Od stycznia tego roku niektóre gminy dwukrotnie podwyższyły opłaty za odbiór śmieci. Dlaczego?


- W naszym przypadku to była kumulacja wielu czynników – mówi burmistrz Prudnika Grzegorz Zawiślak. - Podwyżki spowodował wzrost opłaty marszałkowskiej na wysypisku śmieci Regionalnego Centrum Gospodarowania Odpadami w Domaszkowicach. 2018 rok był specyficzny. Był to rok wyborczy. W tym czasie nikt nie chciał wprowadzać takich podwyżek. Na śmieciach gmina Prudnik wygenerowała ponad milion złotych deficytu. Musieliśmy pokryć ten deficyt i urealnić stawkę opłat. Obecnie nasz mieszkaniec płaci za odbiór śmieci 20 złotych miesięcznie, a są gminy, gdzie te stawki są wyższe. Jest to problem dla wielu samorządowców i nie mają na to wpływu.


- Podwyżki za śmieci są w całym kraju i prawie we wszystkich samorządach - powiedział Arkadiusz Wiśniewski, prezydent Opola. - To oznacza, że problem jest systemowy. Wynika on z ustawy, która w 2013 roku przeszła sporą nowelizację i w zasadzie od tego czasu są kłopoty z systemem odpadowym. Nowelizacja polegała na tym, że w miejsce wolnorynkowej gospodarki odpadami wprowadzono centralne sterowanie, gdzie ogranicza się możliwość zagospodarowania śmieci do konkretnych instalacji. Te instalacje ustalają sobie ceny z ręki i jak jest im wygodnie. Nikt nad tym nie panuje. W przypadku cen wody i energii mamy centralnych regulatorów. Natomiast, gdy chodzi o gospodarkę odpadami mamy monopolistyczny rynek, w którym właściciele instalacji narzucają ceny. W ustawie wpisano rozwiązania, które prowadzą do takich absurdów, jak to, że przez wiele lat głównym podmiotem finansującym gospodarkę odpadową były przedsiębiorstwa, które często wytwarzały spore ilości odpadów. Natomiast te proporcje w nowej ustawie się zmieniły. W tej chwili obciążone tymi opłatami będą przede wszystkim rodziny. Odciążone zostały przedsiębiorstwa i one będą płacić niższe opłaty za śmieci. Problemem jest brak polityki odpadowej w kraju. Wytwarzamy coraz więcej odpadów, a brakuje instalacji, na których można je przetwarzać. Przez wiele lat nie segregowaliśmy śmieci, a tera zmusimy to nadrobić i płacić za śmieci na poziomie europejskim.


Następstwem skokowego wzrostu opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi jest wystąpienie MSWiA do prezesów Regionalnych Izb Obrachunkowych o kontrolę tzw. uchwał śmieciowych, które podejmują gminy. Pojawia się więc wątpliwość, czy te opłaty zostały rzetelnie skalkulowane?


- Odbiór odpadów oraz ich składowanie jest efektem nieprzemyślanej do końca ustawy z 2013 roku. Jest próba jej dostosowania do polskiego rynku i wymogów oraz norm ekologicznych Unii Europejskiej. Często rynek ten jest zmonopolizowany przez prywatne firmy, które w jakiś sposób wymuszają ceny na podmiotach samorządowych. Trudno już zawrócić ten kierunek, który został wytyczony. Jedyne co tu może zrobić rząd to sprawdzać, na ile te ceny kształtowane są przez samorządy. Nie sądzę, aby próbowały one na tym zarobić i aby dochodziło do nadużyć. Narzucanie nierealnych opłat godzących w mieszkańców, próby łatania tym jakiś deficytów budżetowych byłoby samobójcze – powiedział Marek Kawa, radny Opola z Prawa i Sprawiedliwości.


Kolejna nowelizacja tzw. ustawy śmieciowej przewiduje kary dla tych, którzy nie segregują odpady komunalne. Może to być wielokrotność opłaty podstawowej uchwalonej przez radnych. Czy zatem mieszkańców Opolszczyzny czeka wzrost związanych z tym wydatków?


- Należy też na to patrzeć przez portfel mieszkańca – mówi Barbara Kamińska, radna Opola z Platformy Obywatelskiej. - Ostatni raport Poverty Watch z 2019 roku jednoznacznie wskazuje, że stan ubóstwa rodzin jest większy w stosunku do roku 2017 o ponad 400 tysięcy. Jeśli chodzi o dzieci jest to wzrost o 90 tysięcy, a w przypadku seniorów o 60 tysięcy. Trudną rolą samorządowców jest, aby dostosować poziom opłat do możliwości finansowych mieszkańców. To wcale nie jest łatwe, ale nie jest niemożliwe. Podwyżki muszą następować i wszyscy mamy tego świadomość. Natomiast powinny być realne dla mieszkańców.


- Wielkim sukcesem 2019 roku jest to, że samorządy jeszcze są – powiedział Jan Krzesiński, radny powiatu opolskiego z Polskiego Stronnictwa Ludowego. - Nikt się na razie nie pokusił, aby za bardzo grzebać w samorządach i robić jakieś rewolucyjne zmiany. Samorządy jednak robią dobrą robotę. A to, że zderzają się z różnym problemami choćby gospodarką śmieciową jest wpisane w ich działalność. Ja bym sobie życzył, aby w 2020 roku nie było takich sytuacji jak obecnie, że rządzący tworzą przepisy, ustawę i nie konsultują tego z tymi, którzy są najbardziej zainteresowani. Co szkodziło, aby przy tych zmianach przepisów śmieciowych zapytać burmistrzów, czy prezydentów miast? Być może znalazłyby się lepsze rozwiązania. Podwyżki są i będą.


Uzasadniając podwyżki opłat za śmieci samorządowcy wskazują też na kolosalny wzrost tzw. opłaty marszałkowskiej. Jest to opłatach za korzystanie ze środowiska i jest ona odprowadzana na rachunek właściwego urzędu marszałkowskiego.


- Pierwotny kształt sposobu zbierania, segregowania śmieci nasuwał wiele wątpliwości – powiedział Roman Kolek, wicemarszałek województwa opolskiego z Mniejszości Niemieckiej. - Ta regionalizacja składowania śmieci doprowadzała do monopolizacji i podniesienia stawek. Obserwujemy olbrzymie różnice w sposobie segregacji śmieci i zaangażowania na poziomie gmin oraz w jaki sposób ludzie segregują te śmieci, których coraz to więcej przybywa. Powinniśmy wykorzystywać niektóre doświadczenia innych krajów takie, jak kaucja za plastikowe butelki. Opłata marszałkowska naliczana jest na podstawie odpowiednich kryteriów i wynika, także z pewnych norm.

Samorządową Lożę Radiową w Studiu Radia Opole prowadził Jan Poniatyszyn. Zaproszenie do programu przyjęli:

• Barbara Kamińska, Platforma Obywatelska
• Arkadiusz Wiśniewski, Prezydent Opola
• Grzegorz Zawiślak, Kukiz'15
• Jan Krzesiński, Polskie Stronnictwo Ludowe
• Roman Kolek, Mniejszość Niemiecka
• Marek Kawa, Prawo i Sprawiedliwość.