Radio Opole » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza » Kartka z kalendarza
2023-11-23, 07:30 Autor: IAR/B.Falkowska/dok.

Kartka z kalendarza

23 listopada - Gruzja: Giorgoba, czyli Dzień Świętego Jerzego, patrona Gruzji, której nazwa łacińska - Georgia pochodzi od łacińskiej formy jego imienia Georgius.

23 listopada - Polska: Święto Wojskowej Służby Prawnej, obchodzone od 2007 roku, zarządzeniem Ministra Obrony Narodowej.
912 - Urodził się Otton I Wielki, król niemiecki i cesarz od 962 roku. Dążąc do umocnienia władzy cesarskiej, podporządkował kościół władzy królewskiej. Wzmocnił panowanie Niemiec na terytorium Słowian zachodnich, poprzez rozciągnięcie nad nimi niemieckiej organizacji kościelnej. Zmarł 7 maja 973 roku.

1616 - Zmarł Richard Hakluyt, angielski geograf i duchowny anglikański, jeden z największych wydawców opisów podróży i odkryć geograficznych. Jego dzieło "Najważniejsze wyprawy żeglarskie, podróże i odkrycia Anglików dokonane kiedykolwiek drogą morską albo lądem do najbardziej odosobnionych i najodleglejszych stron świata w okresie ostatnich 15 stuleci" zawiera oryginalne relacje z odkryć geograficznych od XI do końca XVI wieku, zebranych w archiwach, bibliotekach lub sporządzonych metodą wywiadu. Urodził się około 1552 roku.

1754 - Urodził się Stanisław Poniatowski, bratanek króla Stanisława Augusta. Był dowódcą Regimentu Gwardii Pieszej Koronnej, podskarbim wielkim litewskim, członkiem Komisji Edukacji Narodowej i konfederacji targowickiej. Należał do przywódców stronnictwa królewskiego, poparł Konstytucję 3 Maja, jednak krytycznie oceniał jej trwałość. Kilka miesięcy po jej ogłoszeniu wyjechał z kraju udając się do Wiednia, gdzie na życzenie Stanisława Augusta rozmawiał o politycznym poparciu Austrii dla Polski i Konstytucji 3 maja. 17 października 1792 podpisał w Rzymie akces do konfederacji targowickiej. Do Polski wrócił w 1795 roku, jednak po kilku latach wyjechał do Włoch wyprzedając swoje polskie majątki. Zmarł 13 lutego 1833 roku.

1760 - Urodził się François Noël Babeuf, zwany Gracchus, francuski prekursor komunizmu utopijnego. Podczas Wielkiej Rewolucji Francuskiej w 1789 roku zorganizował Sprzysiężenie Równych, prowadził działalność propagandową na rzecz zradykalizowania Rewolucji. Jako przeciwnik Dyrektoriatu został aresztowany i ścięty. Do poglądów Babeufa nawiązywali między innymi Marks i Engels. Zmarł 27 maja 1797 roku.

1789 - W USA ustanowiono Święto Dziękczynienia. Obchodzone jest w czwarty czwartek listopada, jako pamiątka pierwszych dożynek mieszkańców kolonii Plymouth w 1621 roku, którzy przypłynęli do Ameryki na pokładzie statku Mayflower. Symbolem Święta Dziękczynienia jest pieczony, nadziewany indyk, podawany z sosem żurawinowym i pieczonymi ziemniakami. Tradycyjnym daniem jest również ciasto z dyni. Ze Świętem Dziękczynienia wiąże się także zwyczaj polegający na ułaskawieniu indyka przez urzędującego prezydenta USA. W Kanadzie Święto Dziękczynienia obchodzone jest w drugi poniedziałek października

1793 - Zakończyły się obrady Sejmu grodzieńskiego, ostatniego sejmu I Rzeczypospolitej. Izba zbierała się w Nowym Zamku w Grodnie pod naciskiem władz carskich, całkowicie sterroryzowana przez rosyjskie wojsko. Przyjęła ustawy faktycznie pozbawiające Polskę siły i suwerenności, choć formalnie okrojona Rzeczpospolita istniała jeszcze na mapach Europy. W atmosferze terroru uznano traktaty rozbiorowe na rzecz Prus i Rosji. Przekreślono reformy wprowadzone Konstytucją 3 Maja i zredukowano liczebność polskiej armii ze 100 do 15 tysięcy . Podpisano także cesję na rzecz Prus. Sejm grodzieński trwał od 17 czerwca do 23 listopada 1793 roku. 230 rocznica

1798 - Urodziła się Klementyna Hoffmanowa, pisarka, tłumaczka, jedna z pierwszych polskich pisarek dla dzieci, twórczyni pierwszego pisma dziecięcego "Rozrywki dla dzieci”. Autorka książek: "Pamiątka po dobrej Matce przez dobrą Polkę”, "Wiązanie Helenki” i "O powinnościach kobiet”. W czasie powstania listopadowego była współtwórczynią i przewodniczącą Związku Dobroczynności Patriotycznej Warszawianek. Uczestniczyła w opatrywaniu rannych. Po upadku powstania w 1831 roku wraz z mężem wyemigrowali z Polski. Zmarła 21 września 1845 roku. 225 rocznica

1837 - Urodził się Johannes Diderik van der Waals, holenderski fizyk, profesor uniwersytetu w Amsterdamie. Zajmował się badaniami teoretycznymi w dziedzinie termodynamiki. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie fizyki, w 1910 roku, za badania równania stanu gazów i cieczy rzeczywistych. Zmarł 8 marca 1923 roku.

