Szef MS Adam Bodnar mówił PAP w połowie czerwca, że nie wycofał się z poparcia poprawki senackiej do zmian w ustawie o KRS i czeka na dalszą dyskusję. W końcu czerwca - po spotkaniu z klubem KO - Bodnar mówił, że trwa analizowanie tych opinii. "Jak dokonamy analizy i podejmiemy decyzję, to wtedy to zostanie odpowiednio zakomunikowane" - zapewnił.

Paweł Śliz (Polska2050-TD), przewodniczący sejmowej komisji sprawiedliwości i praw człowieka, która w czwartek zaopiniuje poprawki Senatu, mówił PAP na początku lipca, że komisja zapozna się m.in. z dziewięcioma opiniami ekspertów ws. nowelizacji. Przekazał wtedy, że "większość z nich jest krytycznych" wobec poprawki Senatu dotyczącej biernego prawa wyborczego tzw. neosędziów.

Rządowa nowelizacja ustawy o KRS, którą Sejm uchwalił 12 kwietnia, zakłada, że 15 sędziów-członków KRS ma być wybieranych w wyborach bezpośrednich i w głosowaniu tajnym przez wszystkich sędziów w Polsce, a nie - jak jest po zmianie przepisów z grudnia 2017 r. - przez Sejm. Po wyborze nowych członków KRS obecni sędziowie-członkowie Rady mieliby stracić mandaty.

Nowela przewiduje też, że prawo do kandydowania na członka KRS nie będzie przysługiwało sędziom (tzw. neosędziom), którzy nimi zostali po zmianie przepisów dotyczących KRS w 2017 r.

Jednak 9 maja Senat jednomyślnie zaaprobował poprawkę, zgodnie z którą bierne prawo wyborcze będzie przysługiwało wszystkim sędziom, niezależnie od tego, czy byli nominowani przez KRS przed zmianą przepisów w 2017 r., czy po tej zmianie.

Przyjęcie takiej poprawki wywołało dyskusję wśród polityków i prawników. Ówczesna szefowa sejmowej komisji sprawiedliwości Kamila Gasiuk-Pihowicz (KO) zamówiła wtedy dodatkowe opinie prawne, by - jak podkreślała - w jak najlepszy sposób przeanalizować propozycje senatorów.

Spośród dziewięciu opinii zamieszczonych na stronie Sejmu poprawkę senacką najmocniej wspiera dr hab. Ryszard Piotrowski z Uniwersytetu Warszawskiego. Jego zdaniem wyłączenie części sędziów z możliwości kandydowania do KRS uznać należy za niekonstytucyjne, choćby z powodu "automatyzmu takiego rozwiązania". Ponadto, dodał, tego typu regulacja "naruszając zasadę równości, może utrwalić i pogłębić podziały wśród sędziów". "Stygmatyzacja części sędziów może sprzyjać upolitycznieniu środowiska sędziowskiego ze szkodą dla funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości" - napisał Piotrowski.

Zdaniem dr hab. Krzysztofa Woźniewskiego z Uniwersytetu Gdańskiego sformułowana przez Senat propozycja usunięcia spornego przepisu z nowelizacji "zmierzająca do usunięcia niektórych pojawiających się wątpliwości konstytucyjnych" jest uzasadniona "aczkolwiek polityczno-prawna intencja jego wprowadzenia w ustawie przyjętej przez Sejm jest w pełni zrozumiała".

"Nie ma konstytucyjnych przeszkód w różnicowaniu czynnego i biernego prawa sędziów w wyborach do KRS pod warunkiem, że podstawa różnicowania nie narusza przepisów konstytucji. Taką przesłanką różnicowania może być doświadczenie osoby w pełnieniu urzędu sędziego" - wskazał zaś dr hab. Jacek Zaleśny z Uniwersytetu Warszawskiego. Ocenił jednocześnie, że "Sejm nie jest najwyższym organem władzy państwowej" i nie może oceniać zgodności obecnych rozwiązań prawnych z konstytucją oraz stwierdzać wadliwości powołań sędziowskich.

Natomiast dr hab. Piotr Uziębło z Uniwersytetu Gdańskiego ocenił, że "przyjęcie lub odrzucenie poprawki Senatu (...) zależy od uznania pierwszeństwa określonych wartości konstytucyjnych". "W efekcie jest to kwestia wyboru politycznego, który nie może być rozstrzygnięty wyłącznie na drodze analizy unormowań konstytucyjnych" - napisał.

