Podczas piątkowej konferencji prasowej zorganizowanej w Warszawie przez Helsińską Fundację Praw Człowieka przedstawiciele organizacji społecznych zwrócili uwagę na zagrożenia w związku z powrotem strefy zakazu wjazdu i przebywania przy granicy polsko-białoruskiej.

Według Alicji Palęckiej z Fundacji Ocalenie od początku kryzysu humanitarnego do końca marca 2024 r. na całej granicy Unii Europejskiej z Białorusią zmarło 116 osób. Jest to ściśle związane z problemem zaginięć, ponieważ wiele osób, które zostały wcześniej zgłoszone organizacjom działającym na granicy przez bliskich bądź towarzyszy, zostały odnalezione martwe na Litwie bądź Białorusi - poinformowała. Stwierdziła, że "jest to problem niepodejmowania poszukiwań przez służby, które są do tego upoważnione, w Polsce jest to policja" oraz "utrudniania poszukiwań".

Straż Graniczna krytykowana jest przez organizacje pozarządowe za tzw. pushbacki, czyli zawracanie migrantów na granicę z Białorusią tuż po zatrzymaniu, bez uprzedniego dokonania zindywidualizowanej oceny ich sytuacji faktycznej i prawnej.

Katarzyna Czarnota z HFPC powiedziała, że pushbacki prowadzą do "wymuszonych zaginięć". Oceniła, że uszczelnienie granicy nie rozwiązuje problemów rosnącej migracji, bo jest nieskuteczne, prowadzi do rozwijania szarej strefy, w której ludzie zmuszeni do migracji korzystają z usług przemytników działających na pograniczu, handlarzy ludźmi, którzy czerpią z tego korzyści.

Olga Galicka z HFPC poinformowała, że od 2021 r. fundacja otrzymała 400 informacji o osobach zaginionych na granicy, z tego 126 udało się odnaleźć, 32 okazały się martwe, a w przypadku 225 nie udało się nic stwierdzić.

"Zdarza się, że policja odmawia nam przyjęcia zgłoszenia o zaginięciu migranta, powołując się na konsultacje ze Strażą Graniczną, która twierdzi, że nie przebywał on na terenie Polski" - dodała.

W czasie konferencji przedstawiciele HFPC krytycznie ocenili nowelizację ustawy wspierającej działanie wojska, policji i Straży Granicznej, w tym zasady użycia broni. Zwrócili uwagę, że projekt rządowy nie przeszedł konsultacji publicznych. Zdaniem fundacji nie odpowiada on w sposób proporcjonalny na zagrożenia na granicy.

Czarnota przyznała, że kwestia pushbacków na granicy nie dotyczy tylko naszego kraju, ale wszystkich państw UE. "Od 2015 r. obserwujemy kryzys europejskiej polityki azylowej. W całej Unii Europejskiej zamiast stosowania mechanizmów mających na celu wskazywanie legalnych, bezpiecznych dróg ubiegania się o ochronę międzynarodową, mamy pushbacki" - powiedziała PAP.

NGO'sy uważają, że pushbacki są nielegalne. SG opiera się w tych działaniach na rozporządzeniu granicznym MSWiA przyjętym za czasów rządów Zjednoczonej Prawicy. Sądy administracyjne w postępowaniach ze skarg migrantów orzekają bezskuteczność tych czynności i zwracają uwagę, że rozporządzenie to normy hierarchicznie niższe niż np. ustawa o cudzoziemcach, która - jak uzasadniają sądy administracyjne - powinna być stosowana w pierwszym rzędzie - podkreśliły organizacje społeczne.

Według statystyk Podlaskiego Oddziału Straży Granicznej od początku roku było w regionie blisko 19 tys. prób nielegalnego przekroczenia granicy z Białorusi do Polski. Od początku czerwca było to ok. 3,2 tys. takich prób. W maju odnotowano ich ponad 8 tys., w kwietniu prawie 3,4 tys. Zatrzymywane osoby pochodziły z 35 krajów.

Wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Czesław Mroczek wskazał w połowie czerwca na wzrastającą presję nielegalnej migracji. Podał, że w ubiegłym roku prób przekroczenia granicy było 26 tys., a w 2022 r. - 15 tys. "W tej chwili mamy już większą liczbę prób przekroczenia granicy niż w 2022 r. (...). Mamy też do czynienia z o wiele bardziej agresywnymi próbami przekraczania granicy w zwartych grupach, które prowadzą do tragicznych zdarzeń jak śmierć polskiego żołnierza, wielu poszkodowanych innych żołnierzy i funkcjonariuszy (...) w wyniku aktów agresji (...)" - powiedział wiceminister .

Wiceszef MSWiA przyznał, że "tu nie ma dobrej wiadomości". "W wyniku obserwacji, analizy danych, które mamy, zakładamy, że ta presja będzie się utrzymywać wysoka bardzo i będziemy musieli jako państwo, jako służby odpowiedzialne za bezpieczeństwo granicy i państwa działać dalej w warunkach tej wysokiej presji migracyjnej" - zaznaczył Mroczek.

Przypomniał wówczas, że rozporządzeniem MSWiA została wprowadzona strefa buforowa przy granicy z Białorusią. Strefa obowiązuje na ok. 60 km granicy z Białorusią w Podlaskiem, z czego na ok. 40 km nie wolno przebywać na pasie 200 metrów od linii granicy, a na ok. 16 km na ok. 2 km. W strefie nie ma miejscowości ani szlaków turystycznych.(PAP)

autor: Magdalena Gronek

mgw/ jann/