Komisje obrony narodowej oraz sprawiedliwości i praw człowieka rozpatrzyły w piątek poprawki zgłoszone w czwartek podczas drugiego czytania w Sejmie projektu zmian w ustawach w celu usprawnienia działań wojska, policji i straży granicznej na wypadek zagrożenia bezpieczeństwa państwa. W piątek po południu odbędzie się głosowanie w Sejmie.

Jedna z poprawek proponowanych przez PiS zmierzała do rozszerzenia katalogu dopuszczalnych środków przymusu bezpośredniego o urządzenia emitujące dźwięki wysokiej częstotliwości na dużą odległość. Przedstawiając negatywne stanowisko rządu wiceminister spraw wewnętrznych Czesław Mroczek zwrócił uwagę, że takie urządzenie nie zostały jeszcze certyfikowane, nie używają ich policje innych krajów. Dodał, że służby policyjne dysponują obecnie środkami ogłuszającymi i olśniewającymi.

Urszula Nowogórska (PSL-TD) zauważyła, że skutki użycia takich urządzeń nie zostały przebadane, ich użycie może powodować trwały uszczerbek na zdrowiu i roszczenia odszkodowawcze. Także Fundacja Helsińska przestrzegała, że stosowanie urządzeń dźwiękowych może powodować trwałą utratę słuchu. Marcin Ociepa (PiS) argumentował, że chodzi o stworzenie prawnej możliwości zakupu, by w razie potrzeby zakupu takich urządzeń przez służby nie trzeba było uchwalać przepisów ad hoc. Dodał, że takie środki są stosowane przez USA i są bardziej humanitarne niż ostra amunicja.

Wiceszef MON Cezary Tomczyk opowiedział się za dopuszczenie użycia takich urządzeń przez wojsko. Fundacji Helsińskiej odpowiedział, że środki przymusu bezpośredniego z natury mogą powodować uszczerbki na zdrowiu.

Komisja zarekomenduje Sejmowi odrzucenie zgłoszonej przez klub Polska 2050 poprawki dotyczącej trybu wydawania postanowienia o operacji wojskowej na terytorium kraju w czasie pokoju i przedłużenia użycia wojsk. Polska 2050 proponuje, by postanowienie prezydenta wydawane na wniosek rządu o użyciu wojsk było wydawane na maksymalnie 30 dni. Przedłużenie, za każdym razem na nie dłużej niż 30 dni, byłoby możliwe za zgodą Sejmu.

Do przyjęcia tej poprawki i „wprowadzenia jak największej liczby bezpieczników” zachęcał Marcin Wolny z Fundacji Helsińskiej. Powołując się na doświadczenia „ostatnich ośmiu lat” zwrócił uwagę, że środków przewidzianych w projekcie „ktoś może użyć w złej wierze”. Przeciw tej poprawce był rząd. Według Tomczyka decyzja o wykorzystaniu sił zbrojnych powinna należeć do prezydenta, a nie władz ustawodawczych.

Pozytywna rekomendację komisji uzyskała poprawka PiS przewidująca, że żandarmeria wojskowa może zatrzymać żołnierza wykonującego obowiązki służbowe tylko kiedy zachodzi potrzeba zatrzymania go na gorącym uczynku.

Przygotowany przez MON i przyjęty przez rząd 19 czerwca projekt nowelizacji niektórych ustaw przewiduje możliwość użycia wojska do samodzielnych działań – nie tylko do wsparcia służb MSWiA - w czasie pokoju na terytorium kraju.

W projekcie zaproponowano wprowadzenie do Kodeksu karnego przepisu, według którego w pewnych okolicznościach użycie broni niezgodnie z zasadami nie będzie przestępstwem. Takie wyłączenie (kontratyp) miałoby obowiązywać m.in. w razie użycia przez żołnierza broni dla odparcia bezpośredniego, bezprawnego zamachu na życie, zdrowie lub wolność jego własne lub innej osoby, a także w przypadku przeciwdziałania czynnościom zmierzającym bezpośrednio do zamachu na życie, zdrowie lub wolność tego żołnierza lub innej osoby.

Projekt zawiera także przepisy, które mają zmienić ustawę o Żandarmerii Wojskowej i według uzasadnienia zmierzają do "ochrony żołnierza pełniącego czynną służbę wojskową przed nadmierną reakcją organów porządkowych w związku z podejrzeniem popełnienia przez niego przestępstwa".

Rząd przyjął autopoprawkę do projektu, według której zasady użycia broni przez żołnierzy w działaniach na terytorium kraju będą jawne. W autopoprawce rząd zaproponował, by nowelizacja nie dotyczyła Kodeksu karnego, lecz zmieniała ustawę o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej oraz ustawę o obronie ojczyzny. Wprowadzane nowelizacją przepisy mają tym samym obowiązywać także żołnierzy Żandarmerii Wojskowej. Rezygnację z odniesień do Kk autorzy uzasadniają potrzebą utrzymania "tożsamej siatki pojęciowej" z innymi przepisami kodeksu.

W autopoprawce zrezygnowano z zawartego projekcie przepisu, który zwalniał funkcjonariusza z obowiązku odstąpienia od udzielenia pierwszej pomocy osobie zranionej wskutek użycia broni palnej, jeżeli udzielenie pomocy wymagałoby przekroczenia granicy.

Przepisy, według których użycie środków przymusu bezpośredniego i broni palnej niezgodne z przepisami nie jest przestępstwem, budziły zastrzeżenia wśród prawników. Sygnalizowała je od początku Helsińska Fundacja Praw Człowieka, której wątpliwości budził też sposób przygotowania projektu.(PAP)

brw/ par/