"Niezależnie od tego, czy ustawa dopuści lub nie uzna biernego prawa wyborczego +neosędziów+ w wyborach do KRS – moim zdaniem – osoby te powinny powstrzymać się od kandydowania. Takie zachowanie byłoby jedną z miar spełniania wysokich standardów etycznych przez sędziego" - ocenił dr hab. Lech Jamróz z Uniwersytetu w Białymstoku. Opowiedział się jednocześnie za uznaniem, że senacka poprawka "nie jest zasadna w obecnym stanie faktycznym".

Jednoznacznie negatywnie o senackiej poprawce wypowiedziała się dr hab. Anna Rakowska z Uniwersytetu Łódzkiego. "Cel, jakim jest restytucja prawidłowości działania i konstytucyjnego charakteru KRS oraz przywracanie praworządności w sądownictwie jest dobrem ważniejszym aniżeli zapewnienie tzw. neosędziom biernego prawa wyborczego do KRS" - podkreśliła. Przypomniała, że ograniczenia będą "obowiązywały jedynie w okresie, kiedy są konieczne", czyli chodzi o pozbawienie tzw. neosędziów biernego prawa wyborczego jedynie w wyborach do pierwszej KRS po wejściu w życie nowelizacji.

Dr hab. Artur K. Modrzejewski z Uniwersytetu w Białymstoku przywołał orzeczenia ETPC, TSUE, SN i NSA, które podważyły status prawny KRS w obecnym kształcie. "Skutkiem tego jest także podważanie statusu prawnego sędziów, w których procedurze nominacji uczestniczyła KRS. Uznać należy za uzasadnione takie rozwiązanie prawne, które ogranicza prawo +neosędziów+ do kandydowania do nowo kształtowanej KRS. Chodzi bowiem o ograniczenie jakichkolwiek wątpliwości prawnych w zakresie kompetencji nowo tworzonej KRS i ewentualnego późniejszego podważania podjętych przez nią uchwał" - zaznaczył.

"Co prawda formalnie poprawka zaproponowana przez Senat mogłaby zmniejszyć kontrowersje natury konstytucyjnej, w praktyce mogłaby doprowadzić do protestów i braku prawdziwej legitymizacji nowo utworzonej KRS nie tylko środowisku sędziowskim, ale również na poziomie szerszym" - napisał z kolei dr hab. Jacek Potulski z Uniwersytetu Gdańskiego.

Także zdaniem adwokata, dr Grzegorza Piaseckiego, przyjęte przez Sejm wobec sędziów wyłonionych przez KRS po 2017 roku "ograniczenie biernego prawa wyborczego wydaje się być niezbędne dla zapewnienia, że w KRS nie będą zasiadać osoby, których status sędziego oraz niezależność i bezstronność mogłyby być kwestionowane".

Poprawka Senatu dotycząca biernego prawa wyborczego tzw. neosędziów uzyskała zaś aprobatę Ministerstwa Sprawiedliwości, które w tej sprawie powołało się na opinię Komisji Weneckiej. Komisja ta pozytywnie oceniła kierunek zmian w noweli o KRS. Oceniła, że całkowite wykluczenie "neosędziów" z możliwości kandydowania do KRS pomija ich indywidualną ocenę.

Przeciwko poprawce Senatu wypowiedziały się jednak środowiska sędziowskie i prokuratorskie, według których w KRS nie powinny zasiadać osoby z nominacjami lub awansami sędziowskimi otrzymanymi w wyniku złamania konstytucji. Z kolei z tą oceną nie zgodziły się organizacje społeczne - m.in. Helsińska Fundacja Praw Człowieka i Forum Obywatelskiego Rozwoju.

Kwestia wyeliminowania biernego prawa wyborczego wobec sędziów, którzy zostali powołani po zmianach dotyczących KRS z grudnia 2017 r., była też elementem sporu między Ministerstwem Sprawiedliwości a prezydentem Andrzejem Dudą. W ocenie prezydenta, który krytycznie oceniał zaproponowane przez MS zmiany przepisów, wszyscy sędziowie mają równy status. Prezydent wyraził także zastrzeżenia dotyczące przerwania kadencji obecnej KRS.

Początek posiedzenia sejmowej komisji wyznaczono na czwartek, 11 lipca o godz. 8.30. (PAP)

autor: Marcin Jabłoński

mja/ par/