Radio Opole » O polskość Śląska Opolskiego » Posłuchaj cyklu » O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021
2021-08-07, 08:00 Autor: Wiktor Krzewicki

O polskość Śląska Opolskiego 07.08.2021

[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
[ Fot. Autor nieznany, Jan Kowalewski, domena publiczna]
Wśród walczących w czasie III powstania śląskiego pozostaje wielu niedocenionych, a nawet zapomnianych. Niewątpliwie jednym z nich był Jan Kowalewski, który przyszedł na świat w rewolucyjnej Łodzi u schyłku XIX w.
W trzecim powstaniu był szefem wywiadu Naczelnej Komendy Wojsk Powstańczych w czasie trzeciej śląskiej insurekcji. Jan Kowalewski szef radiowywiadu z wojny polsko - bolszewickiej, współautor zwycięstwa w Bitwie Warszawskiej na Śląsku pełnił służbę od 10 lutego 1921 r. Najpierw został szefem Oddziału II (Informacyjnego) Dowództwa Obrony Plebiscytu, później pracował w Naczelnej Komendzie Wojsk Powstańczych.

Podobnie jak w trakcie wojny z bolszewikami, wówczas kpt. Kowalewski również na Górnym Śląsku dowiódł swoich niezwykłych zdolności. Raporty sytuacyjne jego wydziału, m.in. tyczące się niemieckich bojówek zorganizowanych na obszarze plebiscytowym, stanowiły nieocenione źródło wiedzy dla polskiego dowództwa. Łamał nie tylko szyfry niemieckie, ale organizował zwykłą działalność operacyjną wywiadu. Kowalewski „oddał nieprzeciętne usługi, prowadząc z narażeniem życia prace wywiadowcze, przyczynił się Wiele razy wykrył kierunki ataków niemieckich, co pozwoliło na ich odparcie.

Jego służba na Górnym Śląsku dobiegła kresu wraz z końcem III powstania śląskiego na początku lipca 1921 r. Była to niewątpliwe służba owocna, tak jak i innych oficerów i żołnierzy Wojska Polskiego walczących w szeregach powstańców.

Jan Kowalewski ukończył w Łodzi szkołę handlową, a we Francji - chemię techniczną. Jednak wybuch I wojny światowej zmienił bieg jego kariery - Kowalewski na długie lata związał się z armią. Po wybuchu I wojny światowej zmobilizowany do armii rosyjskiej i skierowany do szkoły oficerskiej w Kijowie. Po ukończeniu szkoły przydzielony został do zapasowego pułku w Teodozji. Uczestniczył w walkach na froncie rumuńskim, gdzie został ranny. Rok przed zakończeniem I wojny awansował na stopień podporucznika. Jako oficer rezerwy rosyjskich wojsk inżynieryjnych, którym podporządkowane były jednostki łączności, poznał od podszewki służbę. Stanowiło to atut w późniejszym rozszyfrowywaniu radiogramów bolszewickich.

Obdarzony niezwykłymi uzdolnieniami matematycznymi i wyobraźnią został organizatorem i naczelnikiem Wydziału II Radiowywiadu Biura Szyfrów przy sztabie generalnym Naczelnego Dowództwa w latach 1919–1924. W komórce tej zatrudnił profesorów – wybitnych przedstawicieli polskiej szkoły matematycznej.

Złamał przecież radziecki szyfr podczas wojny polsko-bolszewickiej, tworzył polski wywiad na Górnym Śląsku podczas III powstania śląskiego, podczas swojej misji dyplomatycznej jako attaché wojskowy w Moskwie w latach 1928-1933 przekazywał do Polski pełne szczegółów rysunki sprzętu wojskowego.W końcu ZSRR uznało go za persona non grata.

Nie można zapomnieć, że w czasie Bitwy Warszawskiej w sierpniu 1920 informacje polskiego radiowywiadu zorganizowanego przez Kowalewskiego miały bezwzględnie rozstrzygający wpływ na decyzje strategiczne Józefa Piłsudskiego i w konsekwencji na rozmiar zwycięstwa Wojska Polskiego nad nacierającą na Warszawę Armią Czerwoną.

Natomiast jeśli chodzi o jego wsparcie dla III powstania śląskiego warto i zauważyć, że Kowalewski nie był jedynym oficerem Oddziału II Sztabu Generalnego Wojska Polskiego zaangażowanym po stronie uczestników III śląskiej irredenty.

Za swe zasługi Jan Kowalewski otrzymał już w r. 1922 Krzyż Srebrny Orderu Virtuti Militari. Pośmiertnie został odznaczony Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski, a we wrześniu 2020 roku został mianowany przez prezydenta RP na stopień generała brygady.

Zobacz także

2022-12-31, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 31.12.2022 Na Śląsku obudzoną już w połowie XIX w. świadomość narodową wśród Polaków umacniały wydawnictwa kościelne i narodowe. » więcej 2022-12-24, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 24.12.2022 Na przełomie XIX i XX w. na Śląsku, także tym opolskim, w atmosferze strajków i protestów rozwijały się katolickie organizacje robotników . » więcej 2022-12-17, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 17.12.2022 100 lat temu poza Związkiem Polaków w Niemczech coraz większe znaczenie odgrywał Związek Harcerstwa Polskiego. Ruch harcerski na emigracji w Berlinie rozpoczął… » więcej 2022-12-10, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 10.12.2022 W utrzymaniu i rozwijaniu polskości na Śląsku także tym opolskim ważną rolę odegrali zapomniani dzisiaj księża. Jeszcze przed pierwszą wojną światową… » więcej 2022-12-03, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 03.12.2022 Wśród walczących o polski Śląsk było wielu kapłanów, niektórzy z nich tak jak ks Jan Brandys pozostają wciąż niedocenieni i zapomniani. » więcej 2022-11-26, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 26.11.2022 W okresie międzywojennym jedną z ważniejszych organizacji , które działały w obronie polskiego Śląska był funkcjonujący w latach 30-tych Polski Związek… » więcej 2022-11-19, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 19.11.2022 Mija właśnie 104 rocznica ogłoszenia przez Józefa Piłsudskiego notyfikacji państwa polskiego. Tym który wysłał depeszę notyfikującą naszą niepodległość… » więcej 2022-11-12, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 12.11.2022 W listopadzie 1918 sytuacja na Górnym Śląsku stała się napięta. Wskutek szykan niemieckich nastąpiła radykalizacja nastrojów społecznych i narodowych… » więcej 2022-11-11, godz. 10:00 O polskość Śląska Opolskiego 11.11.22 Mija właśnie 100 lat od czasu, kiedy papież Pius XI mianował administratorem apostolskim polskiej części Śląska ks. Augusta Hlonda późniejszego kardynała… » więcej 2022-11-05, godz. 08:00 O polskość Śląska Opolskiego 05.11.2022 Wśród walczących o polski Śląsk, byli działacze związani z Opolszczyzną , którzy w czasie wojny zginęli w niemieckich obozach koncentracyjnych. Przyjrzyjmy… » więcej
12345
Ta strona używa ciasteczek (cookies), dzięki którym nasz serwis może działać lepiej. Dowiedz się więcej »