1849 - Urodził się Klemens Szaniawski, pisarz, nowelista i felietonista, jeden z najwybitniejszych prozaików drugiej połowy XIX wieku. W swoich utworach chętnie portretował środowiska chłopskie, drobnoszlacheckie, ale także mieszczan i Żydów warszawskich. Autor opowiadań: "Przy kominku”, "Pan sędzia”, "Z mazurskiej ziemi”, "Obrazki szare” i "Panowie bracia”. Zmarł 21 marca 1898 roku.

1860 - Urodził się Karl Hjalmar Branting, szwedzki polityk, premier i minister spraw zagranicznych w latach 20. ubiegłego wieku. Był rzecznikiem respektowania praw małych narodów oraz zdeklarowanym pacyfistą. Przeciwnik przewrotu bolszewickiego w Rosji. Laureat Pokojowej Nagrody Nobla w 1921 roku. Zmarł 24 lutego 1925 roku.

1869 - Amerykański chemik John Hyatt uzyskał pierwsze w świecie sztuczne tworzywo - celuloid. Był powszechnie stosowany w przemyśle galanteryjnym, przy produkcji zabawek, taśm filmowych, błon fotograficznych, piór wiecznych oraz wielu innych artykułów codziennego użytku. Teraz jest zastępowany mniej łatwopalnymi materiałami.

1869 - Urodził się Valdemar Poulsen, duński fizyk i elektrotechnik, który skonstruował pierwszą aparaturę wytwarzającą stałe fale radiowe. Przeprowadził pierwszą udaną transmisję głosu ludzkiego.

1882 - Urodził się Arnold Szyfman, jeden z najwybitniejszych ludzi teatru, twórca i wieloletni dyrektor Teatru Polskiego w Warszawie. Po wojnie odbudował teatr ze zniszczeń i ponownie został jego dyrektorem. Kierował też odbudową Teatru Wielkiego i założył Muzeum Teatralne. Autor wspomnień "Moja tułaczka wojenna”. Zmarł 11 stycznia 1967 roku.

1888 - Urodził się Arthur Marx, znany, jako Harpo, jeden z rodzeństwa amerykańskich aktorów filmowych i teatralnych. Zagrał między innymi w obrazach: "Kacza zupa”, "Końskie pióra”, "Panika w hotelu” i "Noc w operze”. Pseudonim "Harpo" pochodził od harfy, na której grywał w prawie każdym filmie. Zmarł 28 września 1964 roku. 135 rocznica

1889 - W Palais Royale Saloon w San Francisco zainstalowano pierwszą szafę grającą. Były to automatyczne urządzenie do odtwarzania płyt gramofonowych zamknięte w dużej obudowie. Składało z się z odtwarzacza i urządzenia wybierającego jedną płytę z zestawu. Było uruchamiany przez wrzucenie monety. Używany jest do dziś w niektórych lokalach rozrywkowych.

1897 - Urodził się Władysław Liniarski, pułkownik Wojska Polskiego, komendant Obszaru Białystok i komendant Okręgu Białystok Związku Walki Zbrojnej. Działacz powojennego podziemia niepodległościowego, ofiara represji komunistycznych. W 1979 został członkiem Komitetu Porozumienia na rzecz Samostanowienia Narodu. Zmarł 11 kwietnia 1984 roku. W 2017 roku pośmiertnie mianowany na stopień generała brygady.

1899 - W Archangielsku urodził się Władysław Pobóg-Malinowski, historyk, publicysta, działacz sanacyjny, oficer artylerii Wojska Polskiego. Uczestnik wojny polsko-bolszewickiej. Autor wielu prac z zakresu najnowszej historii Polski, pisanych częściowo pod pseudonimem Julian Woyszwiłło. W latach 1929-1934 był sekretarzem redakcji pierwszej edycji 10-tomowych "Pism - Mów - Rozkazów" marszałka Józefa Piłsudskiego. Jego najważniejszą pracą była "Najnowsza historia polityczna Polski 1864-1945". Zmarł 21 listopada 1962 roku w Genewie.

1902 - Urodził się Jerzy Bukowski, aeromechanik, profesor i dwukrotny rektor Politechniki Warszawskiej, współorganizator Muzeum Techniki w Warszawie w 1955 roku, konstruktor śmigieł, specjalista w zakresie budowy samolotów. Autor wielokrotnie wznawianego podręcznika "Mechanika płynów". Zmarł 1 czerwca 1982 roku.

1904 - Urodziła się Teresa Roszkowska, malarka i scenografka, w latach 30. XX wieku związana z nurtem nowego realizmu i tradycjonalizmu. Równolegle do malarstwa projektowała dekoracje sceniczne i kostiumy, współpracowała z Teatrem Polskim i Teatrem Nowe Ateneum w Warszawie oraz Teatrem Nowym w Łodzi. Zmarła, zamordowana 25 października 1992 roku.

1904 - W Saint Louis zakończyły się III Letnie Igrzyska Olimpijskie. Wzięło w nich udział 12 reprezentacji. Patronem igrzysk był prezydent Stanów Zjednoczonych Theodore Roosevelt. Towarzyszyły one wystawie światowej, zorganizowanej dla uczczenia setnej rocznicy zakupu przez USA terytorium Luizjany. Z tego też powodu Międzynarodowy Komitet Olimpijski zmienił pierwotnie planowane miejsce rozegrania olimpiady - Chicago. Połączenie dwóch wielkich wydarzeń obniżyło rangę igrzysk. W zawodach wzięło udział niewielu zawodników spoza kontynentu. Odległe położenie Saint Louis i wzrost napięcia w Europie, wywołanego wojną rosyjsko-japońską, spowodowały, że wielu czołowych sportowców nie zdecydowało się na start.

1908 - Urodził się Konrad Jażdżewski, archeolog, profesor na Uniwersytecie Łódzkim, twórca i dyrektor Muzeum Archeologicznego i Etnograficznego w Łodzi. Zmarł 21 kwietnia 1985 roku. 115 rocznica

1909 - Urodziła się Loda Niemirzanka, tancerka, popularna polska aktorka lat 30. XX wieku. Zagrała w filmach "Ada! To nie wypada!", "Moi rodzice rozwodzą się", "Jaśnie pan szofer". W czasie II wojny światowej walczyła w Armii Krajowej. Po wojnie mieszkała na emigracji w Anglii. Została zamordowana14 sierpnia 1984 roku w swoim domu. Sprawców zabójstwa nie ustalono.

1914 - Urodziła się Mira Michałowska, autorka utworów dla dzieci i młodzieży: "Portret nocą malowany”, "Przeprawa”, "Przez kuchnię i od frontu”, "Drobne ustroje”, a także widowisk i seriali telewizyjnych, w tym - "Wojna domowa”. Tłumaczka literatury anglosaskiej. Zmarła 19 sierpnia 2007 roku.

1916 - Urodził się Tadeusz Hołuj, pisarz i poeta, były więzień niemieckiego obozu koncentracyjnego w Auschwitz-Birkenau, autor "Wierszy z obozu", dramatu "Dom pod Oświęcimiem", powieści "Koniec naszego świata" oraz licznych powieści historycznych i współczesnych o tematyce politycznej. Wszystkie jego utwory objęte były w 1951 zapisem cenzury w Polsce, podlegały natychmiastowemu wycofaniu z bibliotek. Zmarł 23 października 1985 roku.

1918 - Jan Radtke został wybrany na pierwszego polskiego wójta Gdyni. Zainicjował procedurę wystąpienia o prawa miejskie dla Gdyni i mocno wspierał budowę portu, konkurencyjnego dla Gdańska. Jan Radtke był wójtem Gdyni do uzyskania przez nią praw miejskich w 1926 roku. Urodził się 10 lutego 1872 roku, a zmarł 22 grudnia 1958. 105 rocznica

1918 - Urodził się Kazimierz Winkler, poeta, tłumacz i rysownik, uczestnik Powstania Warszawskiego. Autor wielu popularnych piosenek rozrywkowych, w tym "Czerwony autobus”, "Przyjdzie na to czas”, "Tych lat nie odda nikt”, "Dozwolone od lat osiemnastu”, "Gdy mi ciebie zabraknie" i "Pierwszy siwy włos". Zmarł 5 lipca 2014 roku. 105 rocznica

1920 - Urodził się Paul Celan, właściwie Paul Antschel rumuński poeta pochodzenia żydowskiego, zamieszkały w Paryżu, piszący w języku niemieckim. W czasie wojny przebywał w obozach pracy na terenie Rumunii. Po wojnie wyemigrował do Paryża. W 1948 roku wydał tomik wierszy "Piasek z urn", W 1952 roku opublikował tomik "Mak i pamięć" ze znanym wierszem "Fuga śmierci". Zmarł 20 kwietnia 1970 w Paryżu.

1922 - Urodziła się Maria Ginter, malarka, rzeźbiarka, pisarka i tenisistka, uczestniczka Powstania Warszawskiego. Po wojnie pracowała jako zawodowy kierowca. Jako pierwsza kobieta w Polsce w 1946 roku uzyskała zawodowe prawo jazdy na samochody ciężarowe. Autorka książek: "Pół wieku wspomnień", "Galopem pod wiatr", "Ali Baba i jego polskie życie". Od 1987 roku była fundatorką corocznej nagrody literackiej za twórczość pamiętnikarską. Zmarła 26 sierpnia 2011 roku.

1923 - Urodził się Zbigniew Neugebauer kapitan bombardier Polskich Sił Powietrznych na Zachodzie, dziennikarz, pisarz i tłumacz. Gdy wybuchła wojna miał 16 lat, przedostał się do Francji a następnie do Anglii,. Wstąpił do Polskich Sił Powietrznych, gdzie odbył kurs w szkole podchorążych a następnie przeszedł kurs dla bombardierów lotniczych. W stopniu porucznika służył w dywizjonie 301, a następnie w 1586 eskadrze do zadań specjalnych. Był jednym z pilotów trasportujących samoloty z USA na front japoński. Po wojnie wrócił do Polski. W 1978 roku wyemigrował do USA, gdzie działał w mediach polonijnych. Publikował pod pseudonimmem "Puszczyk". Autor ksiązek "Czternastu spod Worhraty" i "Wracajcie szczęśliwie do bazy". Zmarł 27 sierpnia 2000 roku, w Nowym Jorku. 100 rocznica

1924 - Urodził się Aleksander Małachowski, polityk, wicemarszałek Sejmu. Od 1980 roku w NSZZ "Solidarność”, internowany w stanie wojennym, w 1983 roku aresztowany pod zarzutem działalności konspiracyjnej. Poseł na Sejm, założyciel Stronnictwa Pracy, a później Unii Pracy - w 1996 roku został jej honorowym przewodniczącym. Pracował w redakcjach "Współczesności”, "Kultury”, w radiu oraz telewizji. W TVP był współautorem programów publicystycznych - "Telewizja nocą” i "Rozmowy o cierpieniu”. Nakręcił ponad 70 filmów dokumentalnych. Zmarł 26 stycznia 2004 roku.

1927 - Zmarł Stanisław Przybyszewski, pisarz, dramaturg, jeden z pierwszych ekspresjonistów w literaturze europejskiej. Autor powieści: "Dzieci szatana" i "Homo sapiens", a także licznych dramatów, poematów i wspomnień. Urodził się 7 maja 1868 roku.

1927 - W Mińsku Mazowieckim w koszarach 7. Pułku Ułanów Lubelskich padła "Kasztanka" - klacz Józefa Piłsudskiego. W miejscu pochówku konia ustawiono głaz z napisem: "Tu leży Kasztanka, ulubiona klacz bojowa Marszałka Piłsudskiego".

1933 - Urodził się Krzysztof Penderecki, kompozytor, wybitny przedstawiciel polskiej awangardy muzycznej. W 1980 roku zainicjował prywatny festiwal muzyki w Lusławicach. Autor utworów orkiestrowych, wokalnych i oper. Do najbardziej znanych należą: "Ofiarom Hiroszimy", "Stabat mater", "Pasja według świętego Łukasza", oratorium pamięci zamordowanych w Auschwitz-Birkenau - "Dies Irae", opera "Diabły z Loudun" i "Raj utracony". Tworzył także muzykę filmową, między innymi do obrazów "Katyń” i "Rękopis znaleziony w Saragossie”. Był kawalerem najwyższego polskiego odznaczenia, Orderu Orła Białego. Zmarl 29 marca 2020 roku. 90 rocznica

1934 - Urodził się Robert Towne, amerykański scenarzysta i reżyser filmowy. Laureat Oscara w 1974 roku za najlepszy scenariusz oryginalny do filmu "Chinatown" Romana Polańskiego.

1935 - Zmarł Antoni Wiesław Blikle, cukiernik, właściciel firmy Blikle, pochodzący z rodu cukierników warszawskich, dziadek Andrzeja Jacka Bliklego. Był drugim z kolei właścicielem firmy cukierniczej A. Blikle przy Nowym Świecie 35 w Warszawie. Oprócz cukiernictwa zajmował się działalnością społeczną w warszawskich towarzystwach sportowych: Warszawskim Towarzystwie Cyklistów i Warszawskim Towarzystwie Wioślarskim. Zajmował się także malarstwem i rzeźbą oraz komponował muzykę. Urodził się w 1873 roku.

1937 - W Moskwie urodził się Karol Modzelewski, historyk, mediewista, działacz opozycji w okresie PRL. W latach 1957-1964 należał do Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej. Został z niej usunięty po ogłoszeniu z Jackiem Kuroniem "Listu otwartego do członków PZPR". Więziony przez władze komunistyczne, rzecznik prasowy Krajowej Komisji Porozumiewawczej w latach 1980 -1981, członek Komisji Krajowej NSZZ "Solidarność. W stanie wojennym internowany, a następnie więziony. Współzałożyciel Solidarności Pracy, honorowy przewodniczący Unii Pracy. Zmarł 28 kwietnia 2019 roku.

1939 - Zmarł Bronisław Dembiński, historyk, profesor uniwersytetów - Lwowskiego, Warszawskiego i Poznańskiego. W pracy badawczej zajmował się historią nowożytną papiestwa, dyplomatyki nowożytnej, metodologią historii, dziejami europejskiego parlamentaryzmu oraz dziejami Polski XVIII wieku. Autor prac: "Papiestwo wobec upadku Polski”, "U zarania stuleci”, "O materiałach do dziejów Polski wieku XVI i XVII”. Urodził się 14 sierpnia 1858 roku.

1939 - Pijani Selbstschutzmani, członkowie paramilitarnej formacji złożonej z przedstawicieli niemieckiej mniejszości narodowej zamieszkującej terytorium II Rzeczypospolitej, zamordowali 43 Polaków i Żydów w obozie koncentracyjnym w Łobżenicy w Wielkopolsce. Łącznie ofiarą mordów Niemców z Selbstschutz w październiku i listopadzie 1939 roku padło około 200 mieszkańców Łobżenicy i okolicznych miejscowości, w tym około 60 duchownych katolickich.

1940 - Rumunia, trzy dni po Węgrzech, przystąpiła do paktu Niemiec, Włoch i Japonii. Chciała zabezpieczyć się przed możliwym atakiem ZSRR i zajęciem rumuńskich pól naftowych. Faszystowski dyktator Ion Antonescu zamierzał też odebrać Besarabię i Bukowinę Północną, zajętą przez Związek Radziecki w czerwcu 1940 roku.

1941 - W odwecie za wysłanie anonimu z groźbami do władz niemieckich, przed kościołem na poznańskich Krzesinach ciężko pobito spędzonych tam Polaków z Krzesin, Krzesinek i Szczepankowa. Przez wiele godzin trwało katowanie mieszkańców - bicie kijami, kopniaki i gimnastyka, czyli bieganie wokół kościoła i skakanie przez przeszkody. Nieprzytomnych polewano wodą. Autora anonimu nie udało się Niemcom ustalić.

1942 - Zmarł Stanisław Zaremba, uważany za jednego z najwybitniejszych matematyków XX wieku. Współzałożyciel Polskiego Towarzystwa Matematycznego, wiceprezes Międzynarodowej Unii Matematycznej. Od 1946 roku Polskie Towarzystwo Matematyczne przyznaje nagrodę jego imienia. Urodził się 3 października 1863 roku.

1942 - Zginął, rozstrzelany przez gestapo, Stanisław Saks, matematyk, zaliczany do lwowskiej szkoły matematyki, uczestnik powstań śląskich, autor licznych prac naukowych i podręczników akademickich, w tym "Zarysu teorii całki" i "Teorii funkcji analitycznych". Urodził się 30 grudnia 1897 roku.

1942 - Radziecka armia zamknęła w kotle pod Stalingradem niemiecką 6. Armię pod dowództwem generała Friedricha Paulusa, część 4. Armii Pancernej oraz wojska rumuńskie, łącznie około 260-270 tysięcy żołnierzy. 2 lutego 1943 roku resztki niemieckiej armii, około 90 tysięcy żołnierzy, poddały się wojskom radzieckim. Rozpoczęta 23 sierpnia 1942 roku bitwa pod Stalingradem była jednym z największych starć II wojny światowej.

1943 - W Woli Filipowskiej pod Krakowem Niemcy rozstrzelali 42 zakładników z krakowskiego więzienia Montelupich. Był to odwet za to, że trzy dni wcześniej dwóch Niemców zostało rannych, w tym jeden śmiertelnie podczas rozminowania torów w Krzeszowicach. Niemcy nie wykryli sprawców podłożenia dynamitu. 80 rocznica

1945 - Zmarł Jan Florian Raszka, rzeźbiarz, grawer, medalier, malarz, profesor i pedagog akademicki. Walczył w I wojnie światowej w oddziale Legionu Wschodniego, a od 1916 roku w II Brygadzie Legionów, dowodzonej przez generała Józefa Hallera. Znany jest głównie z pomników, zwłaszcza poświęconych poległym żołnierzom z czasów I wojny światowej, między innymi: Pomnika Wolności w Dziedzicach, Pomnika Legionistów Śląskich w Cieszynie i Pomnika Czynu Legionowego w Kielcach. Po wybuchu II wojny światowej wszystkie dzieła Raszki zostały zburzone przez Niemców. Urodził się 2 maja 1871 roku.

1950 - Urodził się Mariusz Benoit, aktor teatralny, filmowy, telewizyjny, radiowy i dubbingowy, reżyser teatralny, pedagog - profesor w Państwowej Wyższej Szkole Teatralnej w Warszawie. Grał między innymi w filmach: "Kartka z podróży”, "Widziadło”, "Komediantka”, "Wielka wsypa”, "Mistrz i Małgorzata”, "Handlarz cudów” i "Szczur”. Występował też w słuchowiskach radiowych, między innymi: "Gdzie jest ten tani kupiec", "Rozmowa przed bitwą" i "Ballada o schowku".

1951 - Ukazała się powieść Stanisława Lema "Astronauci". Książka porusza popularne w literaturze science-fiction tematy: zagrożenia ludzkości przez obce cywilizacje, podróże międzyplanetarne, próby kontaktu z "obcymi”. Silnie zabarwiona elementami komunistycznej propagandy i socrealizmu. W 1960 roku powstał na podstawie "Astronautów", przy współpracy wytwórni filmowych z Polski i NRD, film "Milcząca gwiazda".

1953 - Urodził się Waldemar Krzystek, reżyser i scenarzysta filmowy. Twórca obrazów: "W zawieszeniu”, "Zwolnieni z życia”, "Mała Moskwa”, "80 milionów" oraz serialu telewizyjnego "Anna German". 70 rocznica

1954 - Zmarł Roman Podoski, inżynier mechanik, pionier elektryfikacji kolei w Polsce. Profesor Politechniki Warszawskiej i współzałożyciel Stowarzyszenia Elektryków Polskich. W okresie powojennym pracował nad odbudową warszawskiego węzła kolejowego, budową Szybkiej Kolei Miejskiej w Trójmieście i elektryfikacją linii Warszawa-Śląsk. Urodził się 15 sierpnia 1873 roku.

1963 - BBC wyemitowała premierowy odcinek serialu science-fiction "Doktor Who". Serial zdobył uznanie krytyków i widzów, jako jeden z najlepszych brytyjskich programów telewizyjnych. W Księdze Rekordów Guinnessa jest umieszczony, jako najdłuższy serial science-fiction na świecie i jako ten, który miał równoczesną emisję odcinka w największej liczbie krajów. Do tej pory wyemitowano ponad 860 odcinków. 60 rocznica

1971 - Rada Ministrów PRL uchyliła uchwałę Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej z 26 września 1946 roku pozbawiające obywatelstwa polskiego 76 oficerów Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie. Nie uchylono drugiej uchwały rządu Edwarda Osóbki-Morawskiego o pozbawieniu obywatelstwa generała Władysława Andersa. Obywatelstwo generałowi przywrócono dopiero uchwałą Rady Ministrów z 15 marca 1989 roku.

1974 - Zmarł Aleksander Sewruk, aktor teatralny i filmowy. Wystąpił w 30 filmach i serialach, między innymi w: "Popiół i diament", "Epilog Norymberski", "Czterej pancerni i pies" oraz "Czarne Chmury". Urodził się 17 stycznia 1912 roku. W grudniu 2007 elbląski Teatr Dramatyczny przyjął jego imię i obecnie działa, jako Teatr imienia Aleksandra Sewruka.

1974 - Zmarł Cornelius Ryan, amerykański dziennikarz, irlandzkiego pochodzenia, jeden z najwybitniejszych twórców reportażu historycznego. Autor reportaży: "Najdłuższy dzień" o lądowaniu wojsk alianckich w Normandii i "O jeden most za daleko" o operacji Market Garden. Urodził się 5 czerwca 1920 roku.

1976 - Francuski nurek Jacques Mayol jako pierwszy zszedł na głębokość poniżej 100 metrów bez aparatu oddechowego. Rekordowe nurkowanie odbyło się w pobliżu wyspy Elba w asyście zespołu profesjonalnych nurków, lekarzy i przedstawicieli międzynarodowej organizacji nurkowej CMAS. Zejście na głębokość 100 metrów, oficjalnie skontrolowane i zmierzone przez Włoski Komitet Badań Podwodnych, trwało trzy minuty i czterdzieści sekund. Obecny rekord wynosi 214 metrów i został ustanowiony 14 czerwca 2007 przez Austriaka Herberta Nitscha.

1978 - Zmarł Jacques Bergier francuski chemik, pochodzenia polsko-żydowskiego, uczestnik francuskiego ruchu oporu wobec Niemców. Jego informacje przyczyniły się do zniszczenia bazy rakiet V2 w Peenemünde. Urodził się 8 sierpnia 1912 roku. 45 rocznica

1980 - 2914 osób zginęło w trzęsieniu ziemi w okolicach Neapolu. Epicentrum trzęsienia o sile 6,5 stopnia w skali Richtera znajdowało się w Eboli, 73 kilometry od Neapolu.

1981 - Premiera filmu "Dreszcze" w reżyserii Wojciecha Marczewskiego. Tematem filmu są czasy stalinizmu widziane oczyma dorastającego chłopca, który przeżywa polityczną fascynację komunistyczną propagandą. Główne role zagrali: Tomasz Hudziec, Teresa Marczewska i Zdzisław Wardejn. Film po wprowadzeniu stanu wojennego w Polsce objęty został zakazem rozpowszechniania. Do dystrybucji kinowej wrócił dopiero w 1984 roku na mocy decyzji podjętej jeszcze pod koniec 1983 roku przez ministra kultury i sztuki Kazimierza Żygulskiego.

1982 - Zmarła Grażyna Borucka-Kuroń, opozycjonistka, żona Jacka Kuronia, matka Macieja Kuronia. Formalnie nigdy nie była członkiem Komitetu Obrony Robotników, choć aktywnie go wspierała. Mieszkanie Kuroniów było dla opozycjonistów miejscem spotkań. Udzielała pomocy żonom więzionych robotników. 21 marca 1979, w czasie napaści na mieszkanie Jacka Kuronia, Grażyna Kuroń, jej syn oraz ojciec Kuronia zostali poturbowani.15 grudnia 1981 internowana w ośrodkach w Gołdapi i Darłówku. Zwolniona przez władze stanu wojennego w czerwcu 1982 ze względów zdrowotnych, zmarła niecałe pół roku później. Urodziła się 2 stycznia 1940 roku.

1985 - Terroryści z organizacji Abu Nidala uprowadzili samolot pasażerski linii lotniczych EgyptAir. Dzień później na lotnisku na Malcie, podczas nieudolnej akcji odbicia maszyny przez egipskie jednostki specjalne, zginęło 60 osób.

1986 - Premiera pierwszego odcinka kostiumowego serialu telewizyjnego "Przyłbice i kaptury" w reżyserii Marka Piestraka. Akcja serialu toczy się przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 roku i opisuje losy Huberta "Czarnego” i Jaksy - szpiegów w służbie króla Władysława Jagiełły, prowadzących rozpoznanie na terytorium zakonu krzyżackiego oraz rozpracowujących krzyżacką siatkę szpiegowską działającą w Polsce. Główne role grają: Marek Frąckowiak, Piotr Garlicki i Marta Klubowicz. Serial jest ekranizacją powieści "Przyłbice i kaptury” Kazimierza Korkozowicza.

1989 - Sejm kontraktowy zlikwidował Urząd do Spraw Wyznań i ORMO. Urząd powstał w kwietniu 1950 roku, kilka dni po podpisaniu porozumienia między rządem a Episkopatem. W praktyce nadzorował działalność Kościołów działających w Polsce i realizował wobec nich tak zwana politykę wyznaniową państwa. Urząd współpracował z MSW i SB. ORMO, czyli Ochotnicza Rezerwa Milicji Obywatelskiej była paramilitarną organizacją wspierająca MO, powołana została przez rząd w lutym 1946 roku. W okresie szczytowym liczyła około 400 tysięcy ludzi.

1991 - Zmarł Klaus Kinsky, niemiecki aktor teatralny i filmowy, odtwórca głównych ról w filmach Wernera Herzoga: "Nosferatu wampir", "Woyzeck", "Fitzcarraldo" i "Cobra Verde". Uchodził za jedną z najbardziej barwnych i kontrowersyjnych postaci europejskiego kina drugiej połowy XX wieku. Urodził się 18 października 1926 roku w Sopocie. 1995 - Zmarł Louis Malle, francuski reżyser filmowy, twórca obrazów: "Kochankowie", "Viva Maria”, "Windą na szafot”, "Do zobaczenia chłopcy” i "Ślicznotka”. Od lat 70. tworzył w Stanach Zjednoczonych. Urodził się 30 października 1932 roku.

1996 - Uprowadzony przez trzech kenijskich terrorystów Boeing 767 należący do Ethiopian Airlines wodował przymusowo z powodu braku paliwa u wybrzeży Komorów. Zginęło 125 osób, w tym wszyscy porywacze, uratowano 50 pasażerów i członków załogi. Uderzenie samolotu o wodę zostało nagrane przez parę turystów, którzy myśleli, że nisko lecąca maszyna stanowi pokaz lotniczy przewidziany dla odwiedzających wyspę.

2002 - Zmarł Roberto Matta, chilijski malarz i rzeźbiarz, jeden z ostatnich wielkich surrealistów. Jego dzieła to głównie kompozycje oparte na przenikaniu się w obrazie przestrzennych struktur tworów-maszyn. Autor fresku w siedzibie UNESCO w Paryżu oraz na uniwersytecie w Santiago de Chile. Urodził się 11 listopada 1911 roku.

2003 - W wyniku "rewolucji róż" ustąpił prezydent Gruzji Eduard Szewardnadze. 2 listopada 2003 w wyborach parlamentarnych zwyciężyła koalicja reformatorów przewodzona przez Nino Burdżanadze, Micheila Saakaszwilego i Zuraba Żwanię. Jednak rząd sterowany przez Szewardnadzego sfałszował ich wynik, co doprowadziło do masowych protestów, nazwanych przez dziennikarzy "rewolucją róż". Na inauguracyjnej sesji nowego parlamentu 21 listopada, protestujący wtargnęli na posiedzenie, zmuszając prezydenta do opuszczenia sali. Eduard Szewardnadze wprowadził stan wyjątkowy i początkowo odmawiał ustąpienia, ostatecznie jednak zgodził się to uczynić po spotkaniu z liderami opozycji oraz konsultacjach z ministrami spraw zagranicznych USA i Rosji. Nowym prezydentem został Micheil Saakaszwili. 20 rocznica

2004 - Pomarańczowa rewolucja: wbrew oficjalnym wynikom Wiktor Juszczenko ogłosił się zwycięzcą wyborów prezydenckich i złożył przysięgę przed parlamentem. Rozpoczęły się masowe strajki na uniwersytetach i w zakładach pracy w wielu miastach na Ukrainie. Członkowie oddziału specjalnego ukraińskiego Ministerstwa Spraw Wewnętrznych Bars przeszli na stronę opozycyjnych demonstrantów.

2006 - W londyńskim szpitalu zmarł po zatruciu polonem były podpułkownik KGB i FSB, emigrant rosyjski Aleksandr Litwinienko. Występował przeciw polityce prowadzonej przez prezydenta Rosji Władimira Putina, szczególnie w odniesieniu do Czeczenii. W styczniu 2016 roku BBC podało wyniki brytyjskiego śledztwa, które stwierdziło, że "prezydent Putin prawdopodobnie zatwierdził morderstwo Litwinienki", motywem miała być wzajemna niechęć na gruncie osobistym. Aleksandr Litwinienko urodził się 4 grudnia 1962 roku.

2008 - Podczas oficjalnej wizyty Lecha Kaczyńskiego w Gruzji, konwój, w którym jechali prezydenci Polski i Gruzji, został zatrzymany przy granicy Gruzji i Osetii Południowej. W pobliżu rozległy się strzały. Nikomu nic się nie stało. Prezydenci i cały konwój wrócili bezpiecznie do Tbilisi.

2017 - Zmarła Ligia Urniaż-Grabowska, lekarka, działaczka opozycji antykomunistycznej, polityk, senator RP. Podczas działalności opozycyjnej zajmowała się organizacją pomocy medycznej dla więźniów politycznych, rozdziałem leków dla ukrywających się opozycjonistów, a także kolportowaniem wydawnictw drugiego obiegu. Opiekowała się Barbarą Sadowską po zabójstwie jej syna Grzegorza Przemyka. Na prośbę Episkopatu Polski obserwowała proces zabójców księdza Jerzego Popiełuszki w Toruniu. Urodziła się 25 września 1937 roku.

2018 - Zmarł Nicolas Roeg, brytyjski operator filmowy i reżyser. W ciągu swej kariery zrealizował, jako reżyser 29 filmów fabularnych, dokumentalnych, telewizyjnych i krótkometrażowych. Jako operator zadebiutował w 1958 roku. Zrealizował zdjęcia do kilkudziesięciu filmów, w tym między innymi głośnego filmu science fiction "Fahrenheit 451". Jako reżyser zadebiutował filmem "Przedstawienie". Urodził się 15 sierpnia 1928 roku. 5 rocznica

2019 - Zmarł Romuald Wincenty Koperski, podróżnik i znawca Syberii, pisarz, przewodnik i organizator wielu wypraw samochodowych na Syberię, pilot samolotowy I klasy, dziennikarz reportażysta, fotograf, nurek oraz zawodowy muzyk pianista. Napisał książki: "Pojedynek z Syberią”, "Przez Syberię na gapę”, "1001 Obrazów Syberii”, "Syberia Zimowa Odyseja”, autor wystaw fotograficznych i wielu publikacji poświęconych Syberii. Urodził się 5 kwietna 1955 roku.

2020 - Zmarł profesor Konrad Fiałkowski, uczony specjalizujący się w informatyce i cybernetyce oraz autor fantastyki naukowej. W latach 1960-1962 był operatorem-programistą pierwszej polskiej maszyny cyfrowej w Zakładzie Aparatów Matematycznych PAN. Był specjalistą od spraw komputerowych w UNESCO. Autor ponad 80 publikacji naukowych oraz książek z zakresu informatyki. Opowiadania Konrada Fiałkowskiego z lat 1956-1979 utrzymane były głównie w konwencji "cudownego wynalazku”. Nowsze utwory poruszały tematykę poszukiwania prawdy i praw rządzących rzeczywistością. Urodził sie 29 grudnia 1939 roku.

2021 - Zmarł Jan Leończuk, poeta, prozaik, eseista i tłumacz, związany z Podlasiem i Białymstokiem. W latach 1990 - 1994 był wykładowcą w Studium Kultury Polskiej w Wilnie. Należał do Rady Krajowej Stowarzyszenia „Wspólnota Polska”. Od 1989 roku był członkiem Związku Literatów Polskich. Autor tomów poezji: "Jeszcze jedno śnienie", "Zapomniałem was drzewa moje" i innych. Prozą napisał "Dwa opowiadania", "Zapiski sołtysa" oraz 3 "Zapiśniki". Urodził się 24 czerwca 1950 roku.

2021 - Zmarł Witold Odrobina, dziennikarz radiowy i telewizyjny. Od września 2017 prowadził program "Co niesie dzień" w Radiu Kraków. Wcześniej współpracował ze stacjami RMFFM, TVN. Urodził się 15 sierpnia 1971 roku.

2022 - Zmarł Aleksander Hałat - rzeźbiarz, profesor sztuki, wykładowca akademicki, kierownik Katedry Malarstwa, Rysunku i Rzeźby Akademii Sztuk Pięknych w Łodzi. Należał do grup artystycznych „Nowa Linia” i „Konkret”. Mąż malarki Romy Hałat, (zmarła w 2012 roku). Urodził się 28 listopada 1936 roku. 1 rocznica

Zobacz także

2024-11-04, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 4 listopada - Światowy Dzień Numbata - australijskiego ssaka, torbacza, zwanego także mrówkojadem pręgowanym lub mrówkożerm workowatym. Numbat jest zagrożoy… » więcej 2024-11-03, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 3 listopada - Hubertus - święto myśliwych, leśników i jeźdźców. » więcej 2024-11-02, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 2 listopada - Dzień Zaduszny. Kościół katolicki wspomina wszystkich wiernych zmarłych. Tradycyjnie tego dnia odwiedzamy groby bliskich, składamy kwiaty… » więcej 2024-11-01, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 1 listopada - Światowy Dzień Wegan, obchodzony dla upamiętnienia powstania Towarzystwa Wegańskiego w 1944 roku. » więcej 2024-10-31, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 31 października - Dzień Reformacji, obchodzony przez Kościół ewangelicki w rocznicę ogłoszenia tez Marcina Lutra w Wittenberdze. 31 października - Światowy… » więcej 2024-10-30, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 30 października - Dzień Pamięci Ofiar Represji Politycznych w Rosji, obchodzony od 1991 roku. 30 października - Ostatni dzień trwającego od 24 października… » więcej 2024-10-29, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 29 października - Światowy Dzień Świadomości Udaru Mózgu 29 października - Światowy Dzień Chorych na Łuszczycę 29 października - Turcja: Święto… » więcej 2024-10-28, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 28 października - Święto narodowe Czech, obchodzone w rocznicę proklamowania niepodległości przez Czechosłowację w 1918 roku. 28 października - Międzynarodowy… » więcej 2024-10-27, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 27 października - Światowy Dzień Dziedzictwa Audiowizualnego. 27 października - Święto Terenowych Organów Administracji Wojskowej. 27 października… » więcej 2024-10-26, godz. 01:00 Kartka z kalendarza 26 października - Święto narodowe Austrii, obchodzone w rocznicę przyjęcia w 1955 roku ustawy o neutralności republiki. 26 października - Światowy Dzień… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »