Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2024-01-20, 07:30 Autor: IAR/D.Panek/dok.

Kartka z kalendarza

20 stycznia - Międzynarodowy Dzień Akceptacji.

20 stycznia - Azerbejdżan - Dzień Męczenników.

20 stycznia - Dzień Wiedzy o Pingwinach.
1320 - W katedrze na Wawelu został koronowany na króla Polski książę łęczycko-kujawski Władysław Łokietek. Od tej uroczystości Kraków stał się miastem koronacyjnym królów polskich. Władysław Łokietek urodził się w 1260 lub 1261 roku. Był synem Kazimierza I kujawskiego i ojcem Kazimierza III Wielkiego. Dążył do zjednoczenia ziem polskich. Opanował Małopolskę i Wielkopolskę, utracił Pomorze Gdańskie i Kujawy.

1521 - W wojnie pruskiej między Polską a siłami Zakonu Krzyżackiego rozegrała się pod murami Lubawy potyczka rycerstwa polskiego pod dowództwem Jana Boratyńskiego z wojskami wielkiego mistrza Albrechta Hohenzollerna. Krzyżacy ponieśli duże straty i odstąpili od zdobywania miasta, ale następnego dnia zajęli Nowe Miasto na ziemi Chełmińskiej. Stało się tak z powodu zdrady członków rady miejskiej, którzy otworzyli bramy oblegającym.

1661 - Król Jan Kazimierz podjął decyzję o przekształceniu lwowskiego kolegium jezuickiego, istniejącego od 1608 roku, w Akademię Lwowską. Papież Klemens VII jednak dopiero w marcu 1759 roku wydał bullę zatwierdzającą Akademię Lwowską i podnoszącą ją do godności uniwersytetu.

1709 - Zmarł François de Lachaise, francuski jezuita. Powołany w 1675 przez Ludwika XIV na spowiednika, sprawował te obowiązki aż do śmierci. Ogrody podarowanej mu przez króla willi, zwanej Mont-Louis, zostały w 1804 zamienione na cmentarz, nazwany od jego imienia Pere-Lachaise, najpiękniejszy i najsławniejszy cmentarz Paryża. Urodził się 25 sierpnia 1624 roku. 315. rocznica

1775 - Urodził się Andre Marie Ampere, francuski fizyk i matematyk; twórca podstaw współczesnej elektrodynamiki, sformułował tak zwany prawo Ampera, oraz hipotezę o istocie magnetyzmu. Zaproponował utrzymujący się do dnia dzisiejszego podział nauki o elektryczności na dwa działy: elektrostatykę i elektrodynamikę. Od jego nazwiska jednostkę natężenia prądu elektrycznego nazwano "amper”. Zmarł 10 czerwca 1836 roku.

1797 - Generał Henryk Dąbrowski wydał odezwę do Polaków w Italii, wzywającą do wstępowania do legionów Napoleona. Według słów odezwy - przyłączenie się do Napoleona i walka w jego Legionach miała być szansą Polski na odzyskanie państwowości "Polacy! od was więc zawisło istnąć i mieć Oyczyznę: wasz zemściciel, wasz stwórca się zyawił" - pisał o roli cesarza Francuzów Henryk Dąbrowski.

1826 - Zmarł Stanisław Staszic, mąż stanu, duchowny, działacz i pisarz polityczny, mecenas i filantrop. Był między innymi członkiem Izby Edukacyjnej i Rady Stanu Księstwa Warszawskiego, od 1924 roku ministrem stanu Królestwa Polskiego. Do jego najbardziej znanych utworów należą "Przestrogi dla Polski" i "O statystyce Polski". W dziedzinie naukowej - jeden z pionierów systematycznych badań geologicznych, autor „Mapy geologicznej Polski i krajów ościennych”. Urodził się w 6 listopada 1755 roku.

1845 - Zmarł hrabia Edward Raczyński, ziemianin wielkopolski, konserwatywny polityk, żołnierz napoleoński, poseł na sejm oraz mecenas sztuki i nauki. Był autorem i wydawcą dzieł historycznych i źródłowych oraz pionierem literatury krajoznawczej, fundatorem Biblioteki Raczyńskich w Poznaniu, wspierającym finansowo pisarzy i uczonych, między innymi Adama Mickiewicza. Propagator higieny - współfinansował założenie pierwszego wodociągu w Poznaniu. Urodził się 2 kwietnia 1786 roku.

1848 - Urodziła się Helena Cholewicka, tancerka, pierwsza w dziejach Warszawskich Teatrów Rządowych polska primabalerina assoluta. Ten tytuł oznaczał nie tylko prawo do wyboru najważniejszych ról tytułowych, ale także gwarantował wysokie uposażenie stałe i gaże za każdy występ. Jak pisano - była tancerka o "niepociągającej powierzchowności" drobną i wątłą, ale o niezwykłym wdzięku. Zakończyła karierę z powodu śmiertelnej wówczas choroby - gruźlicy. Zmarła w wieku 35 lat, 13 grudnia 1883 roku.

1855 - Urodził się Ludwik Solski, właściwie Ludwik Sosnowski, aktor i reżyser. Debiutował w Krakowie w 1876 roku, a ostatni raz na scenie wystąpił w czerwcu 1954 roku, jako Dyndalski w "Zemście” Fredry. Był aktorem wszechstronnym, a do wielu ról sam wymyślał kostiumy i charakteryzację. Publiczność zapamiętała go szczególnie, jako Starego Wiarusa w "Warszawiance” Wyspiańskiego czy Harpagona w "Skąpcu” Moliera. Zmarł 19 grudnia 1954 roku.

1859 - Zmarła Bettina von Arnim, niemiecka pisarka. Występowała na rzecz zniesienia ucisku Polaków w państwie niemieckim, emancypacji kobiet i szerzenia oświaty wśród ludu. Autorka parapamiętników, w tym "Korespondencja Goethego z dzieckiem”. Urodziła się 4 kwietnia 1785 roku. 165. rocznica

1873 - Urodził się Johannes Wilhelm Jensen, duński pisarz, przedstawiciel realizmu jutlandzkiego, autor powieści: "Długa podróż”, "Ewolucja zwierząt”, "Upadek króla”, "Kierunki w czasie”. Pisał także powieści kryminalne pod pseudonimem "Ivar Lykke". Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury, w 1944 roku. Zmarł 25 listopada 1950 roku.

1876 - Urodził się Józef Hofmann, pianista, kompozytor, pedagog, założyciel i dyrektor Curtis Institiute of Music w Filadelfii. Komponował głównie utwory fortepianowe - sonaty, mazurki, miniatury i preludia. Jest znany też z blisko stu wynalazków, w tym wycieraczki do szyb samochodowych, pneumatycznych resorów, zegara elektrycznego i spinacza biurowego. Od 1926 roku mieszkał w Stanach Zjednoczonych. Zmarł 16 lutego 1957 roku.

1895 - Po raz pierwszy użyto promieni X w celach klinicznych. W Dartmouth w stanie New Hampshire zastosowano je do zbadania i złożenia złamanej ręki. Za odkrycie promieni X Wilhelm Röntgen otrzymał pierwszą nagrodę Nobla w dziedzinie fizyki w 1901 roku. Wcześniej tego typu promieniowanie badali Nicola Tesla oraz William Crookes, Johann Wilhelm Hittorf, Eugen Goldstein, Heinrich Hertz, Philipp Lenard, Hermann von Helmholtz i Thomas Edison.

1896 - W Petersburgu urodził się Marian Walentynowicz, architekt, rysownik, autor ilustracji do "Przygód Koziołka Matołka" Kornela Makuszyńskiego; korespondent wojenny. Swoje przeżycia podczas II wojny światowej opisał w książce "Wojna bez patosu". Zmarł 26 sierpnia 1967 roku.

1912 - Otwarto ginekologiczno-położniczy Szpital Specjalistyczny Świętej Zofii w Warszawie. Początkowo miał 36 miejsc dla kobiet rodzących, z których pierwsza została przyjęta w dniu otwarcia placówki. W latach 30. XX wieku szpital rozbudowano do 86 łóżek. Przy placówce działała także Warszawska Miejska Szkoła Położnych. Szpital świętej Zofii miał bardzo dobre w tamtym czasie wyniki w opiece okołoporodowej: na 100 porodów przeżywało 95 matek.

1913 - W Villmanstrand w Finlandii urodził się Jan Kajus Andrzejewski, pseudonim "Jan", harcmistrz, uczestnik kampanii polskiej 1939 roku, żołnierz ZWZ-AK, major Wojska Polskiego. Podczas Powstania Warszawskiego dowódca Brygady Dywersji Kedywu AK „Broda 53”. Zginął 31 sierpnia 1944 roku, w czasie nieudanej próby przebicia się ze Starówki do Śródmieścia.

1915 - Urodził się C.W. Ceram, właściwie Kurt Wilhelm Marek, niemiecki wydawca, pisarz i dziennikarz. Po II wojnie światowej pisał pod pseudonimem, aby zdystansować się od wcześniejszej pracy propagandowej na rzecz III Rzeszy. Zafascynowany romantyką wielkich odkryć naukowych, napisał książkę o archeologii "Bogowie, groby i uczeni". Stała się światowym bestsellerem i została przetłumaczona na 28 języków. W Polsce ukazała się w 1958 roku. Zmarł 12 kwietnia 1972 roku.

1920 - Urodził się Federico Fellini, włoski reżyser, jeden z najwybitniejszych twórców współczesnego filmu, uważany za mistrza kina autorskiego. Jest stawiany w jednym rzędzie obok takich nazwisk, jak: Antonioni, Bunuel, Bergman i Kurosawa. Do najważniejszych dzieł Felliniego należą: "Światła variete", "Wałkonie", "Noce Cabirii", "La strada", "Osiem i pół". W 1993 roku otrzymał Oscara za "mistrzostwo w sztuce filmowania opowieści". Zmarł 31 października 1993 roku.

1921 - Urodził się Bernt Engelmann, niemiecki pisarz. Od 1977 do 1983 był przewodniczącym Związku Pisarzy Niemieckich w RFN. Pochodził z rodziny o korzeniach żydowsko-hugenocko-germańsko-słowiańskich. Uważał się za Prusaka. Był autorem publicystyki społecznej, między innymi książek "My poddani z 1974". "Wielki Federalny Krzyż Zasługi: powieść faktu" i "Prusy. Kraj nieograniczonych możliwości". Urodził się 14 kwietnia 1994 roku.

1921 - Zmarł Stefán Stefánsson, islandzki botanik i działacz oświatowy, pionier badań tamtejszej flory. Przeprowadził długotrwałe badania terenowe roślinności na wyspie. W rezultacie powstała ceniona praca "Flóra Íslands". Urodził się 1 sierpnia 1863.

1922 - Urodził się Janusz Przymanowski, pisarz, publicysta, poeta, tłumacz literatury radzieckiej, autor powieści o tematyce wojskowej i wojennej: "Listy siwiejące”, "Żołnierze czterech rzek”, "Tajemnica wzgórza 117”. Największą popularność przyniosła mu powieść "Czterej pancerni i pies”, na podstawie, której nakręcono popularny serial telewizyjny. Spod jego pióra wyszło też ponad 200 tekstów piosenek i dwa musicale. Zmarł 4 lipca 1998 roku.

1923 - Urodził się Julian Pałka, artysta grafik. Należał do najbardziej cenionych twórców polskiej szkoły plakatu. Jest autorem plakatów, między innymi do filmów Hamlet, Komedianci i Rzym godzina 11. Tworzył także projekty budowli i pomników. Jest autorem Pomnika Barykada Września na warszawskiej Ochocie. Zmarł 20 czerwca 2002 roku.

1924 - Urodził się Zdzisław Sierpiński, krytyk muzyczny, dziennikarz, uczestnik Powstania Warszawskiego. W szeregach 226. plutonu 9. kompanii dywersji bojowej "Żniwiarz” oddał pierwsze strzały w starciu z Niemcami 1 sierpnia 1944 na Żoliborzu, około godziny 13:50, tuż przed wybuchem powstania o godzinie „W”. Z powodu tego starcia uznawany jest za człowieka, który rozpoczął powstanie. Od 1945 roku przez ponad 50 lat był redaktorem muzycznym "Życia Warszawy”, współpracował z radiem i telewizją, pisał scenariusze do filmów o muzyce. Zmarł 20 lipca 2004 roku. 100. rocznica

1924 - Urodził się Jerzy Tomaszewski, artysta fotografik, autor około dwóch tysięcy zdjęć dokumentujących walki Powstania Warszawskiego. Był fotoreporterem i korespondentem Delegata Rządu na Kraj i Komendanta Głównego Armii Krajowej. 8 września, w okolicy ulicy Tamka, został ciężko ranny. Ostatnie zdjęcia wykonał leżąc w bramie rodzinnego domu. Jego autorskie fotografie ocalały dzięki konspiracyjnej laborantce, która wywołane negatywy schowała do metalowych puszek i ukryła w swoim mieszkaniu. W 2007 został odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski. Zmarł 26 stycznia 2016 roku. 100. rocznica

1924 - Opublikowano rozporządzenie prezydenta RP o systemie monetarnym: ustanowienie nowej jednostki monetarnej - złotego o wartości 9/31 części grama czystego złota. Ustanowiono też wzory monet i skład stopów metali, z których mają być wykonane. Wzory monet zostały wybrane w konkursie projektów, w mennicy zachowało się około 20 monet wzorcowych. 100. rocznica

1925 - Urodził się Ernesto Cardenal, nikaraguański duchowny, poeta i rewolucjonista, biorący czynny udział w ruchu oporu przeciwko dyktatorowi Somozie, wygnaniec i duchowny - trapista. Był przedstawicielem teologii wyzwolenia, twórcą wspólnoty w Solentiname - chrześcijańskiej gminy, która zasłynęła na świecie dzięki szkole malarstwa prymitywistycznego. Zmarł 1 marca 2020 roku.

1930 - Urodził się Edwin Eugene Buzz Aldrin, amerykański astronauta. Był nawigatorem statku Apollo 11 i pilotem lądownika księżycowego LM "Eagle", podczas pierwszej wyprawy człowieka na Księżyc. Autor książek "Powrót na Ziemię” i "Ludzie z Ziemi". Pojawił się gościnnie w kilkudziesięciu filmach i serialach, między innymi w "Transformers 3". Buzz Astral, jeden z bohaterów serii "Toy Story", otrzymał imię na cześć Aldrina.

1938 - Zmarł Émile Cohl, francuski rysownik, pionier filmu animowanego. Jego pierwszy film "Fantasmagorie" powstał w 1908 roku. Przez cztery kolejne lata zrobił około 60 produkcji, w tym filmy kukiełkowe. W 1912 wyjechał do USA, gdzie przyczynił się do upowszechnienia filmów rysunkowych. Tworzył również filmy popularnonaukowe. Urodził się 4 stycznia 1857 roku.

1939 - Urodziła się Krystyna Mazurówna, tancerka, choreografka i dziennikarka, solistka Teatru Wielkiego w Warszawie. Od 1968 roku przebywa za granicą. Była choreografem w teatrze "Élysées Montmartre” w Paryżu, prowadziła też własny zespół "Ballet Mazurowna”, z którym występowała we Francji. 85. rocznica

1942 - W Berlinie, podczas konferencji pod przewodnictwem Reinharda Heydricha, Niemcy podjęli decyzję o tak zwanym "ostatecznym rozwiązaniu kwestii żydowskiej” w Niemczech i na terytoriach okupowanych. W wyniku tej decyzji zamordowano co najmniej sześć milionów Żydów w III Rzeszy i okupowanych krajach europejskich. Żydów zabijano głównie w niemieckich obozach śmierci założonych na terenie okupowanej Polski.

1945 - W Zakopanem, na podstawie wyroku podziemnego sądu, oddział Armii Krajowej powiesił Wacława Krzeptowskiego - szefa Komitetu Góralskiego, kolaborującego z okupacyjnymi władzami niemieckim. 7 listopada 1939, jako przedstawiciel polskich górali uczestniczył on w uroczystości objęcia przez Hansa Franka stanowiska gubernatora Generalnego Gubernatorstwa. Zabiegał też u Hessa o stworzenie samodzielnego państwa góralskiego.

1945 - Oświęcimski marsz śmierci przeszedł przez Żory. Na terenie miasta zastrzelono 47 osób. 17 stycznia 1945 roku w niemieckim obozie zagłady Auschwitz zarządzono ewakuację około 56 tysięcy więźniów. Mieli oni do przebycia 63-kilometrową trasę z Oświęcimia do Wodzisławia Śląskiego, skąd więźniowie zostali przewiezieni w głąb Rzeszy. W wyniku mrozu, marszu, transportu oraz egzekucji i brutalności hitlerowców zginęło około 15 tysięcy więźniów.

1945 - Sieradz został zbombardowany przez lotnictwo radzieckie. Do ataku doszło mimo opuszczenia miasta przez Niemców. Zginęło około 100 mieszkańców, a około 200 zostało rannych. W nalocie brała udział eskadra 12 radzieckich iłów szturmowych. Ostatecznie wojska radzieckie wkroczyły do Sieradza 23 stycznia. 1946 - Urodził się David Lynch, amerykański reżyser, producent, scenarzysta. W swoich filmach często odwołuje się do elementów surrealistycznych, chętnie tworzy wariacje na temat ludzkiej podświadomości, marzeń i fobii. Do jego najbardziej znanych obrazów należą: "Mulholland Drive", "Człowiek słoń", "Blue Velvet" i "Dzikość serca". Światową sławę przyniósł mu serial telewizyjny "Miasteczko Twin Peaks".

1949 - W Szczecinie rozpoczął się IV Walny Zjazd Związku Zawodowego Literatów Polskich, na którym oficjalnie ogłoszono program realizmu socjalistycznego w literaturze polskiej. Do głównych osiągnięć socrealizmu zaliczano utwory takie jak: "Węgiel" Aleksandra Ścibora-Rylskiego, "Obywatele" Kazimierza Brandysa oraz "Słowo o Stalinie" Władysława Broniewskiego. Literatura stanowiła w czasach komunistycznych ważny element propagandy dla państwa - nazywało ono pisarzy "inżynierami dusz ludzkich". 75. rocznica

1949 - Władysław Gomułka został zdymisjonowany ze stanowisk ministra Ziem Odzyskanych i wicepremiera w pierwszym rządzie Józefa Cyrankiewicza. 75. rocznica

1951 - Biskup kielecki Czesław Kaczmarek został aresztowany pod zarzutami szpiegostwa na rzecz Stanów Zjednoczonych oraz Stolicy Apostolskiej, faszyzacji życia społecznego, nielegalnego handlu walutami i kolaboracji. Rzeczywistym powodem uwięzienia duchownego był raport o pogromie kieleckim, w którym odpowiedzialnością za wydarzenia zostały obarczone służby specjalne NKWD. Biskup został skazany na 12 lat więzienia. Wyczerpanie psychiczne i fizyczne organizmu podczas wieloletniego śledztwa i więzienia doprowadziły do śmierci duchownego w 1963 roku. W 1990 biskup Kaczmarek został pośmiertnie uniewinniony i zrehabilitowany.

1958 - Zmarł Karol Hukan - artysta rzeźbiarz, związany z Krakowem. Autor wielu rzeźb i zdobień sakralnych, tablic pamiątkowych i pomników nagrobnych. Do jego dzieł należy monumentalna grupa postaci w ołtarzu Matki Boskiej Anielskiej w kościele Najświętszego Serca Pana Jezusa przy ulicy Kopernika w Krakowie. Urodził się 17 marca 1888 roku.

1961 - John F. Kennedy został zaprzysiężony na 35. prezydenta USA. Jego prezydentura przypadła na okres zimnej wojny i była skoncentrowana na relacjach ze Związkiem Radzieckim. Sprawował urząd od stycznia 1961 do czasu śmierci w zamachu w Dallas, w listopadzie 1963. Nie wyjaśniono tajemnicy jego śmierci. Oskarżony o zamach na JFK Lee Harley Oswald został zastrzelony przez gangstera Jacka Rubyego niedługo po zatrzymaniu domniemanego sprawcy zabójstwa prezydenta.

1961 - W Polsce powstał projekt nowelizacji systemu szkolnictwa, ustanawiający 8-klasową szkołę podstawową i 4-klasowe licea ogólnokształcące. Ustawa, uchwalona przez Sejm 15 lipca, przedłużyła o rok powszechny obowiązek szkolny. Weszła w życie 21 lipca 1961 roku.

1963 - Zmarł Tadeusz Marczewski, malarz i grafik. Tworzył prace tematyce religijnej, rodzajowej, mitologicznej i portrety. Był wykładowcą w szkołach artystycznych, w tym profesorem w Polskiej Szkole Sztuk Pięknych w Kijowie, prowadził też własną szkolę malarstwa. Większość jego prac została zniszczona podczas II wojny światowej. Urodził się 28 października 1879 roku.

1969 - Czeski robotnik Josef Hlavatý dokonał w Pilźnie aktu samospalenia w proteście przeciwko interwencji wojsk Układu Warszawskiego w Czechosłowacji. To było kolejne, po studencie Janie Palachu, który podpalił się w Pradze, tego typu tragiczne zdarzenie. Do końca kwietnia 1969 roku jeszcze 26 osób próbowało aktów samospalenia, siedem z nich zmarło. Opisanym wydarzeniom oddał hołd Jacek Kaczmarski w utworze zatytułowanym "Pochodnie". 55. rocznica

1969 - Richard Nixon został zaprzysiężony na 37. prezydenta USA. Po aferze Watergate, w 1974 roku, ustąpił ze stanowiska przed końcem kadencji. Był to jedyny taki przypadek w historii w USA. W 1972, dla zdyskredytowania swoich najgroźniejszych kandydatów z Partii Demokratycznej, administracja Nixona wynajęła pięć osób, które włamywały się do siedziby demokratów w kompleksie Watergate w Waszyngtonie. Podrobiły one dokumenty, część innych wykradły, a także wysyłały fałszywą korespondencję i założyły podsłuchy. Afera skończyła się dymisją prezydenta. W połowie 1972 roku Richard Nixon, jako pierwszy w historii prezydent Stanów Zjednoczonych, na zaproszenie władz PRL, złożył oficjalną wizytę w Polsce. 55. rocznica

1971 - Biuro Polityczne Komitetu Centralnego Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej podjęło decyzję o odbudowie stołecznego Zamku Królewskiego, który podczas II wojny światowej został całkowicie zniszczony. 26 stycznia zainaugurował działalność Obywatelski Komitet Odbudowy Zamku Królewskiego. Prace trwały niemal 15 lat. W 1984 roku Zamek uroczyście otwarto, ale prace wykończeniowe trwały jeszcze kilka lat. Ostatecznym zwieńczeniem odbudowy było otwarcie w 2009 roku odtworzonych Arkad Kubickiego.

1973 - Na emigracji w Argentynie zmarł Henryk Gruber, finansista i doktor prawa pochodzenia żydowskiego, twórca marki Pocztowa Kasa Oszczędności i jej hasła reklamowego "Pewność i zaufanie", w 20-leciu międzywojennym PKO stała się największą polską instytucją finansową, mającą swoje filie za granicą. W okresie II Rzeczpospolitej był oficerem Legionów Polskich i kapitanem Wojska Polskiego, brał udział w wojnie polsko - bolszewickiej 1920 roku. Nagrodzony orderem Virtuti Militari. Urodził się 13 lutego 1892 roku.

1977 - Jimmy Carter został zaprzysiężony na 39. prezydenta USA. - Zobowiązujemy się do trwałego i rozsądnego wysiłku na rzecz ograniczenia światowych zbrojeń do granic niezbędnych - oświadczył w pierwszym przemówieniu. W czasie swojej prezydentury zmagał się ze skutkami recesji gospodarczej, kryzysu energetycznego. W polityce międzynarodowej prowadził rozmowy dotyczące ograniczenia wyścigu zbrojeń z ZSRR, angażował się w rozwiązanie konfliktu na Bliskim Wschodzie, dążył do unormowania stosunków dyplomatycznych z Chińską Republiką Ludową. Ułaskawił obywateli amerykańskich, którzy uchylali się od obowiązku służby wojskowej w czasie wojny wietnamskiej.

1981 - Ronald Reagan został zaprzysiężony na 40. prezydenta Stanów Zjednoczonych Ameryki. Podczas jego prezydentury w Polsce wprowadzono stan wojenny. Jako przywódca USA wspierał ruchy antykomunistyczne i udzielał poparcia Solidarności. Podczas sprawowania urzędu skupił się na rozwoju gospodarki wprowadzając zasady ekonomiki podaży. Był uważany za przywódcę, który wyznaczał kierunki działania, ale oddawał doradcom możliwość podejmowania konkretnych decyzji, które jedynie zatwierdzał.

1981 - Uwolniono zakładników przetrzymywanych od 4 listopada 1979 roku w ambasadzie amerykańskiej w Teheranie. Ambasada została zajęta przez grupę studentów, którzy wzięli w niewolę wszystkich przebywających w placówce. Część zakładników zwolniono, ale większość była przetrzymywana przez ponad 14 miesięcy. Wydarzenie miało związek z walką o władzę w Iranie po zwycięstwie rewolucji islamskiej.

1982 - Prokuratura Garnizonowa w Gliwicach umorzyła śledztwo w sprawie śmierci górników z kopalni "Wujek”. 16 grudnia 1981 roku podczas pacyfikacji siłami Milicji Obywatelskiej oraz wojska, od strzałów plutonu specjalnego ZOMO zginęło dziewięciu górników, a 23 zostało rannych. Po stronie oddziałów pacyfikujących rannych zostało 41 milicjantów i żołnierzy. Zdaniem prokuratury członkowie plutonu specjalnego działali w warunkach obrony koniecznej i użyli broni zgodnie z przepisami.

1983 - Na Morzu Śródziemnym zatonął polski drobnicowiec MS "Kudowa Zdrój". Zginęło 20 członków załogi, uratowano osiem osób. Do wypadku doszło w czasie silnego sztormu. Statek Polskich Linii Oceanicznych płynął z Hiszpanii do Libii. Wypadek miał miejsce 15 mil na wschód od wyspy Ibizy na Balearach. Statek przewrócił się po kilku silnych uderzeniach fal. Izba Morska ustaliła, że "Kudowa Zdrój” zabrała zbyt dużo ładunku, co zachwiało statecznością statku. Wadliwe było też zamocowanie transportu.

1984 - Zmarł Johnny Weissmüller, amerykański sportowiec i aktor, w latach 20. XX wieku był jednym z najlepszych pływaków na świecie. Olimpijczyk, zdobywca pięciu złotych i jednego brązowego medalu, 22-krotny mistrz Stanów Zjednoczonych. 67 razy poprawiał pływackie rekordy świata. 9 lipca 1922, jako pierwszy człowiek przepłynął dystans 100 metrów stylem dowolnym poniżej minuty. Zasłynął też, jako odtwórca roli tytułowej w cyklu 12 filmów o Tarzanie. Urodził się 2 czerwca 1904 roku. 40. rocznica

1989 - Zmarł Józef Cyrankiewicz, działacz socjalistyczny i komunistyczny. W czasie wojny - w konspiracji, a od 1942 roku więzień niemieckich obozów koncentracyjnych, w tym Auschwitz, w którym należał do konspiracji obozowej. Po wojnie - członek władz Polskiej Partii Socjalistycznej i Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej, pięciokrotny premier w latach 1947-1952 i 1954-1970, przewodniczący Rady Państwa. Z zawodu prawnik i dziennikarz. Urodził się 23 kwietnia 1911 roku. 35. rocznica

1989 - George H.W. Bush został zaprzysiężony na 41. prezydenta USA. Wspierał przemiany polityczne i gospodarcze w Europie Środkowo-Wschodniej. W czasie jego prezydentury upadł Związek Radziecki. Był zwolennikiem redukcji zbrojeń strategicznych - podpisał dwa rosyjsko-amerykańskie układy rozbrojeniowe: START I w 1991 roku i START II w 1993 roku. Podczas jego prezydentury Stany Zjednoczone prowadziły interwencję zbrojną w Panamie oraz operacje militarne w ramach międzynarodowej koalicji w czasie I wojny w Zatoce Perskiej. George H.W. Bush był ojcem 43. prezydenta USA Georga W. Busha. Zmarł 30 listopada 2018 roku. 35. rocznica

1989 - W nocy z 20 na 21 stycznia został zamordowany ksiądz Stefan Niedzielak, proboszcz parafii Świętego Karola Boromeusza na Powązkach, współtwórca Narodowego Sanktuarium Poległym i Pomordowanym na Wschodzie. Duchowny, który wspierał niepodległościową opozycję, był nękany i szykanowany przez PRL-owskie służby. Podejmowano próby zastraszenia go, pobicia czy porwania, otrzymywał anonimowe listy i telefony z pogróżkami, życzeniami śmierci i wyzwiskami. Podczas II wojny światowej ksiądz Niedzielak był kapelanem AK, kurierem Delegatury Rządu na Kraj. Latem 1944 roku przewiózł z Warszawy do Krakowa tak zwany depozyt katyński, czyli dowody przeprowadzonej przez Niemców ekshumacji grobów w Katyniu, w których spoczywali Polacy pomordowani przez NKWD wiosną 1940 roku. 35. rocznica

1990 - Wojska radzieckie zaatakowały demonstrantów w stolicy Azerbejdżanu Baku. Zginęło 130 osób, kilkaset zostało rannych. Celem radzieckiej interwencji było stłumienie azerskiego ruchu niepodległościowego kierowanego przez Ludowy Front Azerbejdżanu. Wszyscy zabici byli osobami cywilnymi. Akcja radzieckich wojsk trwała dwa dni.

1991 - Rosyjska jednostka specjalna OMON zaatakowała i zajęła łotewskie Ministerstwo Spraw Wewnętrznych w Rydze, zabijając pięć osób i raniąc 10. Siedmiu członków formacji uznano w procesie za winnych i skazano na kary więzienia w zawieszeniu. Rosjanie usiłowali obalić niepodległy rząd Łotwy i zastąpić go promoskiewskim. Ostatecznie 21 sierpnia 1991 oficjalnie ogłoszono wystąpienie Litwy z ZSRR.

1991 - W Poznaniu restytuowano Związek Miast Polskich, który został powołany do życia w roku 1917 i działał aż do wybuchu II wojny światowej. Związek utrzymywał kontakty z organizacjami w innych krajach, promował gospodarkę i kulturę miast. Organizował też współpracę między urzędami miejskimi. Od wybuchu wojny działalność związku została przerwana, a decyzję o jego wznowieniu podjęto po wyborach samorządowych w 1990 roku.

1992 - Został zamordowany Krzysztof Grela, pseudonim "Koben”, perkusista, muzyk grupy Siekiera. Z punkrockowym wcieleniem Siekiery zagrał wszystkie sześć koncertów oraz wziął udział w nagraniach dema zespołu. Po reorganizacji kapeli pod koniec 1984 roku, odejściu Tomasza Budzyńskiego oraz zmianie stylu i repertuaru, Krzysztof Grela został zastąpiony przez innego perkusistę. W 1992 roku został omyłkowo zabity w puławskiej restauracji przez członków rosyjskiej mafii. Urodził się 28 lutego 1961 roku.

1993 - Zmarł Adam Siemaszko, karykaturzysta, rzeźbiarz i projektant, wykładowca na Wydziale Architektury Politechniki Warszawskiej. Po agresji ZSRR na Polskę znalazł się w sowieckiej niewoli. Tafił do obozu w Starobielsku, ale w wyniku wymiany jeńców znalazł się w obozie oficerskim w Murnau, gdzie zaprojektował drewniany ołtarz do kaplicy obozowej. Zaprojektował wnętrza statków MS "Chrobry" i MS "Jan Sobieski". W 1962 roku przygotował projekt ratowania świątyni Abu Simbel nad Nilem. Urodził się 26 marca 1905 roku.

1993 - Zmarła Audrey Hepburn, amerykańska aktorka filmowa, jedna z najbardziej popularnych gwiazd swoich czasów. Odtwórczyni wielu ról romantycznych młodych kobiet. Zagrała między innymi w filmach: "Rzymskie wakacje", "Wojna i pokój", "My Fair Lady" i "Śniadanie u Tiffany'ego". American Film Institute umieścił jej nazwisko na trzecim miejscu w rankingu "największych aktorek wszech czasów”. W 1967 roku porzuciła karierę aktorską i poświęciła się pracy ambasadora UNICEF. Urodziła się 4 maja 1929 roku.

1993 - Bill Clinton został zaprzysiężony na 42. prezydenta USA. Zajmował urząd przez dwie kadencje. Bill Clinton był inicjatorem szerokich reform ubezpieczenia zdrowotnego, w pierwszym roku urzędowania doprowadził też do przyjęcia budżetu zwiększającego opodatkowanie i wydatki rządu na pobudzenie amerykańskiej gospodarki. Był sprawcą kilku poważnych skandali. "Whitewater"- była to afera związana z upadkiem spółki, w której udziały miała rodzina Clintonów. Były też oskarżenia o molestowanie Pauli Jones i Moniki Lewinski. Druga z tych spraw spowodowała wszczęcie przeciwko prezydentowi procedury impeachmentu - usunięcia ze stanowiska. Jednak nie powiodło się to - Bill Clinton został uniewinniony przez Senat.

1996 - Na terenach Autonomii Palestyńskiej przeprowadzono pierwsze wybory. Na prezydenta został wybrany Jasir Arafat. Autonomia Palestyńska to część terytorium dawnej Palestyny, okupowanej przez Izrael od 1967 roku. Następca Arafata, prezydent Mahmud Abbas, w styczniu 2013 roku na mocy dekretu przekształcił Autonomię Palestyńską w nieuznawane dotąd Państwo Palestynę.

1996 - Rzekomy incydent z UFO w brazylijskiej Varginhi. W regionie miano zauważyć kilkanaście niezidentyfikowanych pojazdów kosmicznych, z których jeden rzekomo się rozbił. Istoty, które podobno miały opuścić statek, miały zostać schwytane przez brazylijską armię, policję i straż pożarną, a ich istnienie miano szybko utajnić. Miasto stało się jednym z miejsc często odwiedzanych przez ufologów i fascynatów tajemniczych wydarzeń.

1997 - W Southampton w Wielkiej Brytanii, w wieku 100 lat, zmarła Edith Haisman, uratowana w katastrofie Titanica, luksusowego statku, który w 1912 roku uderzył w górę lodową i zatonął. W dniu katastrofy Edith miała 15 lat. Razem z rodzicami płynęli, jako pasażerowie drugiej klasy. Jej ojciec zabierał ich do Seattle w stanie Waszyngton, gdzie chciał otworzyć kolejny hotel. Edith dokładnie pamiętała o chwili, gdy statek uderzył w górę lodową o godzinie 23:40, 14 kwietnia 1912 roku. We wspomnieniach opisuje, że ojciec kazał jej i matce wsiąść do łodzi ratunkowej, gdy odpływały słyszały orkiestrę grającą hymn. Ciała ojca kobiety nigdy nie odnaleziono. Edith Haisman urodziła się 27 października 1896 roku.

2001 - George W. Bush został zaprzysiężony na 43. prezydenta USA. W pierwszym roku jego prezydentury, 11 września 2001 roku, przeprowadzono zamachy terrorystyczne na WTC. Po atakach George W. Bush ogłosił strategię wojny z terroryzmem. Podjął decyzje umożliwiające operacje wojskowe w Afganistanie oraz inwazję na Irak. W 2004 roku został wybrany na drugą kadencję prezydentury, którą sprawował do 2009.

2005 - Zmarł Jan Nowak-Jeziorański, pisarz i polityk, wieloletni dyrektor rozgłośni polskiej Radia Wolna Europa, niekwestionowany autorytet dla kilku pokoleń Polaków. W czasie II wojny światowej był emisariuszem Armii Krajowej i rządu w Londynie. Słynny "kurier z Warszawy", był ostatnim wysłannikiem z Londynu, który dotarł do stolicy przed wybuchem Powstania Warszawskiego. Po wojnie przebywał na uchodźstwie. Był redaktorem polskiej sekcji BBC i dyrektorem sekcji polskiej Radia Wolna Europa. Autor wspomnień: "Kurier z Warszawy", "Wojna w eterze" i "Polska z oddali". Kawaler Orderu Orła Białego. Urodził się 2 października 1914 roku.

2007 - Sąd Okręgowy w Łodzi ogłosił wyroki w tak zwanej aferze "łowców skór”. Czterem pracownikom łódzkiego pogotowia udowodniono udział w zabójstwie łącznie pięciu pacjentów przy użyciu leku pavulon. Dwaj sanitariusze zostali skazani na 25 lat pozbawiania wolności i dożywocie, a dwóch lekarzy na kary pięciu i sześciu lat więzienia. Dodatkowo kilkudziesięciu pracowników pogotowia i właścicieli firm pogrzebowych oskarżano o udział w procederze handlu informacjami o zgonach pacjentów. 27 października 2009 roku Sąd Najwyższy oddalił kasację i ostatecznie utrzymał wyrok w tej sprawie.

2007 - Czeski skoczek narciarski Jan Mazoch uległ ciężkiemu wypadkowi podczas zawodów Pucharu Świata w Zakopanem. Na skutek gwałtownego podmuchu wiatru upadł i stracił przytomność na wiele godzin. W stanie krytycznym został przewieziony do szpitala Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. Latem 2007 powrócił do skakania. Nie potrafił jednak osiągnąć formy, która dałaby mu stałe miejsce w czeskiej reprezentacji i powrót do Pucharu Świata. W sierpniu 2008 zrezygnował z kariery skoczka narciarskiego.

2009 - Barack Obama został zaprzysiężony na 44. prezydenta USA. Był pierwszym czarnoskórym przywódcą w dziejach Stanów Zjednoczonych. Pełnił urząd przez dwie kadencje. W 2009 otrzymał Pokojową Nagrodę Nobla, za wysiłki na rzecz wzmocnienia międzynarodowej dyplomacji i współpracy międzyludzkiej. 15. rocznica

2012 - Zmarł Witold Kiedrowski, duchowny katolicki, jeden z najbardziej znanych działaczy polskiej emigracji we Francji. Żołnierz Armii Krajowej i więzień hitlerowskich obozów koncentracyjnych, generał brygady i kawaler Legii Honorowej. Od 1960 do 1996 prowadził stałe pogadanki radiowe w Sekcji Polskiej Radia Francuskiego, które były też nadawane na falach krótkich do Europy Wschodniej - krajów "za żelazną kurtyną”. W czasie Soboru Watykańskiego II prowadził audycje radiowe z Rzymu, przeciwstawiając się treściom korespondencji reporterskich, nadawanych do Warszawy przez dziennikarzy z PRL. Autor wspomnień "Na drogach życia”. Urodził się 16 kwietnia 1912 roku.

2014 - Zmarł Claudio Abbado, włoski dyrygent i pianista. Debiutował w mediolańskiej La Scali w 1960, a w latach 1968-1986 pracował, jako jej dyrektor muzyczny, dyrygując nie tylko tradycyjnym repertuarem włoskim, ale przedstawiając również współczesną operę. Był też głównym dyrygentem Berliner Philharmoniker, które to stanowisko objął po Herbercie von Karajanie i zajmował do przejścia na emeryturę w 2002 roku. Urodził się 26 czerwca 1933 roku. 10. rocznica

2014 - Zmarł Maciej Geller, fizyk, działacz opozycji w okresie PRL, popularyzator nauki, dyrektor Warszawskiego Festiwalu Nauki. W marcu 1968 uczestniczył w protestach studenckich, w 1969 przez kilka miesięcy był tymczasowo aresztowany. W 1977 został współpracownikiem Komitetu Obrony Robotników, a następnie Komitetu Samoobrony Społecznej "KOR”. Od 1979 współpracował z Polskim Porozumieniem Niepodległościowym. W 1980 wstąpił do "Solidarności”. Urodził się 6 grudnia 1941 roku. 10. rocznica

2014 - Zmarł Janusz Galewicz, reżyser, scenarzysta, autor sztuk dla dzieci. W latach 50. XX wieku pracował w Teatrze Lalek "Pinokio” w Łodzi. W latach 1968-1975 był dyrektorem i kierownikiem artystycznym łódzkiego Se-ma-fora. Zadebiutował w 1975 roku "Dzieckiem z gwiazdy" - adaptacją Oskara Wilde. Współtwórca filmów dla dzieci, między innymi: "Miś Uszatek", "Trzy misie", "W krainie czarnoksiężnika Oza", "Złoty dzban", "Mamo, czy kury potrafią mówić?". Urodził się 15 maja 1928 roku. 10. rocznica

2017 - Donald Trump został zaprzysiężony na 45. prezydenta USA. W chwili zaprzysiężenia miał ponad 70 lat i był najstarszym z prezydentów podczas obejmowania urzędu. W polityce zagranicznej kierował się oficjalną zasadą "Pokój przez siłę". Priorytetem rządu USA miało być pokonanie Państwa Islamskiego oraz kontrolowanie sytuacji w Korei Północnej i Iranie, które uznano za państwa potencjalnie niebezpiecznej. Donald Trump zaostrzył też politykę imigracyjną, nakazał ograniczenie "Obama Care" oraz częściowo obniżył podatki. 5 lipca 2017 Donald Trump wraz z małżonką Melanią, odwiedzili Polskę.

2017 - Zmarł Renato Buzonetti, włoski lekarz, doktor nauk medycznych. Pod swoją opieką medyczną miał czterech papieży. Był w zespole medycznym, jako drugi lekarz Pawła VI i Jana Pawła I, później został osobistym lekarzem Jana Pawła II i Benedykta XVI. To on udzielił pierwszej pomocy Janowi Pawłowi II po zamachu w maju 1981 roku. Towarzyszył również Papieżowi - Polakowi podczas jego pobytów w szpitalach. Swoje wspomnienia na temat ostatniego okresu życia Jana Pawła II opisał w zbiorowej publikacji "Pozwólcie mi odejść” z 2006 roku. Urodził się 23 sierpnia 1924 roku.

2018 - Zmarł Leszek Żuchowski, kompozytor muzyki teatralnej i filmowej. Autor muzyki do spektakli i filmów: "Nocleg w Pieninach", "Wszystkie dzwony biją", "Opatrzności wielkie dzieło" i innych. Współpracował między innymi z Teatrem Lalka, wytwórnią filmową Czołówka i redakcją filmową Polskiej Agencji "Interpress”. Urodził się 10 listopada 1934 roku.

2019 - Zmarł Andrew Vajna, właściwie András György Vajna, amerykański producent filmowy węgiersko-żydowskiego pochodzenia. W 1956 wyjechał z rodziną po pacyfikacji powstania węgierskiego. Wyprodukował kilkadziesiąt filmów, w tym "Ucieczkę do zwycięstwa", trzy filmy o Johnie Rambo, a także "Inteligenta w armii", "Szklaną pułapkę 3", "Sędziego Dredda", "Nixona", "Evitę" i "Terminatora 3". W 2011 drugi rząd Viktora Orbána powołał go na komisarza rządowego do spraw węgierskiego przemysłu filmowego. Urodził się 1 sierpnia 1944 roku w Budapeszcie. 5. rocznica

2021 - Zmarł Andrzej Bieniasz, muzyk, gitarzysta, kompozytor i autor tekstów. Współtwórca zespołów Düpą i Püdelsi. Gościnnie wystąpił na drugiej płycie zespołu Macieja Maleńczuka Homo Twist. W 1987 znalazł się w obsadzie filmu "Śmierć Johna L." w reżyserii Tomasza Zygadły. Urodził się 7 marca 1954 roku.

2021 - Joe Biden został zaprzysiężony na 46. prezydenta USA. W dniu objęcia urzędu Joe Biden miał 78 lat, przez co stał się najstarszym w historii amerykańskim prezydentem. Pierwszego dnia swojej prezydentury Joe Biden podpisał 17 rozporządzeń wykonawczych. Dotyczyły one między innymi: ponownego dołączenia Stanów Zjednoczonych do paryskiego porozumienia klimatycznego, promowania równości rasowej, zakazu dyskryminacji ze względu na tożsamość płciową lub orientację seksualną, cofnięcia wypowiedzenia członkostwa USA w Światowej Organizacji Zdrowia oraz zaprzestania budowy muru na granicy amerykańsko-meksykańskiej.

2022 - Zmarł Meat Loaf, właściwie Marvin Lee Aday, amerykański piosenkarz i aktor. Wystąpił w około pięćdziesięciu filmach i programach telewizyjnych. Największą popularność przyniosła mu rola Eddiego w musicalu The Rocky Horror Picture Show w 1975 roku. Urodził się 27 września 1947 roku.

2023 - Zmarł Grigorij Kanowicz, litewski pisarz opisujący świat Żydów litewskich. Przez długi czas jego książki nie były wydawane w Moskwie, a jedynie na Litwie i to w okrojonych nakładach. Obecnie są przetłumaczone na dziesięć języków. Po polsku ukazały się między innymi: "Świece na wietrze", "Łzy i modlitwy głupców", "Koziołek za dwa grosze" oraz "Nie odwracaj twarzy od śmierci". Urodził się 18 czerwca 1929 roku. 1. rocznica

Zobacz także

2024-11-08, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 8 listopada - Światowy Dzień Radiologii. 8 listopada - Europejski Dzień Zdrowego Jedzenia i Gotowania. » więcej 2024-11-07, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 7 listopada - Międzynarodowy Dzień Fizyki Medycznej. » więcej 2024-11-06, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 6 listopada - Międzynarodowy Dzień Zapobiegania Eksploatacji Środowiska Naturalnego podczas Wojen i Konfliktów Zbrojnych, ustanowiony w 2001 roku przez ON… » więcej 2024-11-05, godz. 21:13 Kartka z kalendarza 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Języka Romskiego. 5 listopada - Międzynarodowy Dzień Postaci z Bajek. » więcej 2024-11-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 listopada - Światowy Dzień Numbata - australijskiego ssaka, torbacza, zwanego także mrówkojadem pręgowanym lub mrówkożerm workowatym. Numbat jest zagrożoy… » więcej 2024-11-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 listopada - Hubertus - święto myśliwych, leśników i jeźdźców. » więcej 2024-11-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 listopada - Dzień Zaduszny. Kościół katolicki wspomina wszystkich wiernych zmarłych. Tradycyjnie tego dnia odwiedzamy groby bliskich, składamy kwiaty… » więcej 2024-11-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 listopada - Światowy Dzień Wegan, obchodzony dla upamiętnienia powstania Towarzystwa Wegańskiego w 1944 roku. » więcej 2024-10-31, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 31 października - Dzień Reformacji, obchodzony przez Kościół ewangelicki w rocznicę ogłoszenia tez Marcina Lutra w Wittenberdze. 31 października - Światowy… » więcej 2024-10-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 października - Dzień Pamięci Ofiar Represji Politycznych w Rosji, obchodzony od 1991 roku. 30 października - Ostatni dzień trwającego od 24 października… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »