybrzeżu. Po wydarzeniach grudniowych został usunięty ze stanowiska szefa MSW i przeniesiony na stanowisko szefa Kancelarii Sejmu. W 1995 został oskarżony o sprawstwo kierownicze masakry robotniczej na Wybrzeżu. Ze względu na zły stan zdrowia nie stanął przed sądem. Zmarł 6 marca 2011 roku.

1924 - Urodził się Jerzy Peńsko, profesor nauk biologicznych, fizyk jądrowy. Specjalizował się problematyce ochrony radiologicznej. Był jednym z inicjatorów utworzenia i twórców Centralnego Laboratorium Ochrony Radiologicznej. Urodził się 28 lipca 2021 roku. 100 rocznica 1925 - Urodził się Henryk Bieniewski, krytyk teatralny, dziennikarz, publicysta, uczestnik Powstania Warszawskiego. Po wojnie pracował między innymi w Państwowym Instytucie Wydawniczym, Departamencie Teatru w Ministerstwie Kultury i Sztuki, był redaktorem naczelnym miesięcznika "Teatr". Był też komentatorem teatralnym w IV Programie Polskiego Radia, gdzie prowadził cykl "Fotel w czwartym rzędzie”. Zmarł 24 września 2018 roku.

1926 - Urodziła się Elżbieta II, z dynastii Windsorów, od 6 lutego 1952 roku królowa Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej oraz głowa brytyjskiej Wspólnoty Narodów. Od 9 września 2015 Elżbieta II jest najdłużej panującym monarchą Wielkiej Brytanii, a od 13 października 2016 jest najdłużej panującą żyjącą głową państwa na świecie. Liczba państw, w których panowała Elżbieta II zmieniała się podczas jej panowania. Wszystkich państw, które uznawały ją za głowę państwa było 33. W 1952 roku zdobyła tytuł Człowieka Roku magazynu "Time". Zmarłą 8 września 2022 roku.

1931 - Ukazało się pierwsze wydanie krakowskiego tygodnika sportowego „Raz, Dwa, Trzy”. Gazeta ukazywała się do 3 września 1939 roku. Nakład pisma sięgał 54 tysięcy egzemplarzy. Było czołowym polskim pismem sportowym, między innymi dzięki rozbudowanej sieci korespondentów w kraju i zagranicą. Na łamach pisma popularyzowano nowe dyscypliny sportu takie jak szybownictwo, spadochroniarstwo i automobilizm. Redakcja organizowała różne imprezy, między innymi Kolarski Wyścig Dookoła Śląska.

1931 - Urodził się Krzysztof Roman Łypacewicz, inżynier, więzień polityczny, działacz opozycji w okresie PRL, były wicewojewoda warszawski. W czasie II wojny światowej należał do Szarych Szeregów. W 1944 był łącznikiem w Powstaniu Warszawskim w Śródmieściu. Od 1948 działał w grupach niepodległościowych. W 1951 został aresztowany, następnie skazany na karę sześciu lat pozbawienia wolności, zwolniono go warunkowo w 1954. W 1980 wstąpił do "Solidarności”, przewodniczył komisji zakładowej, zasiadał w zarządzie Regionu Mazowsze. W stanie wojennym został internowany na kilka miesięcy. Działał następnie w podziemnych strukturach związku. Należał do Związku Powstańców Warszawskich. Odznaczony Krzyżem Kawalerskim i Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 6 sierpnia 2017 roku.

1935 - Urodziła się Ewa Sułkowska-Bierezin, dziennikarka, działaczka opozycji demokratycznej w okresie PRL. Od 1976 współpracowała z Komitetem Obrony Robotników, a następnie z Komitetem Samoobrony Społecznej "KOR”. Po wprowadzeniu stanu wojennego internowana. Opracowała z Ewą Rogalewską publikację "Orła wrona nie pokona”, czyli co pomagało nam przetrwać. Śpiewnik internowanych". Zmarła 16 lipca 2013 roku.

1936 - Sejm przyjął ustawę o stosunku państwa do Muzułmańskiego Związku Religijnego w RP. Związek otrzymał osobowość prawną, co dawało mu możliwość posiadania majątku. Możliwe było korzystanie z ulg i zwolnień od podatków państwowych i komunalnych przez zarządców obiektów sakralnych. Mufti, imamowie i muezzini w prawie polskim uznani zostali za duchownych. W ustawie ustanowiono obowiązek odmawiania modlitw za pomyślność Rzeczypospolitej i jej Prezydenta podczas nabożeństw piątkowych, obowiązkiem była też organizacja nabożeństw w święta państwowe.

1936 - Polski statek pasażerski MS "Batory" wypłynął w swój pierwszy rejs wycieczkowy z włoskiego Monfalcone do Gdyni. Do portu docelowego zawinął 11 maja. 17 maja w Gdyni nastąpiło uroczyste podniesienie bandery. Pierwszemu rejsowi poświęcony został pamiątkowy medal autorstwa Józefa Aumillera. W dziewiczą podróż z Gdyni do Nowego Jorku wyruszył 18 maja 1936 pod dowództwem kapitana Eustazego Borkowskiego.

1939 - Bolesław Czuchajowski został prezydentem Krakowa. 3 września 1939 roku na polecenie wojewody krakowskiego Józefa Tymińskiego ewakuowano z miasta władze, urzędy i niektóre instytucje. Po powrocie w listopadzie do Krakowa Czuchajowski złożył sprawozdanie oraz rozliczył się z pobranych pieniędzy rządzącemu okupowanym miastem Ernestowi Zörnerowi. Został na krótko aresztowany, następnie zwolniony z zakazem opuszczania miasta. Ponownie aresztowany w maju 1941 roku i wysłany do niemieckiego obozu koncentracyjnego Auschwitz, został rozstrzelany 3 lipca 1941 roku. Urodził się 23 lipca 1896 roku. 85 rocznica

1940 - Urodził się Zdzisław Wardejn, aktor teatralny i filmowy. Od 1968 roku występuje w teatrach warszawskich, od 1993 w Teatrze Dramatycznym. Zagrał też w ponad 90 filmach i serialach, między innymi w: "Lalce", "Vabanku", "Zmiennikach", "Komedii małżeńskiej", "Koglu moglu", "Plebanii" oraz "Na dobre i na złe". Uczestnik Poznańskiego Czerwca 1956, omyłkowo umieszczony na liście śmiertelnych ofiar rozruchów. W październiku 2010 roku został odznaczony Srebrnym Medalem "Zasłużony Kulturze Gloria Artis”.

1943 - W trzecim dniu powstania w getcie warszawskim trwały starcia na Franciszkańskiej, Miłej, placu Muranowskim i w szopie szczotkarzy w kwartale ulic Świętojerskiej, Wałowej, Franciszkańskiej i Bonifraterskiej. Niemcy zmienili taktykę walki. Mniejsze oddziały zaczęły przeczesywać getto centralne, likwidując punkty oporu i bunkry. Powstanie w getcie warszawskim trwało do 16 maja.

1944 - Ukraińscy nacjonaliści z UPA zamordowali 200 Polaków i polskich Ormian w Kutach, w dawnym województwie stanisławowskim. Do momentu wybuchu II wojny światowej Kuty były największym skupiskiem Ormian w II Rzeczypospolitej. Banderowcy byli uzbrojeni w broń niemiecką, wielu z nich należało do niemieckiej policji. Krwawe pogromy rozpoczęły się 19 kwietnia. Najpierw ginęli wszyscy mężczyźni zdolni do stawiania oporu, następnie bezbronne kobiety, dzieci, starcy oraz chorzy. 80 rocznica

1944 - Urodził się Tadeusz Walendowski, dziennikarz, filmowiec, działacz opozycji w PRL, animator kultury niezależnej w latach 70. w Warszawie, gdzie wraz z żoną Anną Erdman prowadził Niezależny Salon Artystyczny. Od 1979 roku przebywał na emigracji w Stanach Zjednoczonych, gdzie pracował, jako dziennikarz w polskiej redakcji "Głosu Ameryki”. Był założycielem Biblioteki Polskiej w Waszyngtonie. Zmarł 27 lutego 2004 roku. 80 rocznica

1945 - 2. Korpus Polski wyzwolił Bolonię. Jako pierwszy do miasta wkroczył 9. Batalion Strzelców Karpackich, wchodzący w skład zgrupowania "Rud". Kilka godzin później do celu dotarli Amerykanie. Walki trwały od 9 kwietnia 1945 roku. Bitwa o Bolonię znacząco przyczyniła się do zadania Niemcom ostatecznej klęski na froncie włoskim. Senat Bolonii wręczył żołnierzom polskim medale pamiątkowe z inskrypcją, że byli oswobodzicielami, którzy pierwsi weszli do miasta. Zdobycie Bolonii zakończyło działania 2. Korpusu Polskiego w kampanii włoskiej. Polacy stracili w operacji pod Bolonią 300 żołnierzy, a 600 zostało rannych.

1945 - Józef Stalin i Edward Osóbka-Morawski podpisali w Moskwie polsko-radziecki układ o przyjaźni, pomocy wzajemnej i współpracy powojennej. Obie strony zadeklarowały wolę dalszej walki z Niemcami i ułożenia stosunków powojennych na warunkach ścisłej współpracy politycznej, gospodarczej i kulturalnej. Układ faktycznie oddawał Polskę pod pełną kontrolę radziecką, mimo zawartych w nim sformułowań o niepodległości, suwerenności i nieingerencji w sprawy wewnętrzne. Spotkał się ze zdecydowanym sprzeciwem polskich władz emigracyjnych. Dwukrotnie przedłużany, wygasł po rozpadzie Związku Radzieckiego.

1945 - Zginął zamordowany przez ubeków na krakowskich Plantach Narcyz Wiatr, pseudonim "Zawojna", działacz ruchu ludowego, żołnierz Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej. W czasie wojny był wykonawcą wyroków sądów podziemnych, inicjatorem akcji dywersyjnych i sabotażowych. Od stycznia 1945 był poszukiwany przez Urząd Bezpieczeństwa. Urodził się 19 września 1907 roku.

1945 - Operacja łużycka: Pod Budziszynem 2. Armia WP, dowodzona przez generała Karola Świerczewskiego, wzięła udział w kilkudniowej bitwie z niemieckimi wojskami Grupy Armii "Mitte". Zła ocena sytuacji oraz błędy w dowodzeniu 2. Armią spowodowały ciężkie straty. Podczas operacji łużyckiej zginęło prawie pięć tysięcy polskich żołnierzy, trzy tysiące uznano za zaginionych, a 10 tysięcy zostało rannych.

1946 - Zmarł John Maynard Keynes, brytyjski ekonomista, teoretyk makroekonomii, jeden z twórców Międzynarodowego Funduszu Walutowego oraz Międzynarodowego Banku Odbudowy i Rozwoju, obecnie Banku Światowego, autor pracy "Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza". Jego poglądy na ekonomię wywarły znaczący wpływ na rozwój myśli ekonomicznej od lat 30. XX wieku. Keynes twierdził, że aby zapewnić stały rozwój gospodarczy, należy poprzez odpowiednią politykę gospodarczą pobudzić popyt. Urodził się 5 czerwca 1883 roku.

1948 - Wojna domowa w Mandacie Palestyny: po wycofaniu brytyjskiego kontyngentu wojskowego z portu Hajfa żydowska organizacja bojowa Hagana zaatakowała tego samego dnia miasto, doprowadzając do ucieczki 100 tysięcy Arabów i przejmując nad nim kontrolę po dwóch dniach walk.

1950 - Zmarł Adam Wieniawski, kompozytor, pedagog i krytyk muzyczny, profesor Wyższej Szkoły Muzycznej w Warszawie. Był inicjatorem Międzynarodowych Konkursów Skrzypcowych imienia Henryka Wieniawskiego. Autor oper, utworów orkiestrowych, kameralnych, fortepianowych, a także pieśni. Urodził się 27 listopada 1879 roku.

1952 - Prezydium rządu zatwierdziło projekt budowy Pałacu Kultury i Nauki w Warszawie, którego autorem był Lew Rudniew. Radziecki architekt inspirował się moskiewskimi drapaczami chmur. Pałac stanowił "dar narodu radzieckiego dla narodu polskiego”. Wybudowany został w latach 1952-1955. Architektonicznie jest mieszanką socrealizmu i polskiego historyzmu. Razem ze wspornikiem antenowym, będącym integralną częścią iglicy, ma wysokość 237 metrów.

1953 - Urodził się Wojciech Waglewski, gitarzysta, wokalista, aranżer. Współtworzył i występował, jako lider w zespołach Osjan i VooVoo. Współpracował z takimi artystami jak Raz, Dwa, Trzy, Kazik, T.Love, Martyna Jakubowicz, Renata Przemyk, Lech Janerka i Edyta Bartosiewicz.

1956 - Sąd Najwyższy wznowił proces w sprawie Kazimierza Moczarskiego i uchylił wydany na niego w 1952 roku wyrok śmierci, zamieniony na karę dożywotniego więzienia, trzy dni później Moczarski został zwolniony z więzienia we Wronkach. Kazimierz Moczarski był dziennikarzem, pisarzem, żołnierzem Armii Krajowej w stopniu kapitana, szefem Biura Informacji i Propagandy ZWZ-AK. 11 sierpnia 1945 został aresztowany i osadzony w więzieniu mokotowskim. W śledztwie torturowany, a następnie skazany na 10 lat za działalność w AK. W 1948 jego proces został wznowiony i trwał, do 1952, kiedy to wydano wyrok śmierci. W 1953 Sąd Najwyższy zmienił mu karę śmierci na dożywotnie więzienie. Mimo to przez dwa lata Moczarski przebywał w celi śmierci i dopiero 15 stycznia 1955 poinformowano go o zmianie wyroku. Podczas pobytu w więzieniu napisał książkę "Rozmowy z katem", będącą relacją ze wspólnego pobytu w celi z generałem SS Jürgenem Stroopem.

1956 - W Krakowie rozegrano pierwszy w kraju oficjalny mecz brydżowy. Po II wojnie światowej, w czasach stalinowskich, gry karciane w większych grupach były źle widziane przez władze. Sytuację zmienił artykuł Jerzego Putramenta "Lepszy brycz niż nicz", opublikowany w 1954 roku w "Przeglądzie kulturalnym", po którym władze zaczęły dopuszczać do spotkań brydżowych w domach kultury i świetlicach. Zaczęły też powstawać sekcje brydżowe.

1958 - Urodziła się Andie MacDowell, amerykańska aktorka i modelka. Zagrała między innymi w filmach: "Uciec przed śmiercią”, "Cztery wesela i pogrzeb”, "Na skróty”, "Zielona karta” i "Salon piękności”.

1958 - Lecący do Denver samolot Douglas DC-7 należący do United Airlines zderzył się nad Nevadą z myśliwcem F-100 Super Sabre. Zginęło 49 osób. F-100 Super Sabre to pierwszy seryjnie produkowany samolot wojskowy zdolny do przekroczenia prędkości dźwięku w locie poziomym.

1960 - Stolica Brazylii została przeniesiona z Rio de Janeiro do Brasilii. Nową stolicę państwa wybudowano w rekordowym tempie 3,5 roku. Architektura Brasilii uznawana jest za przykład arcydzieła modernizmu XX wieku i została wpisana na międzynarodową listę dziedzictwa kultury UNESCO. Stolica Brazylii ma ponad trzy miliony mieszkańców.

1965 - Zmarł Edward Victor Appleton, brytyjski fizyk. W 1947 roku otrzymał Nagrodę Nobla za odkrycie i badania jonosfery. Jego prace przyczyniły się do opracowania radaru. Urodził się 6 września 1892 roku.

1966 - Obchody Milenium Chrztu Polski: władze PRL ogłosiły, że nie udzielą kardynałowi Wyszyńskiemu zgody na przyjazd do Watykanu i określiły zamiar pielgrzymki Pawła VI do Polski, jako niewskazany.

1966 - Minister spraw zagranicznych ZSRR Andriej Gromyko, jako pierwszy radziecki polityk złożył wizytę w Watykanie, gdzie został przyjęty przez papieża Pawła VI. Rozmowy przyczyniły się do większej otwartości ze strony władzy dla Kościoła katolickiego w Europie Wschodniej.

1967 - W Grecji pułkownik Jeorjos Papadopulos wraz z grupą innych oficerów sił specjalnych, przeprowadził zamach stanu. Po przywróceniu ustroju demokratycznego w 1974 roku Papadopulos i członkowie jego reżimu byli sądzeni za zbrodnie, do których doszło w czasie ich władzy. Papadopulos został skazany na karę śmierci, ostatecznie zamienioną na dożywotnie więzienie.

1972 - Lądownik statku Apollo 16 z astronautami Johnem Youngiem i Charlesem Dukiem wylądował na Księżycu. Była to piąta załogowa misja, podczas której amerykańscy astronauci wylądowali na powierzchni Księżyca.

1973 - Zmarł Merian Cooper, reżyser filmowy, scenarzysta; pilot, podpułkownik Wojska Polskiego, uczestnik wojny polsko-bolszewickiej, organizator Eskadry Kościuszkowskiej. Najpopularniejszym jego filmem był "King Kong" z 1933 roku. W 1952 otrzymał Oscara za twórczy wkład do sztuki filmowej. Urodził się 24 października 1893 roku.

1977 - Urodził się Tomasz Kot, aktor. Za rolę Zbigniewa Religi w filmie "Bogowie" otrzymał nagrodę dla najlepszego aktora na festiwalu w Gdyni oraz Polską Nagrodą Filmową Orzeł. Wystąpił również w filmach "Skazany na bluesa", "Fotograf" i "Zimna wojna".

1979 - Z rąk kardynała Stefana Wyszyńskiego otrzymał sakrę biskupią ksiądz Józef Glemp, późniejszy prymas Polski. Józef Glemp był wieloletnim przewodniczącym Konferencji Episkopatu Polski. Zmarł 23 stycznia 2013 roku. 45 rocznica

1980 - Siedmiu górników zginęło w katastrofie w KWK "Barbara-Chorzów”.

1982 - Zmarła Halina Rudnicka, pisarka i publicystka, pedagog, autorka powieści dla młodzieży: "Uczniowie Spartakusa", "Król Agis", "Ludzie niezłomni", "Zielona rakieta", "Szeryf w spódnicy", "Chłopcy ze Starówki". Urodziła się 12 października 1909 roku.

1988 - W krakowskim więzieniu Montelupich wykonano po raz ostatni w Polsce wyrok śmierci. Andrzej Cz. został skazany przez Sąd Wojewódzki w Tarnowie za gwałt oraz brutalne zabójstwo kobiety oraz usiłowanie morderstwa dwóch córek zamordowanej.

1989 - Japońskie przedsiębiorstwo Nintendo wprowadziło na rynek przenośną konsolę gier wideo Game Boy. W ciągu dwóch tygodni od premiery sprzedano około 300 tysięcy sztuk konsoli Nintendo. W momencie premiery kosztowała ona prawie 90 dolarów amerykańskich. Łączna sprzedaż Game Boya wraz z edycją Game Boy Color wyniosła 118 milionów sztuk na całym świecie. 35 rocznica

1990 - Rozpoczęła się 46. podróż apostolska Jana Pawła II do Czechosłowacji. Była to pierwsza w historii wizyta, poza Polską, papieża Jana Pawła II w kraju należącym do państw Układu Warszawskiego. Pielgrzymka trwała dwa dni. Tuż przed podróżą Watykan nawiązał stosunki dyplomatyczne z Czechosłowacją.

1992 - Reprezentacja Polski w futsalu rozegrała w hiszpańskim Burjassot swój pierwszy oficjalny mecz, remisując z Rosją 7:7. Pierwszego w dziejach futsalowej kadry gola zdobył Artur Załęcki.

1993 - Stacja CBS rozpoczęła emisję serialu "Strażnik Teksasu". Produkcja, w której główną rolę grał Chuck Norris, była bardzo popularna między innymi w Polsce. Tytułowym bohaterem jest sierżant Cordell Walker, funkcjonariusz Straży Teksasu. Cechuje go sprawiedliwość i wierność, która jest doceniania wśród mieszkańców. Do jego umiejętności należą sztuki walki, które przeciwko przestępcom stosuje częściej niż broń.

1994 - Zmarł Jacek Stwora, pisarz, reportażysta, twórca audycji radiowych, autor powieści "Nadspodziewany początek bankietu”, "Co jest za tym murem?”, opowiadań "Rajski plac”, "Szukam panny Emilci”, współtwórca kabaretu Jama Michalika. Jest laureatem Złotego Mikrofonu Polskiego Radia i nagrody imienia Ksawerego Pruszyńskiego przyznanej przez Klub Reportażu Stowarzyszenia Dziennikarzy Polskich. Urodził się 24 marca 1918 roku. 30 rocznica

1996 - Zmarł Ireneusz Roszkowski, nestor polskiego położnictwa i ginekologii. Od 1955 roku do przejścia na emeryturę w 1979 roku kierował II Kliniką Położniczo-Ginekologiczną Akademii Medycznej w Warszawie. Był autorem 330 prac naukowych, w tym 50 publikowanych za granicą, był też redaktorem wielu podręczników. Urodził się 24 marca 1909 roku.

1996 - W rosyjskim ataku rakietowym zginął Dżochar Dudajew. Był prezydentem Czeczenii od 27 października 1991 roku. Zaraz po wyborach i przejęciu władzy ogłosił niepodległość republiki. Po nieudanej interwencji rosyjskich komandosów ogłosił dżihad przeciwko Rosji. Prowadząc konsekwentną politykę niepodległościową odmówił podpisania 31 marca 1992 umowy o powołaniu Federacji Rosyjskiej. W czasie swoich rządów bezskutecznie zabiegał o międzynarodowe uznanie niepodległości republiki. Oficjalne uznanie uzyskał tylko od Gruzji. 11 grudnia 1994 na teren republiki wkroczyły rosyjskie oddziały pancerne. 19 stycznia 1995 wojska rosyjskie zdobyły pałac prezydencki. Stolica upadła w końcu lutego 1995. Dudajew i jego wojsko zajęli pozycje na prowincji, gdzie generał dowodził walką partyzancką. Zginął, bo został trafiony pociskiem podczas rozmowy przez telefon satelitarny, którą namierzył rosyjski samolot zwiadowczy. Jego imieniem nazwano rondo w Warszawie na skrzyżowaniu Alei Jerozolimskich i ulicy Popularnej. Urodził się 15 lutego 1944 roku.

1997 - Cztery pierwsze kosmiczne pogrzeby zorganizowane przez amerykańską firmę Celestis. Niewielkie próbki prochów pozostałych po kremacji zmarłych umieszczono w kapsułach o rozmiarach szminki do ust i wystrzelono w przestrzeń kosmiczną przy pomocy rakiety. Z tej formy pochówku skorzystał między innymi zmarły w 1991 roku Gene Roddenberry, amerykański scenarzysta i producent telewizyjny, twórca serialu "Star Trek".

2001 - Założono Ligę Polskich Rodzin. Utworzyły ją środowiska Stronnictwa Narodowo-Demokratycznego i Stronnictwa Narodowego. W latach 2001-2007 partia posiadała reprezentację w polskim parlamencie, a w okresie 2004-2009 w Parlamencie Europejskim. Od 2006 do 2007 roku ugrupowanie wchodziło w skład koalicji rządowej z Prawem i Sprawiedliwością i Samoobroną RP. Wicepremierem z nominacji tej partii był wówczas Roman Giertych. W marcu 2019 roku rada polityczna Liga Polskich Rodzin zadeklarowała chęć uczestnictwa partii w Koalicji Europejskiej, powołanej przez PO, PSL, SLD i Zielonych na wybory do Parlamentu Europejskiego.

2003 - Zmarła Nina Simone, amerykańska wokalistka i pianistka jazzowa, wykonawczyni przebojów: "I Loves You Porgy”, "My Baby Just Cares for Me”, "To Be Young, Gifted and Black”. Sławę przyniósł jej utwór "Sinnerman", wykorzystany w filmie "Afera Thomasa Crowna" Normana Jewisona z 1968 roku. Jej twórczość to muzyka z pogranicza jazzu, bluesa, rhythm and bluesa i soulu. W latach 60. Nina Simone była zaangażowana w ruch praw obywatelskich, co zaowocowało nagraniem kilku piosenek o wymowie politycznej. Urodziła się 21 lutego 1933 roku.

2006 - Premiera filmu "Wszyscy jesteśmy Chrystusami" w reżyserii Marka Koterskiego. Jest to kolejny obraz z oryginalnego cyklu tego reżysera, przedstawiającego losy polskiego inteligenta Adasia Miauczyńskiego. W tę rolę wcieliło się tym razem dwóch aktorów - Marek Kondrat i Andrzej Chyra. Zdjęcia do filmu powstały od końca czerwca do sierpnia 2005 roku w Warszawie i we Wrocławiu. W 2006 roku film zdobył nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni za reżyserię, a także Nagrodę Stowarzyszenia Filmowców Polskich za twórcze przedstawienie współczesności.

2007 - Zmarł Jan Tadeusz Stanisławski, aktor, satyryk, radiowiec, autor tekstów piosenek "Cała sala śpiewa z nami", "Orkiestry dęte", "Czterdzieści lat minęło". Wielką popularnością cieszył się w latach 70. jego cykl "wykładów" radiowych z "mniemanologii stosowanej" pod tytułem "O wyższości Świąt Wielkiej Nocy nad Świętami Bożego Narodzenia". Urodził się 26 stycznia 1936 roku.

2009 - Została uruchomiona Światowa Biblioteka Cyfrowa, pod patronatem UNESCO i Biblioteki Kongresu Stanów Zjednoczonych. Materiały umieszczane na stronach biblioteki są darmowe. Wśród nich znajdują się manuskrypty, mapy, rzadkie książki, zapisy nutowe, nagrania, filmy, fotografie, szkice architektoniczne i inne znaczące kulturowo materiały. 15 rocznica

2010 - Zmarł Juan Antonio Samaranch, hiszpański działacz sportowy, prezydent Międzynarodowego Komitetu Olimpijskiego w latach 1980-2001. Był jednym z najbardziej wpływowych działaczy sportowych hiszpańskiego pochodzenia w XX wieku. Podczas jego prezydentury Międzynarodowy Komitet Olimpijski musiał poradzić sobie z bojkotem igrzysk w 1984 w Los Angeles przez państwa Bloku Wschodniego, kontrowersją związaną z używaniem dopingu przez sportowców, a także z problemem korumpowania członków Komitetu Olimpijskiego przez miasta kandydujące do organizacji Igrzysk. Urodził się 17 lipca 1920 roku.

2013 - Zmarł Leopold Engleitner, Austriak, najdłużej żyjący ocalały z niemieckich obozów koncentracyjnych Buchenwald, Ravensbrück i Niederhagen. Został osadzony w tych obozach, gdyż będąc Świadkiem Jehowy odmówił pełnienia służby wojskowej w Wehrmachcie. Ryzykując życie w imię swoich ideałów wykazał niezwykłą odwagę. W 1943 roku został zwolniony i ukrywał się do końca wojny. Wychodząc z obozu koncentracyjnego ważył zaledwie 28 kilogramów. Na podstawie jego życia Bernhard Rammerstorfer napisał książkę "Niezłomna wola - niezwykła odwaga zwykłego człowieka". Urodził się 23 lipca 1905 roku.

2016 - Zmarł Prince, amerykański muzyk, autor takich przebojów, jak "Purple Rain”, "Kiss” czy 'Let's Go Crazy”. Cztery z albumów Prince’a znalazły się na Liście 500 albumów wszech czasów według dwutygodnika "Rolling Stone”. Jest uznawany za jednego z najbardziej innowacyjnych, nowatorskich i ekscentrycznych artystów w historii muzyki. Od swojego debiutu w 1978 wydał ponad 47 albumów. Szacowana sprzedaż na całym świecie jego płyt wynosi ponad 100 milionów egzemplarzy. Zdobył siedem nagród Grammy, a w 2004 został włączony do Galerii Sław Rock&Rolla. Urodził się 7 czerwca 1958 roku.

2018 - Zmarła japońska superstulatka Nabi Tajima, która przeżyła 117 lat i 260 dni. Była ostatnią żyjącą na świecie osobą urodzoną w XIX wieku, urodziła się 4 sierpnia 1900 roku. Najdłużej żyjącym człowiekiem, którego metryka została jednoznacznie potwierdzona, była Francuzka Jeanne Calment, która urodziła się 21 lutego 1875 roku, a zmarła 4 sierpnia 1997, w wieku 122 lat i 164 dni.

2018 - Zmarł śmiercią samobójczą Verne Troyer, amerykański aktor, kaskader, rozpoznawalny między innymi z powodu swojego niskiego wzrostu - 81 centymetrów. Największą popularność przyniosła mu rola Mini-Me w serii filmów o Austinie Powersie. Zagrał też w filmach: "Faceci w czerni", "Harry Potter i Kamień Filozoficzny" oraz "Grinch: Świąt nie będzie". Urodził się 1 stycznia 1969 roku.

2019 - Wołodymyr Zełenski wygrał w II turze wybory prezydenckie na Ukrainie, pokonując ubiegającego się o reelekcję Petra Poroszenkę. 5 rocznica

2019 - W serii zamachów terrorystycznych na Sri Lance zginęło 310 osób, a ponad 500 odniosło obrażenia. Ataki przeprowadzono w niedzielę wielkanocną w kilkunastu miastach, między innymi w trzech kościołach i kilku hotelach. Wśród ofiar znalazło się wielu cudzoziemców, w tym obywatele USA, Wielkiej Brytanii i Holandii. 5 rocznica

2021 - Zmarł arcybiskup Wojciech Ziemba, duchowny rzymskokatolicki, doktor teologii biblijnej. W latach 1982-1986 był rektorem Wyższego Seminarium Duchownego Hosianum w Olsztynie. Potem kolejno zajmował stanowisko biskupa pomocniczego warmińskiego, biskupa diecezjalnego ełckiego, od roku 2000 biskupa metropolity białostockiego a następnie, w latach 2006-2016, metropolity warmińskiego. Od 2016 był arcybiskupem seniorem archidiecezji warmińskiej. Urodził się 15 października 1941.

2022 - Zmarł Andrzej Siezieniewski, dziennikarz radiowy. W 1996 został dyrektorem Informacyjnej Agencji Radiowej, w latach 2002-2006 i 2011-2016 był prezesem zarządu Polskiego Radia. Urodził się 1 stycznia 1951 roku. 21 kwietnia - Światowy Dzień Kreatywności i Innowacji.

Zobacz także

2024-11-19, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 19 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Przemocy wobec Dzieci. 19 listopada - Światowy Dzień Pamięci o Ofiarach Wypadków Drogowych. 19 listopada… » więcej 2024-11-18, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 18 listopada - Święto narodowe Łotwy, obchodzony w rocznicę proklamowania niepodległości w 1918 roku. 18 listopada - Polska - Dzień Kolejarza. 18… » więcej 2024-11-17, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 17 listopada - Międzynarodowy Dzień Studenta, obchodzony od 1941 roku dla uczczenia pamięci czeskich studentów prześladowanych w 1939 roku przez hitlerowców. 17… » więcej 2024-11-16, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 16 listopada - Międzynarodowy Dzień Tolerancji, święto ustanowione przez Zgromadzenie Ogólne ONZ rezolucją z 12 grudnia 1995 roku z inicjatywy UNESCO. 16… » więcej 2024-11-15, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 15 listopada - Dzień Uwięzionego Pisarza, ustanowiony w 1984 roku przez PEN Club. 15 listopada - Światowy Dzień Przewlekłej Obturacyjnej Choroby Płuc… » więcej 2024-11-14, godz. 00:01 Kartka z kalendarza 14 listopada - Międzynarodowy Dzień Zwalczania Nielegalnego Handlu Dobrami Kultury. 14 listopada - Światowy Dzień Walki z Cukrzycą, ustanowiony przez… » więcej 2024-11-13, godz. 14:25 Kartka z kalendarza 13 listopada - Międzynarodowy Dzień Niewidomych, obchodzony w dzień urodzin francuskiego pedagoga Valentina Haüya w 1745 roku, założyciela pierwszej szkoły… » więcej 2024-11-12, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 12 listopada - Światowy Dzień Zapalenia Płuc, nazywany też Światowym Dniem Pneumonii lub Światowym Dniem Walki z Pneumonią. Ustanowiony przez Światową… » więcej 2024-11-11, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 11 listopada - Narodowe Święto Niepodległości, polskie święto narodowe, obchodzone, co roku 11 listopada na pamiątkę odzyskania przez Polskę niepodległości… » więcej 2024-11-10, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 10 listopada - Światowy Dzień Nauki dla Pokoju i Rozwoju, ustanowiony przez ONZ, w 2001 roku. 10 listopada - Dzień Jeża. » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »